راهنماتو- افسانه بایگان در میان درختانی ایستاده که به جای میوه، سنگ‌هایی خاموش بر شاخه‌هایشان آویخته‌اند. باغی رازآلود در دل دشت‌های سیرجان که برخلاف هر آنچه از طبیعت می‌شناسیم، نه سبزی دارد و نه شکوفه؛ بلکه حاصل سال‌ها اندوه و خلاقیت یک مرد تنهاست.
به گزارش راهنماتو، اگر درختان می‌توانستند سخن بگویند، چه رازی را برایمان فاش می‌کردند؟ در دشت‌های سیرجان، باغی قرار دارد که هر شاخه‌اش حامل داستانی ناگفته است؛ درختانی بی‌برگ و بی‌حیات که میوه‌هایشان از سنگند. اینجا، باغی است که نه برای سرسبزی، بلکه برای روایت اندوه و عشق ساخته شده است. اما چه رازی پشت این باغ مرموز پنهان است؟ چرا مردی سال‌ها از عمرش را صرف آویختن سنگ‌ها به شاخه‌های خشک کرد؟ افسانه بایگان، ایستاده در میان این درختان خاموش، پاسخی برای این معما پیدا نکرده است اما نگاه او پرسش برانگیز است.
افسانه بایگان در باغ سنگی سیرجان
باغ سنگی سیرجان، اثری شگفت‌انگیز و بی‌همتا در دشت‌های سیرجان، در روستای دورافتاده میاندوآب قرار دارد. این باغ شش‌گوشه که توسط درویش خان، پیرمردی هنرمند خلق شده، با صدها درخت بارور که محصولاتی با وزن بیش از ۱۰ کیلوگرم تولید می‌کنند، بدون نیاز به کاشت بذر، شخم زدن زمین، آب یا آفتاب، همیشه پربار است. باغ سنگی نه‌تنها یک اثر طبیعی و هنری است، بلکه زبانی برای بیان احساسات و اعتراضات درویش خان بوده؛ از اعتراض به اصلاحات ارضی گرفته تا عزای مرگ عزیزان و حتی هشداری به چوپانان برای مراقبت از گوسفندان. امروزه این باغ به یکی از جاذبه‌های بی‌نظیر ایران تبدیل شده و هر ساله گردشگران و عکاسان بین‌المللی را به خود جذب می‌کند. تصویر افسانه بایگان در این باغ، زیبایی و رمزآلودگی این مکان را به خوبی به نمایش می‌گذارد.
هنر زمینی فرنگی؛ اعتراض یک ایرانی
هنر زمینی یا هنر خاکی یکی از سبک‌های هنری است که از اواخر دهه ۱۹۶۰ و دهه ۱۹۷۰ رواج یافت. در این سبک، طبیعت بستر اصلی خلق آثار هنری است و از عناصر طبیعی مانند سنگ، خاک و شاخه‌های درخت برای ساخت آثار استفاده می‌شود. این نوع هنر می‌تواند هم در فضای باز، مانند بیابان‌ها، سواحل و گودال‌ها، و هم در موزه‌ها و نگارخانه‌ها به نمایش درآید. هنر خاکی پیوندی عمیق میان انسان و طبیعت برقرار می‌کند و مرز میان اثر هنری و محیط را از میان برمی‌دارد.
باغ سنگی سیرجان نیز سبکی از هنر زمینی است که با اعتراض درویش خان همراه بود. البته بعید به نظر می‌رسد که او از هنر زمینی در آن سر دنیا با خبر بوده باشد. اما خلاقیت و اوج هنر همواره زمانی اوج می‌گیرد که انسان در اوج رنج است.
درویش خان اسفندیارپور، مردی کر و لال اما جسور و خلاق از اهالی سیرجان بود که نامش با باغ سنگی گره خورده است. او که از ایل‌های قدیمی ایران به شمار می‌رفت، با چوپانی و باغداری روزگار می‌گذراند، اما پس از اصلاحات ارضی، در اعتراض به از دست دادن زمین‌هایش، باغی متفاوت ساخت؛ باغی از درختان خشک که میوه‌هایی از سنگ داشت. این اثر هنری که تلفیقی از اندوه و خلاقیت است، همچنان گردشگران را شگفت‌زده می‌کند. درویش خان پس از ۸۳ سال زندگی، در سال ۱۳۸۶ در همین باغ به خاک سپرده شد.
اسرار باغ سنگی
یکی از شگفتی‌های باغ سنگی، چگونگی سوراخ شدن سنگ‌ها و اتصال آن‌ها به درختان خشکیده است. هیچ ابزار خاصی برای ایجاد این حفره‌ها در دسترس درویش خان نبود، اما همه سنگ‌ها با دقت سوراخ شده و از شاخه‌ها آویزان شده‌اند. برخی از این سنگ‌ها آن‌قدر بزرگ و سنگین‌اند که حمل آن‌ها توسط یک نفر غیرممکن به نظر می‌رسد. همچنین، در منطقه‌ای که باغ در آن قرار دارد، سنگ‌های مشابهی یافت نمی‌شود و نزدیک‌ترین منبع آن‌ها کوه‌هایی در چند کیلومتری باغ است. این موضوع پرسش‌هایی بی‌پاسخ را در ذهن بینندگان ایجاد می‌کند: آیا درویش خان این سنگ‌ها را به تنهایی جابه‌جا می‌کرد یا نیرویی ناشناخته در این کار نقش داشته است؟
افزون بر این، باورهای محلی بر این نکته تأکید دارند که باغ سنگی تنها یک اثر هنری یا نمادی از اعتراض نبوده، بلکه ممکن است ریشه در تجربه‌های شخصی و رؤیاهای درویش خان داشته باشد. برخی می‌گویند او پیش از آغاز ساخت باغ، در خواب آن را دیده و به تدریج آنچه را در رویا مشاهده کرده بود، به واقعیت تبدیل کرد. روایت‌هایی دیگر از سقوط شهاب‌سنگی حکایت دارند که درویش خان پس از پیدا کردن آن، ایده این باغ را در ذهن پروراند. هر درخت و هر سنگ در این باغ حامل پیامی است که تنها درویش خان از معنای دقیق آن آگاه بو، رازهایی که پس از مرگش برای همیشه ناگفته باقی ماندند.
چگونه به باغ سنگی سیرجان برویم؟
برای رسیدن به باغ سنگی سیرجان، ابتدا باید خود را به شهر سیرجان در استان کرمان برسانید. این باغ در ۴۰ کیلومتری جنوب شرقی سیرجان و در نزدیکی روستای میاندوآب قرار دارد. اگر از کرمان راهی این مکان می‌شوید، مسیر جاده کرمان – سیرجان را در پیش بگیرید و پس از حدود ۱۹۵ کیلومتر رانندگی، به سیرجان خواهید رسید. سپس از طریق جاده سیرجان – بافت به سمت جنوب حرکت کنید و پس از طی حدود ۴۰ کیلومتر، به روستای میاندوآب خواهید رسید که باغ سنگی در نزدیکی آن واقع شده است. مسیر از رفسنجان نیز حدود ۱۵۷ کیلومتر و از بافت حدود ۶۳ کیلومتر فاصله دارد. برای راحتی بیشتر می‌توان از نقشه‌های آنلاین برای مسیریابی دقیق استفاده کرد.
