راهنماتو- جدیترین توییت ایلان ماسک درباره خواندن کتابی با موضوع ایران باستان توجه بسیاری از کاربران ایرانی را به خود جلب کرد. اکنون بسیاری از کاربران ایرانی می خواهند بدانند که این کتاب چیست و چرا فردی مثل ایلان ماسک علاقمند به خواندن چنین کتابی است؟
به گزارش راهنماتو، کتاب مورد اشاره ایلان ماسک «بازگشت ده هزار نفری» یا «آناباسیس» نوشته «گزنفون» نویسنده و نظامی قرن چهارم و پنجم پیش از میلاد یونان است که هم عصر با هخامنشیان زندگی می کرد. نکته جالب کتاب این است که وقایع آن در ایران دوره هخامنشی رخ می دهد و یکی از دوران های مهم تاریخ هخامنشی را نمایان می کند. در ادامه به بررسی دقیق این کتاب و نویسنده آن گزنفون می پردازیم.
گزنفون کیست؟
گزنفون (Xenophon) یکی از مهم‌ترین نویسندگان، تاریخ‌نگاران، فیلسوفان و فرماندهان نظامی یونان باستان بود که در حدود سال ۴۳۰ پیش از میلاد در آتن متولد شد. او از یک خانواده اشرافی آتنی بود و آموزش‌های اولیه خود را در همین شهر دریافت کرد. گزنفون به دلیل علاقه‌اش به فلسفه، جذب محفل سقراط شد و به یکی از شاگردان برجسته او تبدیل گشت. آثار او نشان‌دهنده تأثیر عمیق آموزه‌های سقراطی بر تفکر و سبک زندگی اوست.
زندگی گزنفون سرشار از ماجراجویی بود. او علاوه بر فعالیت‌های فلسفی و ادبی، در سیاست و جنگ نیز نقش داشت. یکی از مهم‌ترین رویدادهای زندگی او، شرکت در لشکرکشی کوروش کوچک علیه برادرش اردشیر دوم بود که منجر به نگارش کتاب مشهور «آناباسیس» شد. پس از بازگشت از این لشکرکشی، او به دلایل سیاسی از آتن تبعید شد و به خدمت اسپارت درآمد. او مدتی در دربار پادشاه اسپارت، آگسیلائوس دوم، حضور داشت و در جنگ‌های اسپارتیان شرکت کرد.
علاوه بر آناباسیس، گزنفون آثار متعددی در زمینه تاریخ، فلسفه، سیاست و نظامی‌گری نگاشته است. از جمله آثار مهم او می‌توان به «آپولوژی سقراط»، «سیاست آتن»، «سیروپدیا» (آموزش کوروش)، و «یادداشت‌های سقراطی» اشاره کرد. او در حدود سال ۳۵۴ پیش از میلاد درگذشت، اما آثارش همچنان به عنوان منابع ارزشمندی درباره تاریخ و فلسفه یونان باستان باقی مانده‌اند.
بیشتر بخوانید: همسفر با داریوش در جنگ با گئومات مغ؛ حماسی‌ترین جاهای دیدنی کرمانشاه کجاست؟
معرفی کتاب آناباسیس گزنفون
کتاب «آناباسیس» (Anabasis) که به معنای «بازگشت به سوی بالا» است، یکی از مشهورترین آثار گزنفون محسوب می‌شود. این کتاب در هفت جلد نوشته شده و گزارشی از رویدادهای واقعی مربوط به لشکرکشی ده‌هزار مزدور یونانی به ایران و بازگشت دشوار آن‌ها به یونان است. این اثر نه تنها یک گزارش تاریخی دقیق محسوب می‌شود، بلکه از نظر نظامی، جغرافیایی و فرهنگی نیز اهمیت زیادی دارد.
گزنفون در این کتاب نقش یک راوی و یکی از شخصیت‌های اصلی را دارد. سبک نوشتاری او ساده، روان و در عین حال هیجان‌انگیز است، به طوری که خواننده را درگیر ماجراجویی‌های سپاه یونانی می‌کند. او در روایت خود تلاش کرده تصویری واقعی از چالش‌های یک ارتش بدون رهبر، تصمیمات نظامی دشوار و شرایط دشوار جغرافیایی ارائه دهد.
محتوای کتاب آناباسیس گزنفون
کتاب آناباسیس به ترتیب مراحل مختلف این لشکرکشی و بازگشت را دنبال می‌کند:
۱. لشکرکشی کوروش کوچک: کتاب با توضیح درباره کوروش کوچک، پسر داریوش دوم و برادر اردشیر دوم، آغاز می‌شود. کوروش کوچک قصد داشت تاج و تخت ایران را از برادرش بگیرد و برای این منظور سپاهی متشکل از ده‌هزار مزدور یونانی را استخدام کرد.
۲. حرکت به سوی ایران: سپاه یونانی که شامل جنگجویان ماهری بود، از سواحل آسیای صغیر به سمت ایران حرکت کرد. در این مسیر، آن‌ها از سرزمین‌های مختلفی عبور کردند و با چالش‌های متعددی روبه‌رو شدند.
۳. نبرد کوناکسا: در نزدیکی بابل، سپاه کوروش با نیروهای اردشیر دوم روبه‌رو شد. با وجود پیروزی یونانیان در نبرد، کوروش کشته شد و طرح او برای تصاحب تاج و تخت شکست خورد.
۴. فریب و قتل سرداران یونانی: پس از مرگ کوروش، یونانیان بدون رهبر شدند. تیسافرن، ساتراپ ایرانی، با حیله‌ای سرداران یونانی را به مذاکره دعوت کرد و سپس آن‌ها را به قتل رساند.
۵. رهبری گزنفون و بازگشت: در این شرایط بحرانی، گزنفون رهبری سپاه را به عهده گرفت و مسیر دشواری را برای بازگرداندن آن‌ها به یونان طی کرد. او با تصمیمات استراتژیک، سپاه را از میان سرزمین‌های دشمن، کوهستان‌ها و رودخانه‌های خطرناک عبور داد.
۶. رسیدن به دریای سیاه: پس از تحمل مشقت‌های فراوان، سپاه یونانی سرانجام به دریای سیاه رسید و با فریاد «دریا! دریا!» خوشحالی خود را نشان دادند. از آن‌جا، آن‌ها توانستند به خانه بازگردند.
بیشتر بخوانید: همسفر با رستم در نبرد با دیوان مازندران؛ اسرارآمیزترین جاهای دیدنی مازندران کجاست؟
تاریخ وقایع کتاب آناباسیس گزنفون
ماجرای آناباسیس در دوران پس از مرگ داریوش دوم هخامنشی رخ می‌دهد. در این هنگام اردشیر دوم جانشین پدر می شود اما برادر دیگر کوروش که به گفته منابع فرد لایق تری بود چندان از این انتخاب خرسند نمی شود و به فکر کسب قدرت می افتد. کوروش کوچک پس از بر تخت نشینی اردشیر دوم به حکومت ایلات های غربی امپراتوری فرستاده می شود. جایی که او توانست روابط نزدیکی با یونانی ها برقرار کند.
در سال ۴۰۲ پیش از میلاد، کوروش کوچک با توجه به حمایت یونانی ها تصمیم گرفت علیه برادرش اردشیر دوم قیام کند. او با جمع‌آوری نیرویی شامل سربازان ایرانی و مزدوران یونانی، لشکر خود را به سوی ایران هدایت کرد. در سال ۴۰۱ پیش از میلاد، این نیروها با سپاه اردشیر دوم در کوناکسا روبه‌رو شدند. با وجود پیروزی یونانیان در نبرد، کوروش کشته شد و شورش او شکست خورد.
پس از نبرد، سرداران یونانی با فریب تیسافرن، سردار اردشیر دوم به قتل رسیدند و سپاه یونانی بدون رهبر ماند. در این شرایط، گزنفون که به عنوان یک سرباز همراه این سپاه 10 هزار نفری یونانی بود، فرماندهی را بر عهده گرفت. او سپاه را از مسیرهای خطرناک ارمنستان و کوهستان‌های برفی عبور داد تا به دریای سیاه برسد. سرانجام، بازماندگان سپاه موفق شدند به یونان بازگردند.
بیشتر بخوانید: همسفر با خسرو پرویز به سرزمین مقدس ساسانیان؛ حیرت‌انگیزترین آثار باستانی آذربایجان که باید ببینید
مسیر رفت و برگشت سپاه یونانی به فرماندهی گزنفون بر روی نقشه
اهمیت تاریخی کتاب آناباسیس گزنفون
آناباسیس یکی از تأثیرگذارترین کتاب‌های تاریخ نظامی است. این کتاب نشان‌دهنده اصول فرماندهی، استراتژی نظامی و مدیریت بحران در شرایط دشوار است. بسیاری از رهبران نظامی از جمله ناپلئون بناپارت و حتی برخی از افراد مشهور مدرن مانند ایلان ماسک این کتاب را مطالعه کرده‌اند. ماسک به تأثیر این کتاب در تصمیم‌گیری‌های مدیریتی و استراتژیک خود اشاره کرده است.
آناباسیس همچنین به عنوان یک اثر ادبی تأثیر زیادی داشته است و الهام‌بخش بسیاری از نویسندگان و تاریخ‌نگاران بعدی شده است.
