اسفرزه یا بارهنگ تخم‌مرغی؛ گیاه بومی پاکستان و ایران که در درمان دیابت معجزه می‌کند

گیاه اسفرزه، که با نام‌های بارهنگ تخم‌مرغی یا اسپرزه نیز شناخته می‌شود، نوعی فیبر است که از پوسته دانه‌های گیاه Plantago ovata ساخته می‌شود که گاهی اوقات با نام ispaghula نیز نامگذاری می‌شود.

گیاه اسفرزه در واقع همان پسیلیوم است که همه ما آن را می‌شناسیم و با خواص آن آشنا هستیم. این گیاه معمولاً به عنوان یک ملین شناخته می‌شود، ولی با این حال تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف گیاه اسفرزه برای بسیاری از قسمت‌های بدن انسان، از جمله قلب و پانکراس، می‌تواند بسیار مفید باشد.

مزایای گیاه دارویی اسفرزه برای دستگاه گوارش

گیاه دارویی اسفرزه یک ملین قوی است. این بدان معناست که این گیاه با استفاده از آب موجود در روده حجیم شده و حرکات روده را بسیار راحت‌تر می‌کند و می‌تواند باعث تنظیم حرکات روده بدون افزایش نفخ شکم شود. این گیاه دارویی می‌تواند برای تسکین یبوست به‌صورت موقت استفاده شود یا می‌تواند به رژیم غذایی شما اضافه شود تا به بهبود نظم دستگاه گوارش و سلامت کلی گوارش شما کمک کند.

افراد مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) و بیماری کرون با بی‌نظمی روده کاملاً آشنا هستند.نتایج مطالعات در مورد اثربخشی گیاه دارویی اسفرزه در درمان این شرایط هنوز دقیق مشخص نشده است. گیاه اسفرزه یک پروبیوتیک نیز می‌باشد، ماده‌ای که برای رشد کلنی‌های پروبیوتیک سالم در روده لازم است. کلنی سالم از باکتری‌های خوب در سیستم گوارش برای عملکرد ایمنی بدن ضروری است و بدن شما قادر خواهد بود که با عفونت مقابله کند، التهاب را کاهش دهد و سلامت بافت و سلول‌ها را ایمن نگه دارد.

با استفاده از این گیاه دارویی، می‌توان از عوارض بیماری یبوست مانند بواسیر و شقاق مقعدی جلوگیری کرد. همچنین تحقیقات اولیه نشان می‌دهد که این گیاه دارویی ممکن است به بهبود علائم دردناک این‌گونه بیماری‌ها کمک کند، اما اتفاق نظر علمی درباره این خاصیت هنوز وجود ندارد.

خواص گیاه اسفرزه برای سلامت قلب

تحقیقات نشان داده است که مصرف فیبر محلول به افراد کمک می‌کند تا سطح کلسترول خود را کنترل کنند و تنظیم مناسب کلسترول برای همه مهم می‌باشد، اما برای افراد بالای ۵۰ سال حیاتی است. یک مطالعه نشان می‌دهد که حداقل شش هفته مصرف گیاه دارویی اسفرزه به‌صورت روزانه یک روش مؤثر برای افراد چاق یا دارای اضافه‌وزن برای کاهش کلسترول خون با عوارض جانبی بسیار اندک است. اگر به شما گفته شده است که باید کلسترول خود را زیر نظر بگیرید و آن را کنترل کنید، از پزشک خود بپرسید که آیا افزودن گیاه دارویی اسفرزه به رژیم کم‌چرب و کنترل‌کننده کلسترول به شما کمک می‌کند.

مطالعات متعدد نشان داده است که استفاده از فیبر مانند گیاه دارویی اسفرزه، که به‌عنوان بخشی از یک رژیم غذایی سالم مصرف می‌شود، می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به بیماری قلبی در فرد بسیار کمک کند. گیاه دارویی اسفرزه می‌تواند با کاهش فشار خون، بهبود سطح چربی و تقویت عضلات قلب، بر قلب شما تأثیر بسیار مثبتی بگذارد و سلامت قلب شما را تأمین کند.

نقش گیاه اسفرزه در حفظ وزن سالم و متعادل

حفظ وزن سالم نگرانی بسیاری از افراد است، به‌ویژه کسانی که بیماری مزمن مانند دیابت را دارند. این گیاه دارویی علاوه بر اینکه برای قلب و سطح قند خون بسیار مفید می‌باشد، ممکن است به شما در کاهش وزن نیز بسیار کمک کند. از آنجا که این گیاه دارویی مایعات را در بدن شما جذب می‌کند، می‌تواند به شما احساس سیری بیشتری بدهد و این امر می‌تواند به شما کمک کند مقدار غذایی را که می‌خورید را بهتر کنترل کنید. اگر پزشک پیشنهاد کرده است که شما وزن خود را کم می‌کنید، با پزشک خود در مورد احتمال فواید مصرف این گیاه دارویی صحبت کنید.

منافع اسفرزه برای بهبود بیماری دیابت

افراد مبتلا به بیماری دیابت باید مراقب رژیم خود باشند تا تعادل سالم انسولین و قند خون (گلوکز) را در بدن خود حفظ و کنترل کنند. برخی تحقیقات نشان داده است که فیبر‌هایی مانند گیاه دارویی اسفرزه می‌توانند به این افراد در حفظ تعادل قند خون سالم بسیار کمک کنند. مقدار ایمن مصرف گیاه دارویی اسفرزه به محصولی که استفاده می‌کنید بستگی دارد. نیاز به دوز مورد نظر نیز ممکن است بر اساس مورد مصرف این گیاه دارویی متفاوت باشد.

به‌طور معمول، می‌توانید روزانه یک تا سه بار اسفرزه را با یک لیوان آب کامل مصرف کنید. برخی تحقیقات نشان داده است که مصرف ۷.۹ گرم گیاه دارویی اسفرزه در روز (به‌علاوه یا منهای ۳.۶ گرم) همراه با پروبیوتیک‌ها می‌تواند یک روش ایمن و مؤثر برای درمان بیماری کرون باشد. با این حال، نتایج دیگر نشان می‌دهد استفاده از فیبر محلول مانند گیاه دارویی اسفرزه می‌تواند علائم این بیماری را برای برخی افراد بدتر کند.

 یک مطالعه دیگر نشان داده است که مصرف ۵ گرم گیاه دارویی اسفرزه به مقدار دو بار در روز می‌تواند به افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ کمک کند تا بتوانند قند خون خود را کنترل کنند. یکی دیگر از مطالعات مورد تأیید نشان داده است که در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ این گیاه دارویی نتایج مشابهی نشان داده است، اما تأکید شده است که درمان با این گیاه دارویی باید متناسب با شرایط بدن افراد مختلف باشد.

شما برای مصرف این گیاه دارویی باید تمام دستورالعمل‌های محصول را با دقت دنبال کنید و بیش از دوز توصیه‌شده مصرف نکنید، مگر اینکه پزشک خلاف این را به شما بگوید.

عوارض جانبی احتمالی مصرف گیاه دارویی اسفرزه

از آنجا که این گیاه دارویی یک ملین است، در صورت مصرف بیش از حد ممکن است عوارض جانبی منفی نیز ایجاد کند. اگر به تازگی از اسفرزه استفاده می‌کنید یا بیش از مقدار توصیه‌شده در روز از آن استفاده می‌کنید، مستعد عوارض جانبی هستید. معایب احتمالی مصرف گیاه دارویی اسفرزه اگرچه عوارض آلرژیک این گیاه بسیار نادر است، اما ممکن است اتفاق بیفتد. این خطرات عبارتند از:

مشکلات تنفسی
خارش بیش از حد
بثورات پوستی
تورم، به‌ویژه در اطراف صورت و گلو
استفراغ
در صورت مشاهده واکنش‌های آلرژیک فوق پس از مصرف این گیاه دارویی، بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید یا به اورژانس مراجعه کنید.

نام‌های محلی اسفرزه و رشد در ایران

در زبان بلوچی به گیاه اسفرزه «دانیچک» گفته می‌شود و این گیاه در بلوچستان ایران و پاکستان به وفور رشد می‌کند. بلوچ‌ها تخم این گیاه را جهت رفع اسهال با ماست مخلوط کرده و به خورد بیمار می‌دهند که بسیار مؤثر است. همچنین در منطقه پادنای شهرستان سمیرم، اسفرزه به صورت وسیع در دشت‌ها و باغ‌ها در فصل تابستان به صورت خودرو وجود دارد. در منطقه آب‌پخش استان بوشهر نیز این گیاه در فصل زمستان و بهار به وفور می‌روید.