سیاره مشتری که به عنوان یک غول گازی در منظومه شمسی شناخته می‌شود و می‌تواند هزار زمین را ببلعد، هیچ سطحی ندارد. به عبارت دیگر، سطح همانند آنچه در زمین تعریف می‌شود و از سنگ، خاک یا حتی چمن تشکیل شده، وجود ندارد. پس نمی‌توان روی آن قدم زد یا یک فضاپیما را فرود آورد. اما چطور چنین چیزی ممکن است؟ اگر سیاره مشتری سطح ندارد، پس چطور پوسته بیرونی آن را تعریف می‌کنیم و چطور لایه‌های این سیاره در کنار هم قرار گرفته‌اند؟
حتما درک مفهوم سیاره بدون سطح برای شما نیز دشوار است. با وجود اینکه کاوشگر رباتیک «جونو» ناسا، نهمین سالگرد گردش خود به دور این سیاره عجیب و غریب را آغاز می‌کند، اما همچنان بدون‌سطح‌بودن این سیاره برای ما نکته جالب توجهی است.
درون لایه‌های گازی سیاره مشتری چگونه است؟
مشتری پنجمین سیاره از خورشید است که بین مریخ و زحل قرار دارد. سیاره مشتری درحقیقت بزرگترین سیاره در منظومه شمسی است و آنقدر بزرگ است که می‌تواند بیش از هزار زمین را در خود جای دهد.
درحالیکه چهار سیاره درونی‌تر - عطارد، زهره، زمین و مریخ - همه از مواد جامد و سنگی ساخته شده‌اند، مشتری یک غول گازی با ترکیبی شبیه به خورشید است. این یک توپ گازی متلاطم، طوفانی و به شدت متلاطم است. برخی از نقاط مشتری بادهایی با سرعت حدود ۶۴۰ کیلومتر در ساعت دارند که تقریبا سه برابر سریع‌تر از خطرناک‌ترین طوفان‌ها در زمین است.
اگر ما با تجهیزات کامل بتوانیم به سمت مشتری سفر کنیم، با رسیدن به این سیاره گازی غول‌پیکر ابتدا باید وارد جو آن شویم. جو سیاره مشتری عمدتا از هیدروژن و هلیوم پر شده است و هرچه عمیق‌تر شویم، فشار افزایش می‌یابد. همانطور که به سمت پایین می‌رویم و حجم لایه‌های گازی که از آن‌ها عبور کرده‌ایم افزایش می‌یابد، فشار نیز افزایش می‌یابد. اما هرگز قرار نیست به یک سطح سفت مانند زمین برخورد کنیم. این مانند فرو رفتن در اقیانوس هست با این تفاوت که سطحی وجود ندارد و به جای مایع، تمام محیط اطراف شما را گاز احاطه کرده است. فشار گاز با فرو رفتن در عمق به حدی افزایش می‌یابد که بدن انسان منفجر می‌شود.
اما فرض کنید تجهیزات ما به اندازه کافی پیشرفته باشد تا از له شدن و یا ترکیدن بدن جلوگیری کند. زمانی که ۱۶۰۰ کیلومتر در لایه‌های گاز پایین برویم، گاز داغ و متراکم رفتار عجیبی از خود نشان می‌دهد. درنهایت گاز به شکلی از هیدروژن مایع تبدیل می‌شود و حالتی را ایجاد می‌کند که آن را به بزرگترین اقیانوس منظومه شمسی تبدیل می‌کند، اما اقیانوسی بدون آب که از گاز تشکیل شده است.
حدود ۳۲۰۰۰ کیلومتر دیگر پایین می‌رویم و هیدروژن بیشتر شبیه به فلز مایع جاری می‌شود؛ ماده‌ای عجیب و غریب که دانشمندان به تازگی و با سختی فراوان موفق به ساخت آن در آزمایشگاه‌های زمینی شده‌اند. اتم‌های این هیدروژن فلزی مایع به قدری فشرده می‌شوند که الکترون‌های آن آزادانه درحال پرسه‌زدن هستند.
به خاطر داشته باشید که این تغییرات میان لایه‌ها تدریجی است، نه ناگهانی. انتقال از گاز هیدروژن معمولی به هیدروژن مایع و سپس هیدروژن فلزی به آرامی اتفاق می‌افتد و نمی‌توان یک مرز مشخص میان این لایه‌ها تعریف کرد.
درنهایت در این سفر شگفت‌انگیز به هسته سیاره مشتری می‌رسیم. این نقطه مرکزی داخل مشتری است و نباید آن را با یک سطح اشتباه گرفت. دانشمندان هنوز در مورد ماهیت دقیق مواد هسته بحث می‌کنند. اما شناخته‌‌شده‌ترین نظریه باور دارد هسته این سیاره مانند سنگ جامد نیست، بلکه بیشتر شبیه مخلوط داغ، متراکم مایع و جامد است و جنس فلزی دارد.
فشار در هسته به قدری زیاد است که می‌توان آن را ۱۰۰ میلیون برابر فشار جو زمین دانست - تصور کنید که دو ساختمان « امپایر استیت » روی بدن شما قرار بگیرد.
اما فشار تنها مشکل نیست. دما در این ناحیه نیز به شدت بالاست. دانشمندان تخمین می‌زنند دما در هسته سیاره مشتری حدود بیست هزار درجه سلس یوس است، یعنی سه برابر گرمتر از سطح خورشید.
سیاره مشتری با این ویژگی‌های عجیب و غریب یکی از دوستان کره زمین به حساب می‌آید. هرچند مشتری یک سیاره متفاوت است اما اگر این سیاره وجود نداشت، احتمالا انسان نیز وجود نداشت.
مشتری همانند یک سپر برای سیارات داخلی منظومه شمسی از جمله زمین عمل می‌کند. مشتری با کشش گرانشی عظیم خود، مدار سیارک‌ها و دنباله‌دارها را برای میلیاردها سال تغییر داده است تا به زمین برخورد نکنند و تهدیدی برای حیات در زمین نباشند.
بدون دخالت مشتری، برخی از این زباله‌های فضایی به زمین برخورد می‌کردند. اگر یک برخورد بزرگ اتفاق می‌افتاد، احتمالا یک رخداد در سطح انقراض در انتظار بشر بود - احتمالا مشابه اتفاقی که برای دایناسورها افتاد. شاید مشتری به خودی خود جایی برای تشکیل حیات و شروع زندگی انسان در خارج از زمین نباشد، اما تاکنون به خوبی توانسته است از زمین در برابر خطرات محافظت کند. هرآنچه باید درباره سیاره مشتری بدانید را از اینجا بخوانید.
