روابط عاطفی در زندگی انسان‌ها همواره جایگاه مهمی داشته‌اند. حس صمیمیت، دوست داشتن و دوست داشته شدن، نه‌تنها نیازهای روانی فرد را تأمین می‌کنند، بلکه در سلامت روانی جامعه نیز نقش ایفا می‌کنند. به‌ویژه در دوران جوانی و آغاز زندگی دانشجویی، تجربه‌های عاطفی پررنگ‌تر از گذشته می‌شوند. در همین زمان، بسیاری از دانشجویان، با احساساتی مواجه می‌شوند که در دل نگه می‌دارند و جرات ابراز آن را ندارند. این احساسات نه تنها بخشی از نیازهای هیجانی جوانان هستند، بلکه گاه در صورت عدم پاسخ یا تجربه شکست در روابط عاطفی، می‌توانند پیامدهایی مانند ناراحتی روانی، کاهش رضایت از زندگی، استرس و حتی افسردگی به دنبال داشته باشند.
از سوی دیگر، با گسترش شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی، شکل‌گیری و ابراز احساسات هم تغییر کرده است. دیگر لازم نیست کسی مستقیماً علاقه خود را بیان کند؛ می‌تواند آن را در قالب پست یا پیام ناشناس در یک کانال مجازی مطرح کند. به‌خصوص در بین دانشجویان، اصطلاحاتی مثل «کراش» رایج شده‌اند. کراش در واقع نوعی شیفتگی یا علاقه موقتی نسبت به فردی است که معمولاً شناخت زیادی از او نداریم و این علاقه هم اغلب ابراز نمی‌شود. در بسیاری از مواقع، این احساسات فقط در خیال باقی می‌مانند و فرد ترجیح می‌دهد آن را پنهان نگه دارد؛ شاید از ترس رد شدن، شاید از خجالت یا ترس از تمسخر.
در چنین بستری، شهروز نعمتی، استاد گروه علوم تربیتی در دانشگاه تبریز، به همراه دو تن از همکاران خود، تصمیم گرفتند تا این موضوع را از زاویه‌ای علمی بررسی کنند. آن‌ها در قالب پژوهشی دانشگاهی به سراغ دانشجویان رفتند تا بفهمند چرا این احساسات پنهان شکل می‌گیرند و چه عواملی باعث می‌شوند که جوانان ترجیح بدهند علاقه خود را به صورت غیرمستقیم و در فضای مجازی ابراز کنند.
برای اجرای این تحقیق، پژوهشگران از روش کیفی و مصاحبه‌های نیمه‌ساختار یافته استفاده کردند. آن‌ها با ۲۰ دانشجوی دانشگاه تبریز مصاحبه کردند. مصاحبه‌ها تا زمانی ادامه یافت که پاسخ‌ها به مرحله‌ای رسید که اطلاعات جدیدی ارائه نمی‌دادند و اصطلاحاً «اشباع نظری» حاصل شد. در مرحله بعد، اطلاعات جمع‌آوری‌شده، بررسی و دسته‌بندی شد.
یافته‌های این مطالعه نشان دادند که دلایل زیادی پشت انتخاب کراش به‌عنوان نوعی ارتباط عاطفی پنهان وجود دارد. برخی از این دلایل به ویژگی‌های روانی افراد برمی‌گردد، مثل خجالتی بودن، کمبود اعتماد به‌نفس یا تمایل به دیده شدن. بعضی دیگر به عوامل اجتماعی مربوط می‌شود؛ مثل طرد شدن از سوی دوستان، فشار گروهی، یا نداشتن مهارت‌های لازم برای شروع یک رابطه.
در کنار این عوامل، نگرانی از تحقیر شدن یا تبدیل شدن به سوژه تمسخر نیز باعث می‌شود که دانشجویان، به‌ویژه دختران، علاقه خود را مستقیم بیان نکنند و ترجیح دهند آن را در قالب پیام‌های ناشناس در کانال‌های مجازی ابراز کنند. این مسئله ریشه در فرهنگ و باورهای سنتی دارد. برخی دختران در مصاحبه‌ها گفته‌اند که ابراز علاقه مستقیم، نوعی جدی گرفتن موضوع و حتی گامی به‌سوی ازدواج تلقی می‌شود، در حالی که در مورد کراش چنین قصدی ندارند.
نکته جالب در یافته‌های تحقیق این بود که شبکه‌های اجتماعی با امکان ناشناس بودن، بستری فراهم کرده‌اند که افراد بدون ترس از قضاوت، احساسات خود را ابراز کنند. البته این ناشناس بودن خود می‌تواند به نوعی بی‌هویتی و دور شدن از روابط واقعی منجر شود. به بیان دیگر، اگرچه فضاهای مجازی ابزار مناسبی برای بیان علاقه بدون استرس هستند، اما ممکن است باعث شوند روابط انسانی عمق لازم را نداشته باشند یا اصلاً هیچ رابطه‌ای شکل نگیرد.
پژوهش فوق همچنین نشان داد که کراش‌زدن در برخی موارد می‌تواند نشانه تنهایی باشد. اگرچه اینترنت می‌تواند ابزار خوبی برای رفع احساس تنهایی باشد، اما روابط شکل‌گرفته در این فضاها اغلب سطحی‌اند و جایگزین صمیمیت‌های واقعی نمی‌شوند. درواقع، بین تنهایی و استفاده زیاد از فضای مجازی یک ارتباط دوطرفه وجود دارد.
در نهایت، پژوهشگران تأکید کرده‌اند که برای کاهش آسیب‌های روانی ناشی از این نوع روابط پنهان، لازم است آموزش‌هایی برای افزایش مهارت‌های ارتباطی جوانان ارائه شود. ایجاد فضای امن برای گفتگو و ارتقاء توانمندی‌های اجتماعی می‌تواند به کاهش این پدیده و افزایش کیفیت روابط عاطفی در دنیای واقعی کمک کند.
این یافته های علمی‌پژوهشی در فصلنامه «پژوهش‌های نوین روان‌شناختی»، وابسته به دانشگاه تبریز، منتشر شده است. این نشریه به انتشار مطالعات نوین در حوزه روانشناسی و علوم تربیتی می‌پردازد.
