سفر به محل زندگی اردشیر بابکان در فیروزآباد؛ کاخ اولین پادشاه ساسانی

راهنماتو- در دل دشت‌های سرسبز فیروزآباد، کاخی باعظمت از دوران ساسانیان سربرآورده که روایت‌گر نخستین گام‌های امپراتوری ساسانی است. کاخ اردشیر بابکان، یکی از نخستین نمونه‌های معماری ساسانی، نه‌تنها نمایانگر هنر و نبوغ ایرانیان باستان است، بلکه تصویری زنده از دوران شکوه و اقتدار اردشیر بابکان را در برابر دیدگان ما مجسم می‌کند.

به گزارش راهنماتو، این کاخ باشکوه، در کنار یک دریاچه مصنوعی و چشمه‌های جوشان ساخته شده و هنوز هم با گذشت قرن‌ها، از جلال و عظمت آن کاسته نشده است. این کاخ اولین نمونه از کاخ‌های شاهانه ساسانی است که برخلاف کاخ‌های اشکانی، دارای سبک معماری کاملاً متفاوت و نوآورانه‌ای است که بعدها در بناهایی همچون طاق کسری و قلعه دختر نیز مورد استفاده قرار گرفت. در این مطلب سفری خواهیم داشت به اولین کاخی که پادشاهی شکوهمند ساسانی از آن برخاست، پس با ما همراه شوید.

بیشتر بخوانید: نوروز ۱۴۰۴؛ پیام تبریک سمیرا حسن پور در فضایی پر از شکوفه‌های بهاری

بیشتر بخوانید: سفر به آرامگاه ناجیان دین یهود در عصر هخامنشی؛ زیارتگاه رازآلود استر و مردخای در همدان​

بیشتر بخوانید: نوروز ۱۴۰۴؛ سفره هفت سین مسی هدی استواری با پیامی به عطر شکیبایی​

اردشیر بابکان؛ از کودکی تا پادشاهی ایران

در روزگاری که امپراتوری اشکانی رو به ضعف گذاشته بود و هر گوشه‌ای از ایران در اختیار شاهزادگان محلی بود، کودکی در سرزمین پارس چشم به جهان گشود که نامش بعدها در تاریخ به‌عنوان بنیان‌گذار یکی از مقتدرترین سلسله‌های ایران ثبت شد: اردشیر بابکان. او فرزند بابک، فرمانروای استخر بود؛ مردی که با تدبیر و هوشیاری خود توانست بر بخش‌هایی از پارس مسلط شود و زمینه‌ساز قدرت‌گیری فرزندش گردد. مادر اردشیر رام‌بهشت نام داشت که بر اساس برخی روایت‌ها از خانواده‌ای اصیل و نجیب بود.

اردشیر در دوران نوجوانی به یکی از شهرهای کلیدی پارس، یعنی دارابگرد، فرستاده شد تا در آنجا فنون جنگاوری، سیاست‌ورزی و اداره امور را بیاموزد. هوش و شجاعت او خیلی زود باعث شد فرماندهی سپاهیان محلی را بر عهده بگیرد و آوازه‌اش در سراسر پارس بپیچد. در همین دوران بود که او دریافت امپراتوری اشکانی به‌قدری ضعیف شده که می‌توان علیه آن قیام کرد.

هنگامی که پدرش درگذشت، اردشیر حکومت استخر را به دست گرفت و بی‌درنگ شروع به گسترش قلمرو خود کرد. نخستین گام او، شکست دادن گوچهر، فرمانروای منطقه فیروزآباد، بود. پس از آن، شهری را بنیان نهاد که بعدها به‌عنوان شهر گور شناخته شد و سنگ بنای قدرت ساسانیان گردید. اما بزرگ‌ترین چالش او نبرد با شاه اشکانی، اردوان پنجم، بود. در سال ۲۲۴ میلادی، در دشت هرمزگان، دو سپاه در مقابل هم صف‌آرایی کردند. اردشیر با نبوغ جنگی و استراتژی حساب‌شده خود، اردوان را شکست داد و خود را شاهنشاه ایران اعلام کرد. بدین ترتیب، دوران اشکانیان به پایان رسید و ساسانیان بر تخت قدرت نشستند.

تاریخچه و کشف کاخ اردشیر بابکان

اردشیر پس از کسب قدرت، تصمیم گرفت کاخی باشکوه در فیروزآباد بسازد که نشان‌دهنده اقتدار و عظمت حکومت جدیدش باشد. این کاخ در نزدیکی یک چشمه طبیعی و دریاچه‌ای مصنوعی ساخته شد تا علاوه بر زیبایی، به پایداری ساختار بنا کمک کند. کاخ اردشیر یکی از نخستین نمونه‌های معماری ساسانی است که در آن عناصر جدیدی مانند ایوان‌های بلند و گنبدهای عظیم به کار گرفته شد.

دوره استفاده و متروکه شدن: این کاخ در دوران اولیه حکومت ساسانی مورد استفاده قرار می‌گرفت، اما پس از آن که پایتخت به تیسفون منتقل شد، اهمیت خود را از دست داد. با گذر زمان، این بنا به‌تدریج متروکه شد و تنها ویرانه‌هایی از آن باقی ماند.

کشف و اکتشافات باستان‌شناسی: در قرن نوزدهم، ارنست هرتسفلد، باستان‌شناس آلمانی، نخستین بررسی‌های علمی را روی این کاخ انجام داد. او به مطالعه ساختار معماری آن پرداخت و کشف کرد که در این کاخ از گچ‌بری‌های زیبایی استفاده شده که بقایای آن هنوز در برخی نقاط به چشم می‌خورد. در اوایل قرن بیستم، کاوش‌های بیشتری در این منطقه انجام شد که منجر به یافتن سفالینه‌های ساسانی، ابزارهای فلزی و سنگ‌نوشته‌هایی شد که اطلاعاتی ارزشمند درباره دوره اردشیر ارائه می‌داد. در دهه ۱۹۷۰، گروهی از باستان‌شناسان ایرانی و خارجی، حفاری‌های دقیق‌تری انجام دادند و تأیید کردند که این کاخ الگویی برای کاخ‌های بعدی ساسانی همچون طاق کسری بوده است.

معماری کاخ اردشیر بابکان و موقعیت جغرافیایی

بخش‌های مختلف کاخ:

• ایوان ورودی: تالاری بلند با سقف نیم‌گنبدی که شکوه معماری ساسانی را به نمایش می‌گذارد.

• تالار مرکزی: فضایی با گنبد عظیم که احتمالاً محل برگزاری مراسم و دیدارهای رسمی بوده است.

• اتاق‌های جانبی: مجموعه‌ای از اتاق‌های کوچک‌تر که برای اقامت شاه و خاندان او در نظر گرفته شده بودند.

• حوض مرکزی: استخری سنگی در حیاط که بازتاب معماری هوشمندانه ساسانی در بهره‌گیری از آب است.

• دریاچه و چشمه: موقعیت مکانی کاخ در کنار یک چشمه جوشان، نشان‌دهنده توجه ساسانیان به تأمین منابع آب پایدار بوده است.

موقعیت جغرافیایی: کاخ اردشیر در شهر فیروزآباد، استان فارس قرار دارد. این منطقه از یک سو با دشت‌های وسیع و از سوی دیگر با کوه‌های مرتفع احاطه شده که منظره‌ای تماشایی ایجاد کرده است.

راهنمای گردشگری کاخ اردشیر بابکان

چگونه به کاخ اردشیر بابکان برویم؟

• از شیراز: حدود ۱۲۰ کیلومتر مسیر (حدود ۲ ساعت رانندگی).

• از فیروزآباد: کاخ در فاصله‌ای کوتاه از شهر قرار دارد و با ماشین شخصی یا تاکسی در دسترس است.

بهترین زمان بازدید:

• بهار و پاییز: هوای معتدل و طبیعت زیبا.

• تابستان: گرم، اما قابل بازدید.

• زمستان: هوای سرد ممکن است بازدید را دشوار کند.

نکات مهم:

• پوشیدن لباس و کفش مناسب پیاده‌روی توصیه می‌شود.

• استفاده از راهنمای محلی اطلاعات بیشتری درباره تاریخ کاخ ارائه خواهد داد.

• در نزدیکی کاخ، اقامتگاه‌های بوم‌گردی و رستوران‌های محلی برای پذیرایی از گردشگران فراهم است.