یکی از مشکلاتی که شاید والدین زیادی با آن درگیر هستند، نحوه پول خرج کردن کودکان است. این که کودکان به راحتی پولی که در اختیار آن‌ها قرار می‌گیرد آن را صرف مواردی می‌کنند که شاید در آن لحظه داشتن یا انجام آن‌ها ضروری نبوده است. بسیاری از والدین انتظار دارند که کودکشان نسبت به خرج کردن احتیاط بیشتری داشته یا از تقاضاهای غیرضروری بپرهیزند.اما در عمل می بینیم که اکثر آن ها اهمیتی به این مقوله نمی دهند. آن ها فکر می کنند که هر چیزی که می بینند وظیفه والدین است که به هر نحوی آن را برایشان تهیه کنند.
والدین از یک سو دوست دارند آن چه که در توان دارند برای کودکان خود انجام دهند و به نوعی این تفکر در آن‌ها وجود دارد که فرزند من در آینده دچار سرخوردگی نشود. شاید بسیاری از آن‌ها توان مالی این کار را نداشته باشند، توان نه گفتن به کودک خود را ندارند و از طرفی هم در درون خود دوست دارند فرزندشان تا حدودی شرایط خانواده را درک کند و کمی از خواسته های غیر ضرورتی خودشان صرف نظر کنند. شاید ما به عنوان والدین نمی توانیم برخورد مناسبی در این امور با کودک خود داشته باشیم. در این خصوص با سالومه حاج آقایی روانشناس بالینی به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید:
چگونه می‌توانم به فرزندم بفهمانم برای پولی که به راحتی خرج می‌کند، زحمت‌ها کشیده شده؟
اجازه دهید فرزندتان ببیند که شما برای امرار معاش چه می‌کنید. به آن‌ها نشان دهید که کاری که انجام می‌دهید هزینه غذا، پوشاک، خانه، تعطیلات و غیره را می‌دهد. چون والدین برای کودکان الگو هستند. معمولا گفته می‌شود کودکان از وقتی که خیلی کوچک هستند در همه مسائل تربیتی بیشتر از طریق دیدن یاد می‌گیرند تا با شنیدن.
بنابراین اگر پدر و مادر خیلی ولخرج باشند و از کودکان خود بخواهند که پس‌انداز داشته باشند، ممکن است که کودکان اصلا این قضیه را یاد نگیرند یا مفهوم آن را متوجه نشوند، مگر کودکانی که از نظر روانی آسیب خورده اند و احساس کرده‌اند که والدینشان خیلی خرج می‌کنند، بنابراین آن‌ها برعکس والدین خود عمل می کنند. در مقابل وقتی کودکی ببیند پدر ومادرش سخت‌کوش هستند و برای زندگی تلاش می کنند، بنابراین این کودکان هم همان کار را انجام می‌دهند.
کودکان از همان ۳تا ۴ سالگی که ممکن است مهد کودک بروند به خصوص کودکی که مادرش سرکار می‌رود. مادر می‌تواند از همان موقع به کودکش بگویید که من باید سرکار بروم تا بتوانم برای تو مثلا اسباب بازی بخرم یا تو را به شهربازی ببرم. کودک از همان سنین متوجه می‌شود که اگر پدر یا مادر سر کار نروند پولی برای خرید کردن وجود ندارد.
در حقیقت کودکان قانون زندگی را یاد می‌گیرند، این که آدم‌ها باید سرکار بروند، با کار کردن است که پول بدست می‌آورند. آن‌ها با این پول می‌توانند چیزهایی که دوست دارند را با برنامه بخرند. در واقع کودکان از سن ۳ تا ۴ سالگی می‌توانند این مفهوم را متوجه شوند و همین‌طور که سن‌شان بالاتر می‌رود، چون از نظر ریاضی و مفهومات، ذهن‌شان آمادگی بیشتری دارد، این دامنه می‌تواند وسعت پیدا کند و در کنارش انتظاراتی از کودکان‌مان داشته باشیم، این که چون آن‌ها سر کار نمی‌روند، وقتی که بخشی از پول را به عنوان پول توجیبی به آن‌ها می‌دهیم. باید این پول توجیبی را تقسیم بندی کرده و نیازها و خواسته‌هایشان را تشخیص و اولویت بندی کنند.
وقتی که می‌خواهند خرید کنند چگونه کالایی را انتخاب کنند. به عنوان مثال وقتی که می‌خواهند یک اسباب بازی یا خواراکی را بخرند، کم کم در سنین ۹ تا ۱۰ سال می‌توانند قیمت‌ها را در مارک‌های مختلف ببینند مقایسه کنند از روی قیمت، مارک و حجم،شکل و کیفیت آن‌ها را انتخاب و بخرند. والدین باید همه این موارد را برای خرید با کودکان خود صحبت کنند. با توجه به این که بسیاری از خریدهای کودکان کودکان تحت تبلیغات است بنابراین والدین باید آن ها را راهنمایی کنند، این که هر چیزی که تبلیغ می‌شود ارزش خرید ندارد و باید در موردش خوب تحقیق کنند.
چکار کنیم که کودکان و نوجوانان قدر پول را بدانند و به راحتی آن را خرج نکنند؟
وقتی نوجوانان پول را هدر می‌دهند چه کنیم؟ چگونه می‌توانیم فرزندانمان را از خرج کردن های بیهوده باز داریم؟ فرزندانی که همیشه تقاضای پول دارند و سوال‌های بیشتری که ممکن است درباره پول مطرح شود که پاسخ به آن‌ها از فردی به فردی ممکن است متفاوت باشد به عنوان مثال فرزند نوجوانی که دائم تقاضای پول دارد باید مطمن شویم پول را در چه راهی خرج می‌کند به عنوان مثال شاید موادی مصرف می‌کند یا در برد و باخت‌ها پول را از دست می‌دهد.
اگر فرزند شما پولی از شما دریافت می‌کند، همه آن را خیلی سریع خرج می‌کند، چیز دیگری را که می‌ببیند، می‌خواهد و شما هم آن را برای او می‌خرید، بهتر است که درباره شیوه‌ی فرزندپروری خود تجدید نظر کنید. در این مورد، می‌توانید چیزی شبیه این بگویید: «متاسفم، می‌دانم که شما همین الان آن را می‌خواهید، اما باید تا هفته بعد که کمک هزینه بعدی خود را دریافت می‌کنید، صبر کنید.». بنابراین اگر فرزند شما همه پولی که در اختیار دارد خرج کرده و پس انداز اصلا نمی‌کند وقت آن است که از او انتظار بیشتری داشته باشیم.
اگر کودکان شما آزادند پولی را که باید پس‌انداز کنند را خرج کنند، باید ببینید چقدر برای آن‌ها خرید می‌کنید. باید آن‌ها را مسئول هر چه بیشتر خواسته‌هایشان کنید. شاید مثلا برای تولد بیش از حد هدیه می‌گیرید، بنابراین هرگز مجبور نیستند برای چیزهای گران قیمت پس‌انداز کنند. همچنین اگر همراه شما آمدن هنگام خرید وسوسه زیادی ایجاد می‌کند، او را زیاد به مراکز خرید نبرید.
بنابراین درگیر کردن فرزندانمان با یک برنامه پس‌انداز و مهارت‌های مدیریت پول، آن‌ها را برای آینده‌ای محکم آماده می‌کند. والدین باید به کودکان در مورد مسائل مالی آموزش دهند تا وقتی از دنیا می‌روند فرزندانشان از دام‌هایی که می‌تواند از نظر مالی ویرانگر باشد، اجتناب کنند. با شروع زود هنگام پس‌انداز و درک بودجه بندی پول، کودکان در بزرگسالی عادات محکمی خواهند داشت.
