هنگامی که یک یورش اتمی انجام می‌شود، یکی از بهترین مکان‌هایی که می‌توان برای زنده ماندن به سراغشان رفت سازه‌های زیرزمینی هستند. اگر در جایی زندگی می‌کنید که سیستم جابه‌جایی زیرزمینی همچون مترو وجود داشته باشد، احتمالاً بهترین گزینه در دسترستان است. ولی اگر توانستید در تونل‌های زیرزمینی مترو پناه بگیرید و از یک حمله‌ی اتمی همه‌جانبه زنده بیرون بیاید، زندگیتان به چه شکل دگرگون می‌شود؟ این چیزی‌ست که سری کتاب مترو برایتان به تصویر می‌کشد.
در دنیایی که به دست دیمیتری گلوخوفسکی پایه‌گذاری شده است، بشر سرانجام یکی از نابخردانه‌ترین اندیشه‌های خود را به انجام می‌رساند و به جنگی اتمی رو می‌آورد تا زندگی روی کره‌ی زمین به بحرانی‌ترین حالت خود برسد. گلوخوفسکی داستانش را در کشور خود یعنی روسیه آغاز می‌کند اما اجازه می‌دهد تا دنیایش از مرزهای کشور خودش فراتر رود و به مکان‌ها، کشورها و حتی مدیوم‌های دیگر سر بزند.
بدین گونه، آثار فراوانی در فرانچایز مترو پدید آمده‌اند که شاید مایه‌ی پیچیدگی دنبال کردن داستان‌های این جهان شوند. برای همین در این نوشتار به شما راهنمایی خواهیم کرد تا مسیر خود را در تونل‌های پیچ‌درپیچ، تاریک و بی‌رحم مترو بیابید.
تریلوژی بنیادین سری کتاب مترو
دیمیتری گلوخوفسکی فرانچایز مترو را با تصور خود از مسکوی نابودشده به وسیله‌ی بمب‌های اتمی پایه‌گذاری کرد. رمان‌های گلوخوفسکی عمدتاً خوانندگان را به تونل‌های زیرزمینی مسکو می‌برند که پر شده‌اند از بازماندگانی که به شکل‌های متفاوت برای زنده ماندن در یک جهان مرگبار تلاش می‌کنند.
مترو ۲۰۳۳
| نویسنده | دیمیتری گلوخوفسکی |
| تاریخ انتشار | ماه اکتبر سال ۲۰۰۵ |
| نام روسی | Метро 2033 |
نخستین کتاب از سری مترو با نام «مترو ۲۰۳۳» عرضه شد. این اثر که به دست دیمیتری گلوخوفسکی برای سال‌ها نوشته می‌شد، سرانجام در سال ۲۰۰۵ به شکل یک رمان کامل به چاپ رسید. «مترو ۲۰۳۳» داستان آرتیوم را روایت می‌کند که در زمان کودکی از یک یورش اتمی به کمک سیستم متروی مسکو جان سالم به در برد. اکنون که آرتیوم یک مرد جوان به شمار می‌آید، متوجه خطری نو می‌شود که پتانسیل نابود کردن بازماندگان را دارد و مسئولیت خود می‌بیند که جلوی آن را بگیرد.
دیمیتری گلوخوفسکی یک اپیلوگ هم برای «مترو ۲۰۳۳» نوشت که اسم «انجیل آرتیوم» (به روسی: Евангелие от Артёма) روی آن گذاشته شده است. این اپیلوگ در چاپ‌های ابتدایی وجود نداشت و چند سال بعد به انتشار رسید.
مترو ۲۰۳۴
| نویسنده | دیمیتری گلوخوفسکی |
| تاریخ انتشار | ماه مارس سال ۲۰۰۹ |
| نام روسی | Метро 2034 |
رمان «مترو ۲۰۳۴» نسبت به کاراکترها و داستان کتاب پیشین فاصله می‌گیرد و روی گروه دیگر از بازماندگان مسکوی نابودشده تمرکز می‌کند. «مترو ۲۰۳۴» ماجرای ایستگاه سواستوپولسکایا را روایت می‌کند که ساکنانش برای زنده ماندن به شدت وابسته به تدارکات فرستاده‌شده از ایستگاه‌های مرکزی مترو هستند ولی به یک باره ارتباطشان قطع می‌شود. برای همین هم هانتر داوطلب شد تا دلیل این قطعی را بیابد.
مترو ۲۰۳۵
| نویسنده | دیمیتری گلوخوفسکی |
| تاریخ انتشار | ماه ژوئن سال ۲۰۱۵ |
| نام روسی | Метро 2035 |
واپسین کتاب از تریلوژی بنیادین مترو دوباره آرتیومِ «مترو ۲۰۳۳» را در محوریت ماجرای خود قرار می‌دهد. او که اکنون پخته‌تر شده است و با همسر خود یک زندگی آرام را در تونل‌های تاریک مترو می‌گذراند، باور دارد که توانسته است تا سیگنال‌هایی رادیویی بیرون از مسکو دریافت کند. بنابراین، به دنبال این است تا ببیند آیا می‌توان برای زندگی کردن بالأخره از تاریکی تونل‌های زیرزمینی بیرون آمد.
ترتیب خواندن سه‌گانه‌ی کتاب مترو
خط زمانی سری رمان‌های مترو به ترتیب انتشارشان رخ می‌دهند. حتی نام‌گذاری این آثار هم راهنمای ساده‌ای برای نشان دادن ترتیب خواندنشان هستند. برای همین پرسش و گیج شدنی نسبت به ترتیب خواندن این کتاب‌ها پیش نمی‌آید.
ترتیب انتشار و رویدادهای سری کتاب مترو
| مترو ۲۰۳۳ |
| مترو ۲۰۳۴ |
| مترو ۲۰۳۵ |
پیوند تریلوژی کتاب مترو با سری بازی مترو
با این که رمان‌های مترو به اندازه‌ای سرراست هستند که خواننده گیج نشود ولی ارتباط میان کتاب‌ها و بازی‌های مترو باعث گیج شدن مخاطب خواهد بود. دیمیتری گلوخوفسکی و ۴اِی-گیمز سعی کردند تا رمان‌ها و بازی‌ها هماهنگ باشند و روی یک خط زمانی سوار شوند اما چنین چیزی دقیقاً حاصل نشده است.
کتاب «مترو ۲۰۳۳» الهام‌بخش Metro 2033 است. با این وجود تنها بخش‌های بنیادین رمان با بازی هماهنگ هستند و Metro 2033 سفری متفاوت نسبت به «مترو ۲۰۳۳» را به نمایش می‌کشد که مناسب یک عنوان شوتر نخست شخص در مدیوم بازی‌های ویدیویی‌ست.
کتاب «مترو ۲۰۳۴» بیش از هر چیزی روی شخصیت هانتر و مأموریت او متمرکز است؛ هر چند این کاراکتر حضوری کوتاه در سری بازی‌های مترو دارد. بازیکنان در Metro: Last Light که دومین بازی فرانچایز به شمار می‌آید باز هم کنترل آرتیوم را بر دوش دارند و روایت او را دنبال می‌کنند. به این ترتیب، دو داستان جدا در دومین آثار رمان‌ها و بازی‌ها روایت می‌شوند که هر دویشان در سال ۲۰۳۴ رخ می‌دهند.
آخرین رمان و سومین بازی از این فرانچایز با این که در اساس با یکدیگر مشترک هستند ولی خیلی زود می‌توان متوجه مسیر متفاوت Metro Exodus و «مترو ۲۰۳۵» شد که با هم پادگویی‌های بسیاری دارند. واپسین بازی فرانچایز مترو با نام Metro Awakening که یک اثر ویژه‌ی هدست‌های VR است در سال ۲۰۲۸ جریان دارد و بدون تأثیرگیری از کتابی با مشاوره‌ی خود گلوخوفسکی ساخته شده است.
با توجه به ناهماهنگی فراوانی که در این مدیوم وجود دارد. بهتر است تلاش نکنید که رویدادهای آن‌ها را روی یک خط زمانی در نظر بگیرید و آن‌ها را دو داستان متفاوت به حساب آورید که الهام‌بخش یکدیگر بوده‌اند. با این وجود، نزدیک‌ترین چیز به ترتیب رویدادهای فرنچایز مترو که شامل هم رمان‌ها و هم بازی‌ها می‌شوند را در جدول زیر قرار دادیم.
ترتیب رویدادهای کتاب‌ها و بازی‌های مترو
| بازی Metro Awakening |
| کتاب «مترو ۲۰۳۳» و بازی Metro 2033 (محتوایی کم‌وبیش یکسان) |
| کتاب «مترو ۲۰۳۴» و بازی Metro: Last Light (رویدادهای همزمان) |
| کتاب «مترو ۲۰۳۵» |
| بازی Metro Exodus |
کتاب‌های دیگر از دنیای مترو
با این که دیمیتری گلوخوفسکی فقط سه رمان پایه‌گذار دنیای مترو را نوشته و در ساخت بازی‌ها از روی آن‌ها دخالت داشته است اما این آثار تنها عناوین فرانچایز مورد بحث نیستند. نویسندگان دیگری نیز از سراسر دنیا کتاب‌هایی از دنیای مترو نوشته‌اند که در کشورها و شهرهای گوناگونی رخ می‌دهند. این نویسنده‌ی روسی رمان‌های دیگر را هم به عنوان بخشی از فرانچایز مترو پذیرفته است که تا کنون نزدیک به ۱۰۰ جلد شده‌اند.
در ادامه به سراغ برخی از این کتاب‌های دنیای مترو می‌رویم و لیست‌وار به آن‌ها اشاره می‌کنیم. البته باید توجه داشته باشید که بیش‌تر این رمان‌ها با زبان‌های محدودی در دسترس قرار گرفته‌اند و ترجمه‌های فارسی یا حتی انگلیسی رسمی از آن‌ها موجود نیست.
نام نام انگلیسی نویسنده تاریخ انتشار محل وقوع
| ریشه‌های بهشت | The Roots of Heaven | تولیو آولدو | ماه نوامبر سال ۲۰۱۱ | شهرهای گوناگون کشور ایتالیا |
| آکروماتوپسی | Achromatopsia | آرتور شمیلوسکی | ماه مارس سال ۲۰۱۷ | شهر ورشوی کشور لهستان |
| ناحیه‌ی موعود | The Promised District | پاول مایکا | ماه آگوست سال ۲۰۱۴ | شهر کراکوف کشور لهستان |
| ورطه | The Abyss | رابرت جی. اشمیت | ماه آگوست سال ۲۰۱۵ | شهر وروتسواف کشور لهستان |
| کرانه‌ی چپ | Rive Gauche | پیر بوراژ | ماه می سال ۲۰۲۰ | شهر پاریس کشور فرانسه |
| بریتانیا | Britain | گرنت مک‌مستر | ماه پتامبر سال ۲۰۱۱ | شهرهای گوناگون کشور پادشاهی متحد |
| تونل‌های تاریک | Dark Tunnels | سرگئی آنتونوف | ماه ژانویه‌ی سال ۲۰۱۰ | شهر موسکوی کشور روسیه |
| پیتر | Piter | شیمون وروچک | ماه فوریه‌ی سال ۲۰۱۰ | شهر سنت پترزبورگ کشور روسیه |
| رو به روشنایی | Towards the Light | آندری دیاکوف | ماه ژوئن سال ۲۰۱۰ | شهر سنت پترزبورگ کشور روسیه |
| میراث نیاکان | Heritage of the Ancestors | سورن تزرمودیان | ماه جولای سال ۲۰۱۲ | استان کالینینگراد کشور روسیه |
| حق استفاده از نیرو | The Right to Use Force | دنیس شابالوف | ماه آگوست سال ۲۰۱۲ | شهر سردوبسک کشور روسیه |
| مورانچا | Murancha | روسلان ملنیکوف | ماه ژانویه‌ی سال ۲۰۱۱ | شهر روستوف-نا-دونوی کشور روسیه |
| گرسنگی | Hunger | سرگئی مسکوین | ماه اکتبر سال ۲۰۱۲ | مجمع‌الجزایر نوایا زملیای کشور روسیه |
| لشی هرگز نمی‌میرد | Leshy Never Die | ایگور اوسیپوف | ماه سپتامبر سال ۲۰۱۵ | شهر دوخوفشچینای کشور روسیه |
