مکران کجاست ؛ هر آنچه باید درباره پایتخت جدید ایران بدانید

راهنماتو - معاون اول رئیس جمهور در جلسه شورای عالی روابط خارجی از گزینه اول پایتخت جدید ایران رونمایی کرد؛ مُکران به عنوان گزینه ای جدی در طرح انتقال پایتخت از تهران قرار دارد. و حالا اولین سوالی که ذهن مخاطبان را درگیر می کند این است؛ مُکران کجاست؟ اصلا چرا مُکران؟

به گزارش راهنماتو، مُکران تنها منطقه اقیانوسی ایران است به همین خاطر یکی از نقاط کلیدی در طول سواحل جنوب شرق ایران به حساب می آید. اگرچه معاون اول رئیس جمهور در سخنان خود اشاره ای به شهر مورد نظر در مکران برای انتقال پایتخت نکرده است، اما بررسی این منطقه با سواحل طولانی مناسب به ویژه در چابهار و کنارک حائز اهمیت است.

نکته این است که مکران نه تنها در عصر حاضر مورد توجه دولت از نظر امنیتی بوده، بلکه از دوران ایران باستان، در دوره هخامنشیان، ساسانیان و بعدتر در بدو ورود اسلام به ایران نیز حائز اهمیت قرار داشته است.

با این وجود ممکن است کمتر نام مکران را شنیده یا به آن سفر کرده باشیم. از این رو ظرفیت های آن برای پایتخت شدن را ندانیم. در این مطلب از راهنمای سیر و سفر ضمن اشاره به جغرافیای تاریخی مکران و بررسی ظرفیت های اقتصادی و ژئوپلیتیکی آن به این پرسش پاسخ خواهیم داد که مکران کجاست؟ سپس به جاذبه های گردشگری مکران و ظرفیت هایش برای پذیرش گردشگر نیز اشاره خواهیم کرد.

مکران کجاست؟

مُکران سرزمینی است که در جنوب بلوچستان قرار گرفته است. در حال حاضر مکران از سمت شمال به سراوان و بمپور، از جنوب به دریای عمان، از مشرق به کلات (در پاکستان) و از طرف مغرب به بشاگرد محدود می شود.

در مورد موقعیت جغرافیایی مکران در تعلیقات تاریخ بیهقی نوشته شده است :«ولایتی است در مشرق کرمان و جنوبی سیستان، شمالی بحر هند و غربی سند و مملکت قصدار.»

نکته این است مکران، که زمانی از آن با نام ایالت مکران نام می‌بردند، سرزمینی بزرگ بوده که در دهه 1870 میلادی و در پی سیاست های استعمارگرایانه بریتانیا میان ایران، پاکستان و افغانستان تقسیم شد.

در این میان باید اشاره کرد که یکی از ویژگی های مثبت مکران به عنوان پایتخت یک کشور، وسعت آن است. این شهر از نظر وسعت گوی رقابت را از تهران می گیرد و در مقایسه با تهران که از یک سو توسط کوهستان محصور و از سوی دیگر به بیابان می رسد، موقعیت جغرافیای بهتری دارد. از این رو، مکران، ظرفیت های فراوانی برای توسعه شهری خواهد داشت.

مکران ؛ از باستان تا کنون

در لغتنامه دهخدا مکران این گونه تعریف می شود: « نام ولایتی از اقلیم دوم در میانه کرمان و سیستان منسوب به مکران بن هیتال. نام ایالتی از بلوچستان در کنار دریای عمان و نام شهر این ایالت . ناحیتی است از حدود سند و شهر کیج مستقر پادشاه مکران است .»

جالب است بدانید که نام مکران از هزاران سال پیش از میلاد مسیح بر سر زبان ها بوده است تا جایی که سومریان و اکدیان در دوران باستان از آن در کتیبه هایشان نام برده اند.

این ها همه نشان دهنده دیرینگی مکران از دوران باستان دارد؛ اما در آن دوران آیا مکران منطقه مهمی بوده است؟

مکران در دوران ایران باستان و به ویژه در دوره ساسانیان نقش بسیار مهمی ایفا کرده است. این منطقه که در کتیبه داریوش اول هخامنشی به عنوان یکی از بیست و سه کشوری که تحت تابعیت داریوش قرار داشت، ذکر شده بود، در دوره ساسانیان نیز به عنوان یک مرکز استراتژیک و اقتصادی اهمیت زیادی داشت. در زمان اردشیر بابکان، مکران به سه بخش تقسیم شده بود که شامل ناحیه مکران (که امروزه با بلوچستان شناخته می‌شود)، ناحیه چادرنشین کوچ و ناحیه قیقان بود. این سرزمین به عنوان انبار غله ایران شناخته می‌شد و تامین کننده منابع غذایی برای بخش‌های مختلف کشور بود. همچنین خاندان رستم، یکی از خاندان‌های برجسته ساسانی، در این منطقه سکونت داشتند و بر آن حاکم بودند. همانطور که در مطلب سفر به سرزمین مرموز و مقدس اشکانیان: زیباترین آثار باستانی سیستان و بلوچستان ذکر کردیم، این منطقه یکی از مناطق اسرارآمیز در ایران باستان، حتی در دوره اشکانیان نیز بوده است.

مکران نه تنها به دلیل موقعیت جغرافیایی‌اش اهمیت داشت بلکه در دوره‌های مختلف تاریخ ایران، از جمله دوران اسلامی، به عنوان خط مقدم دفاعی در برابر دشمنان کشور عمل کرده و نقشی حیاتی در حفاظت از سرزمین ایران ایفا کرده است.

بعد از قرون اولیه اسلامی نیز، مکران در عصر صفویان و قاجار دوباره مورد توجه قرار گرفت. در آن دوران که نقشه ایران ترسیم می شد، یکی از ایالات مهم ایران در عصر صفویان ایالت مکران در جنوب شرق ایران بود. از آن جایی که این شهر با دریا ارتباط داشت و همچون پلی ارتباطی میان ایران با کشورهای اطراف عمل می کرد. داشتن سواحل گسترده با آب های آزاد و داشتن موقعیت جغرافیایی خاص در آن دوره، حضور استعمارگران اروپایی در هند و همچنین زدوخوردهای آنان با ساحل نشینان جنوبی دلایلی است که مکران را در عصر صفوی حائز اهمیت می کرد.

در زمان قاجار اما سواحل مکران با فرازو نشیب های بیشتری همراه شد. در زمان سلطنت ناصرالدین شاه دولت انگلیس که هندوستان را تحت استعمار خود درآورده بود، برای تعیین مرز امپراتوری خود با ایران، ژنرال گلداسمیت را در راس هیاتی به ایران فرستاد تا خط مرزی بلوچستان را مشخص کند. در همان موقع، سرزمین کلات، از بلوچستان جدا و به هندوستان بزرگ پیوست. در این میان مرز ایران و پاکستان از بندر گواتر تا شرق کوهک تعیین شد.

چرا مکران به عنوان یک گزینه جدی برای تغییر پایتخت مطرح شد؟

حال سوال اینجاست موقعیت جغرافیایی مکران چه تاثیری بر موقعیت استراتژیک آن گذاشته است و چرا دولتمردان مکران را به عنوان پایتخت بعدی ایران در نظر دارند؟

مکران با توجه به ویژگی‌ها و ظرفیت‌های منحصر به فرد خود، موقعیت مناسبی برای تبدیل شدن به پایتخت ایران یا حتی یک مرکز اقتصادی و ترانزیتی بین‌المللی دارد. در زیر شش نکته که نشان‌دهنده اهمیت این منطقه برای پایتخت شدن هستند آورده شده است:

1. دسترسی به آب‌های آزاد و موقعیت استراتژیک جغرافیایی: مکران به دلیل قرارگیری در مجاورت اقیانوس هند و دسترسی به آب‌های آزاد از اهمیت راهبردی بالایی برخوردار است. این موقعیت باعث می‌شود که این منطقه به یک کانون ترانزیتی و تجاری بین‌المللی تبدیل شود.
2. قرارگیری در مسیر دالان حمل و نقل جنوب به شمال: مکران در مسیرهای ترانزیتی مهمی قرار دارد که امکان دسترسی به بازارهای آسیای مرکزی، هند، چین و حتی اروپا را فراهم می‌آورد. این ویژگی، اهمیت ژئوپلتیکی منطقه را در سطح جهانی افزایش می‌دهد.
3. وجود شهرهای مهم با پتانسیل بالا: شهرستان‌های چابهار، جاسک، میناب، کنارک و سیریک که در استان‌های سیستان و بلوچستان و هرمزگان قرار دارند، دارای ظرفیت‌های ویژه‌ای برای توسعه اقتصادی، صنعتی و تجاری هستند. به ویژه چابهار به عنوان یک بندر آزاد و جاسک به عنوان یک پایگاه انرژی، این منطقه را به نقطه‌ای کلیدی برای فعالیت‌های اقتصادی و تجاری تبدیل کرده‌اند.
4. مزایای اقتصادی و انرژی: مکران به عنوان یک منطقه با ظرفیت‌های بالا در حوزه نفت، گاز و انرژی، می‌تواند نقشی کلیدی در تأمین منابع انرژی و ایجاد هاب‌های تجاری و صنعتی ایفا کند. این ویژگی‌ها برای کشورهای منطقه و همچنین قدرت‌های جهانی همچون چین، روسیه و آمریکا اهمیت ویژه‌ای دارد.
5. جذب سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی و طرح‌های بین‌المللی: پروژه‌هایی مانند «یک کمربند، یک جاده» چین و جاده ابریشم دریایی قرن 21 به طور ویژه به این منطقه توجه دارند. ایران با استفاده از موقعیت استراتژیک مکران می‌تواند به یک هاب اقتصادی و ترانزیتی در سطح جهانی تبدیل شود.
6. اهمیت ژئوپلیتیکی در روابط منطقه‌ای: سواحل مکران برای کشورهای مهم منطقه‌ای نظیر هند، پاکستان، افغانستان و کشورهای آسیای مرکزی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ایران می‌تواند از این موقعیت به عنوان یک کانون تأثیرگذار در تحولات اقتصادی و امنیتی منطقه بهره‌برداری کند و جایگاهی ویژه در معادلات ژئوپلیتیکی ایفا نماید.

جاذبه های گردشگری مکران

حال با اشاره به تاریخ، موقعیت استراتژیک و جزئیات دیگر در مورد مکران به عنوان رقیب تهران برای پایتخت شدن، بهتر است نگاهی به جاذبه های گردشگری آن بیاندازیم.

سواحل مکران

سواحل مکران با زیبایی‌های طبیعی و چشم‌نواز خود، مقصدی ایده‌آل برای گردشگران است. این منطقه با سواحل صخره‌ای، ماسه‌ای و مرجانی بی‌نظیر، فرصت‌های بی‌پایانی برای فعالیت‌های آبی و ساحلی فراهم می‌کند. تلفیق دریا و بیابان، همراه با چشم‌اندازهای شگفت‌انگیز طلوع و غروب خورشید، جاذبه‌ای فوق‌العاده برای علاقه‌مندان به طبیعت و گردشگری است. همچنین با وجود بندر چابهار و دسترسی آسان به اقیانوس، این منطقه می‌تواند به یک قطب گردشگری دریایی و مرکز جذب گردشگران بین‌المللی تبدیل شود.

آدرس سواحل مکران

برای رفتن به سواحل مکران باید به ستان سیستان و بلوچستان، شهرستان چابهار، سواحل مکران بروید.

تالاب لیپار چابهار مکران

تالاب لیپار با رنگ صورتی خاص خود، یکی از جاذبه‌های طبیعی شگفت‌انگیز چابهار است که گردشگران را به سوی خود جذب می‌کند. این تالاب به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی، با گیاهان و حیوانات متنوعی همراه است و فرصت‌های خوبی برای پرنده‌نگری فراهم می‌کند. بازدیدکنندگان می‌توانند از شترسواری در کنار تالاب، عکاسی از مناظر زیبا و خرید صنایع دستی محلی لذت ببرند. بهترین زمان برای بازدید از تالاب، فصل‌های پاییز و زمستان است که رنگ و تنوع حیات‌وحش آن در اوج است. این منطقه به‌عنوان یکی از جاذبه‌های بکر ایران، در تمام طول سال مقصد گردشگری محبوبی است.

آدرس تالاب لیپار چابهار مکران

برای رفتن به تالاب لیپار چابهار در مکران باید به استان سیستان و بلوچستان، شهرستان چابهار، کیلومتر ۲۰ جاده چابهار به گواتر بروید.

کوه های مریخی چابهار مکران

کوه‌های مریخی چابهار، که به کوه‌های مینیاتوری نیز شناخته می‌شوند، یکی از جاذبه‌های طبیعی شگفت‌انگیز ایران است. این کوه‌ها در مسیر جاده چابهار به گواتر قرار دارند و به دلیل ساختار خاص و مناظر فرازمینی‌شان توجه گردشگران را جلب می‌کنند. بازدیدکنندگان می‌توانند از پیاده‌روی، صخره‌نوردی، عکاسی و تماشای ستارگان لذت ببرند. این منطقه بهترین زمان بازدید در فصول بهار و پاییز دارد. برای اقامت، امکان کمپینگ در نزدیکی دریا یا اقامت در هتل‌های اطراف فراهم است.

آدرس کوه های مریخی چابهار

 برای رفتن به کوه های مریخی چابهار باید به استان سیستان و بلوچستان، ۴۰ تا ۵۰ کیلومتری شهرستان چابهار بروید.

بیشتر بخوانید: ۵ جای گردشگری چابهار که غیر معمولی هستند

جاهای دیدنی سراوان در مکران

به جز چابهار سراوان نیز یکی از بخش های زیبای مکران با جاذبه های گردشگری طبیعی و تاریخی فراوان است. در ادامه به برخی از جاذبه های جذاب این شهر می پردازیم.

  قلعه سب

قلعه‌ای تاریخی در روستای سب، ۴۵ کیلومتری جنوب غربی سراوان، که از زیباترین و سالم‌ترین قلاع دوره اسلامی در استان سیستان و بلوچستان است. این قلعه در سال ۱۳۷۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

  موزه خاک

موزه‌ای منحصر به فرد در سراوان که به عنوان کارگاه سفال زنده کلپورگان شناخته می‌شود. این موزه انواع سفال‌های قدیمی و بومی را به نمایش می‌گذارد و در ساخت آن از معماری بومی استفاده شده است.

  آبشار پالیزوک

 آبشاری زیبا در منطقه ناهوک که در ۱۲ کیلومتری غرب ناهوک قرار دارد. این آبشار به دلیل سنگ‌نگاره‌های قدیمی و مناظر طبیعی منحصر به فرد، یکی از جاذبه‌های گردشگری مهم سراوان است.

  آبشار چوتین گون

 آبشاری کم‌آب و مرتفع در دل کوه‌های سراوان که در دره‌ای معروف به دره نگاران واقع شده است. این منطقه طبیعت بکر و زیبایی دارد و سالانه گردشگران زیادی از آن بازدید می‌کنند.

  منطقه حفاظت‌شده کوه بیرک

 منطقه‌ای با طبیعت زیبا و پوشش گیاهی غنی، شامل درختان بنه، بادام کوهی و انواع معادن. بلندترین نقطه این شهرستان، کوه بیرک است که علاوه بر زیبایی طبیعی، از اهمیت استراتژیک بالایی برخوردار است.

  روستای کلپورگان

روستایی با قدمت بیش از ۴۰۰۰ سال که به دلیل سفالگری معروف است. این روستا هنوز به شیوه سنتی و بدوی سفال‌سازی می‌کند و کارگاه‌های سفال آن یکی از جاذبه‌های گردشگری سراوان محسوب می‌شود.

جاهای دیدنی ایرانشهر در مکران

ایرانشهر یکی دیگر از مهم ترین شهرها در مکران است که از نظر گردشگری غنی است. چه طبیعت بکر را ترجیح دهید چه نیاز به گشت و گذار در میان آثار طبیعی داشته باشید، ایرانشهر پاسخگوی سلیقه شما خواهد بود.

  قلعه ناصری ایرانشهر

این قلعه تاریخی که در ایرانشهر واقع شده است، یکی از جاذبه‌های مهم تاریخی و فرهنگی منطقه است. قلعه ناصری در گذشته به عنوان مرکز حکومتی و نظامی استفاده می‌شده و معماری آن نشان‌دهنده ویژگی‌های دوره ناصرالدین شاه قاجار است. بازدید از این قلعه فرصتی برای آشنایی با تاریخ و فرهنگ ایرانشهر و استان سیستان و بلوچستان است.

  آبشار اسفند (آبشار پورا)

آبشار اسفند یا پورا، یکی از جاذبه‌های طبیعی زیبای ایرانشهر است که در دل کوه‌های مریخی قرار دارد. این آبشار با مناظر دیدنی و آرامش‌بخش خود، گردشگران زیادی را به سوی خود جذب می‌کند. با توجه به موقعیت طبیعی ویژه‌اش، این منطقه مناسب برای طبیعت‌گردی و استراحت است.

  رودخانه بمپور

رودخانه بمپور از رودخانه‌های دائمی و پرآب بلوچستان است که از ارتفاعات کارواندر سرچشمه می‌گیرد. این رودخانه با منظره‌ای زیبا و طبیعت خاص خود، به یکی از جاذبه‌های طبیعی محبوب تبدیل شده است. رودخانه بمپور علاوه بر اهمیت زیست‌محیطی، مکان مناسبی برای گردشگران است که به دنبال طبیعت بکر و آرامش می‌گردند.

فراموش نکنید که این تنها تعداد بسیار اندکی از جاذبه های گردشگری در مکران بود. به جز این می توان به شهرهای همسایه مکران و جاذبه های گردشگری آن ها مثل زاهدان و خاش توجه کنیم.