فقر از پنجره‌ای جدید: تراژیک ترین فیلم های سینمایی در مورد فقر

راهنماتو- ممکن است تجربه کرده باشید، یا تجربه افراد دیگر در مورد فقط را از نزدیک حس کرده باشید. انسان‌هایی که دست‌وپا می‌زنند برای بقا! چه راه‌هایی که پیش پایشان سبز نمی‌شود، چه تصمیم‌های حزن‌آلود، تراژیک یا حتی خطرناکی که نمی‌گیرند؛ این یک موقعیت جنجالی برای سینماست!

به گزارش راهنماتو، در سینما فیلم‌های بی‌شماری داریم که کارگردان و نویسنده دست به دست هم داده‌اند تا شخصیت‌ها را با فلاکت‌هایی عمیق از جنس فقر روبه‌رو کنند. حالا آن‌‌ها باید تصمیم بگیرند و تصمیم آن‌ها شکل‌دهنده شخصیت آن‌ها خواهد بود. یکی حلقه ازدواجش را می‌فروشد، دیگری مواد، دیگری... در این مطلب راهنماتو تراژیک‌ترین فیلم‌های سینمایی با موضوع فقر را به شما معرفی می‌کند تا رهسپار شخصیت‌ها در سخت‌ترین لحظات و پرچالش‌ترین نقاط زندگیشان باشید و تصمیم آن‌ها را مقایسه کنید.

فیلم برادران لیلا

ریشه‌های فقر در فیلم‌های سینمایی را با یک فیلم ایرانی شروع کردیم تا جنس فقیر بودن به ما نزدیک‌تر باشد. فیلم برادران لیلا، جدیدترین فیلم سعید روستایی است که در سال 1401 منتشر شد. این فیلم بحث برانگیز، به طور مستقیم به مساله فقر و نابرابری در جامعه می‌پردازد. در کنار موضوع اصلی این فیلم که متناسب با فضای امروز جوامع متفاوت است، بازی درخشان بازیگرانی چون نوید محمد زاده، ترانه علیدوستی، سعید پورصمیمی و کارگردانی روستایی این فیلم را به فیلمی تراژیک در مورد فقر تبدیل کرده است.

فقر به عنوان محور اصلی داستان در برادران لیلا

فقر در فیلم «برادران لیلا»، نه تنها یک پس‌زمینه برای داستان، بلکه محور اصلی روایت است. خانواده‌ای که درگیر مشکلات مالی شدید هستند، تلاش می‌کنند تا با فروش آپارتمان پدری، به زندگی بهتری دست پیدا کنند. این تلاش، منجر به بروز تضادها و درگیری‌های عمیقی بین اعضای خانواده می‌شود.

ابعاد مختلف نمایش فقر در فیلم برادران لیلا

• فقر مادی : فقر مادی در فیلم به صورت عریان و بی‌رحمانه به تصویر کشیده شده است. خانواده‌ای که برای تأمین نیازهای اولیه خود با مشکل مواجه هستند و مجبورند برای فروش یک آپارتمان کوچک، با هم درگیر شوند.
• فقر روانی : فقر تنها به معنای نداشتن پول نیست، بلکه فقر روانی نیز در فیلم به خوبی به تصویر کشیده شده است. شخصیت‌ها درگیر مشکلات روحی و روانی هستند که ناشی از فقر و فشارهای اقتصادی است.
• فقر فرهنگی : فقر فرهنگی نیز در فیلم به چشم می‌خورد. شخصیت‌ها به دلیل فقر، از بسیاری از امکانات فرهنگی و اجتماعی محروم هستند و دیدگاه محدودی نسبت به زندگی دارند.
• فقر فرصت‌ها : فقر، فرصت‌های پیشرفت و بهبود شرایط زندگی را از شخصیت‌ها می‌گیرد. آن‌ها مجبورند برای تأمین نیازهای اولیه خود تلاش کنند و به همین دلیل، نمی‌توانند به دنبال اهداف بلندمدت خود باشند.

فیلم دزدان فروشگاه Shoplifters

فیلم دزدان فروشگاه Shoplifters که در سال 2018 منتشر شده و در بوستون تبدیل به بهترین فیلم خارجی زبان شد و در کن نخل طلا گرفت یکی دیگر از فیلم‌های عمیق در مورد فقر است. این فیلم را هیروکازو کورئیدا کارگردانی کرده است و بازیگرهایی همچون لیلا فرانکی، ساکورا آندو و مایو ماتسواوکا در آن نقش آفرینی کرده‌اند. این فیلم با روایتی دراماتیک چهره دزدی را تغییر می‌دهد چراکه خانواده شیباتا با وجود فقر، به فرد فقیر دیگری به نام جوری کمک می‌کنند و همین لحظه شروع نقطه عطف تمام مشکلات آن‌ها می‌شود.

داستان فیلم دزدان فروشگاه Shoplifters با محوریت فقر

فیلم "دزدان فروشگاه"، با روایتی ظریف و انسانی، به بررسی عمق فقر و تبعات اجتماعی آن در ژاپن معاصر می‌پردازد. این فیلم با روایت داستان خانواده‌ای که برای تأمین معاش به دزدی از فروشگاه‌ها روی می‌آورند، به نمایش درآوردن ابعاد مختلف فقر و چالش‌های اجتماعی می‌پردازد.

ابعاد فقر در فیلم دزدان فروشگاه :

• فقر اقتصادی : خانواده در این فیلم با مشکلات شدید مالی دست و پنجه نرم می‌کنند. آن‌ها قادر به تأمین نیازهای اولیه خود نیستند و برای زنده ماندن به دزدی روی می‌آورند. این نشان‌دهنده شکاف عمیق طبقاتی و نابرابری اقتصادی در جامعه است.
• فقر عاطفی : اعضای خانواده به دلیل فقر اقتصادی و شرایط سخت زندگی، از محبت و توجه کافی برخوردار نیستند. هر یک از اعضای خانواده به نوعی از آسیب‌های عاطفی رنج می‌برند و به دنبال گرمای خانواده‌ای هستند که ندارند.
• فقر اجتماعی : خانواده در حاشیه جامعه قرار دارند و مورد پذیرش جامعه نیستند. آن‌ها از خدمات اجتماعی و حمایتی محروم هستند و مجبورند برای زنده ماندن به روش‌های غیرقانونی روی آورند.
• فقر هویتی : برخی از اعضای خانواده، به ویژه کودکانی که به این خانواده پیوسته‌اند، با بحران هویت روبرو هستند. آن‌ها نمی‌دانند که به کجا تعلق دارند و چه کسی هستند.

فیلم کَفَرناحوم Capharnaüm

یکی از تاثیرگذارترین فیلم‌هایی که در سال‌های اخیر در سینما ساخته شد، فیلم کَفَرناحوم Capharnaüm بود که در سال 2018 ساخته شده است. حتی اگر این فیلم را ندیده باشید ممکن است در فضای مجازی پسر بچه نقش اصلی این فیلم، زین، را دیده باشید که در دادگاه می‌ایستد و از خانواده خود بابت به دنیا آوردنش شکایت می‌کند. جدای از این داستان، لوکیشن این فیلم که مربوط به اماکانی نزدیک به زاغه‌نشین‌های بیروت است ما را دچار حزنی عمیق می‌کند.  این فیلم که توسط کارگردانی لبنانی به نام نادین لبکی ساخته شده است، زین الرافعی، بازیگر نقش اصلی آن را که پسری 12 ساله است، تبدیل به ستاره فیلم می‌کند.

داستان فیلم  کَفَرناحوم Capharnaüm  با محوریت فقر

فیلم کفرناحوم، با روایتی تکان‌دهنده از زندگی زین‌الدن، پسربچه‌ای که در خیابان‌های بیروت به دنیا آمده و کودکی‌اش را در فقر و فلاکت سپری کرده است، شروع می‎شود. بعدتر زین به خاطر ازدواج کردن خواهر 11 ساله‌شا با خانواده درگیر شده و آن‌ها را ترک می‌کند، اما وقتی رویاهای خارج از بیروت را از زبان بازاری‌ها می‌شنود، برای رسیدن به رویاهای پوشالی‌اش دست به مواد فروشی می‌زند. این فیلم با پرداختن به موضوع فقر کودکان، بی‌عدالتی اجتماعی و حقوق کودکان، مخاطب را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد.

مهم‌ترین نکات قابل بررسی در رابطه با مساله فقر در این فیلم عبارتند از :

• فقر به عنوان یک واقعیت تلخ : فیلم کفرناحوم بدون هیچ‌گونه اغراقی، واقعیت تلخ فقر را در جامعه نمایش می‌دهد. زین‌الدن و خانواده‌اش در شرایطی زندگی می‌کنند که حتی اساسی‌ترین نیازهای انسانی آن‌ها برآورده نمی‌شود. این شرایط باعث می‌شود که این کودکان از کودکی وارد دنیای بزرگسالان شوند و مسئولیت‌هایی را به دوش بکشند که فراتر از توان آن‌هاست.
• فقر و بی‌عدالتی اجتماعی : فیلم به خوبی نشان می‌دهد که فقر تنها یک مشکل فردی نیست، بلکه نتیجه یک سیستم اجتماعی ناعادلانه است. کودکان فقیر در جامعه به حاشیه رانده شده و از حداقل حقوق انسانی خود محروم می‌شوند.
• تأثیر فقر بر کودکان : فقر تأثیر مخربی بر رشد و توسعه کودکان دارد. کودکان فقیر اغلب از نظر جسمی و روانی آسیب می‌بینند و فرصت‌های آموزشی و شغلی کمی برای آن‌ها فراهم می‌شود.
• نقش خانواده : خانواده در این فیلم نقش بسیار مهمی دارد. خانواده زین‌الدن به دلیل فقر و مشکلات اجتماعی، قادر به حمایت از فرزند خود نیستند. این موضوع نشان می‌دهد که فقر می‌تواند خانواده‌ها را از هم بپاشد و کودکان را در معرض آسیب‌های اجتماعی قرار دهد.
• مسئولیت دولت و جامعه : فیلم به صراحت نشان می‌دهد که دولت‌ها و جوامع مسئولیت دارند تا برای رفع مشکل فقر و بهبود زندگی کودکان تلاش کنند.

فیلم انگل Parasite

تقریبا یک سال از ساختن فیلم‌هایی مثل کفرناحوم و دزدان فروشگاه گذشته بود که فیلم انگل Parasite در سال 2019 ساخته شد. فیلمی که به زیبایی و به شکلی وحشیانه مساله اختلافات طبقاتی را روی پرده سینما می‌اندازد. این فیلم دلهره آور که محصول کره جنوبی است توسط بونگ جون-هو کارگردانی شده است. بازیگرهایی مثل سونگ کانگ-هو، لی سون کیون، چو یو جونگ و چوی وو شیک در این فیلم بازی کرده‌اند. نکته این است که بازیگرها، جایگاه زندگیشان، شیوه فکر کردن و حتی تصمیم‌گیری‌هایشان (چه بد و چه خوب) نشاندهنده طبقه آن‌هاست. شاید به همین خاطر است که 4 جایزه اسکار را از آن خود کرد.

داستان فیلم انگل   Parasite  با محوریت فقر

داستان فیلم انگل (Parasite) ، شاهکاری است که به طرز ماهرانه‌ای به بررسی شکاف طبقاتی و مساله فقر در جامعه کره جنوبی می‌پردازد. این فیلم با روایتی طنزآمیز و در عین حال تلخ، به عمق این معضل اجتماعی نفوذ کرده و پیامدهای ویرانگر آن را به تصویر می‌کشد. داستان در مورد دو خانواده است که یکی ثروتمند و دیگری فقیر هستند، خانواده فقیر برای خانواده ثروتمند کار می‌کنند. اما، داستان به نقطه‌ای می‌رسد که خانواده فقیر برای رسیدن به رویاهایشان دست به کارهایی غیر قابل باور می‌زنند. کارهایی که باور نمی‌کنیم ممکن بود مرتکب شوند.

مهم‌ترین نکات در مورد نمایش فقر در فیلم انگل :

• تضاد طبقاتی شدید : فیلم انگل به شدت بر روی تضاد بین خانواده فقیر کیم‌ها و خانواده ثروتمند پارک‌ها تمرکز می‌کند. این تضاد، نماینده‌ی شکاف طبقاتی عمیق و گسترده‌ای است که در بسیاری از جوامع وجود دارد.
• فقر به عنوان یک چرخه : فیلم نشان می‌دهد که فقر یک چرخه است و خانواده‌های فقیر به دلیل عدم دسترسی به منابع و فرصت‌ها، به سختی می‌توانند از این وضعیت خارج شوند.
• آرزوهای دست نیافتنی : شخصیت‌های فیلم انگل، آرزوهای بزرگی دارند اما به دلیل شرایط اقتصادی، قادر به تحقق آن‌ها نیستند. این موضوع نشان می‌دهد که چگونه فقر می‌تواند امید و انگیزه افراد را از بین ببرد.
• بهره‌کشی از طبقه فقیر : خانواده پارک‌ها به عنوان نمادی از طبقه ثروتمند، از خانواده کیم‌ها به عنوان نیروی کار ارزان و قابل‌کنترل استفاده می‌کنند. این موضوع نشان می‌دهد که چگونه طبقه ثروتمند می‌تواند از طبقه فقیر سوءاستفاده کند.
• پیامدهای روانی فقر : فقر نه تنها بر وضعیت اقتصادی افراد تاثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند بر سلامت روان آن‌ها نیز تأثیر منفی بگذارد. شخصیت‌های فیلم انگل، به دلیل فشارهای اقتصادی و اجتماعی، دچار مشکلات روانی می‌شوند.
• انتقاد از سیستم اجتماعی : فیلم انگل، به طور ضمنی به انتقاد از سیستم اجتماعی می‌پردازد که به برخی افراد فرصت‌های بیشتری برای پیشرفت می‌دهد و برخی دیگر را در فقر محروم می‌کند.

چرا باید فیلم‌هایی با موضوع فقر ببینیم؟

•   افزایش آگاهی : فیلم‌های با موضوع فقر، ما را با واقعیت‌های تلخ زندگی افرادی که در شرایط سخت اقتصادی قرار دارند، آشنا می‌کنند. این امر باعث افزایش آگاهی ما نسبت به مشکلات اجتماعی و اقتصادی می‌شود و به ما کمک می‌کند تا با دید بازتری به مسائل اطراف خود نگاه کنیم.
•    تقویت همدلی : با تماشای این فیلم‌ها، می‌توانیم خود را به جای شخصیت‌های داستان قرار دهیم و احساسات و دردهای آن‌ها را درک کنیم. این امر باعث تقویت همدلی و دلسوزی در ما می‌شود و ما را به کمک به افراد نیازمند ترغیب می‌کند.
•    تشویق به تفکر انتقادی : فیلم‌های با موضوع فقر، اغلب به بررسی علل و عوامل ایجاد فقر و نابرابری می‌پردازند. تماشای این فیلم‌ها، ما را به تفکر انتقادی و پرسشگری درباره سیستم‌های اجتماعی و اقتصادی موجود وامی‌دارد.
•   ایجاد انگیزه برای تغییر : این فیلم‌ها می‌توانند ما را به این باور برسانند که با همبستگی و تلاش مشترک، می‌توانیم به کاهش فقر و بهبود شرایط زندگی افراد نیازمند کمک کنیم.
•    کشف داستان‌های انسانی : بسیاری از فیلم‌های با موضوع فقر، داستان‌های انسانی و تاثیرگذار را روایت می‌کنند که به ما یادآوری می‌کنند که در پس آمار و ارقام، انسان‌هایی با احساسات و رویاهای بزرگ وجود دارند.