راهنماتو- آیا گئومات مغ همان بردیا پسر کوروش بزرگ نیست؟ در دل کرمانشاه، میان نقش‌ برجسته‌ها و کتیبه‌های باستانی، شاید پاسخی نهفته باشد که همه چیز را تغییر دهد؛ اما این گره به دست ما باز نخواهد شد. به این سفر اسرارآمیز بپیوندید و جواب را در تاریخ مکتوب هخامنشیان جست‌وجو کنید.

به گزارش راهنماتو، روایت کلاسیک تاریخی بیان می‌کند که گئومات مغ خود را به جای بردیا نشاند تا تاج پادشاهی بر سر گذارد. داریوش از این دسیسه مطلع شد و دست او را رو کرد و این تبدیل به یکی از مهم‌ترین رویدادهای تاریخی در دوره هخامنشیان شد. رویدادی دراماتیک که هنوز اسرارآمیز جلوه می‌کند.

کرمانشاه، سرزمین باستانی و پر از رازهایی است که نه‌تنها تاریخ را روایت می‌کنند، بلکه هر گوشه از آن سوالات بسیاری را پیش روی ما می‌گذارند.

در دل این سرزمین، نقش برجسته‌هایی وجود دارند که مانند کتابی باز، داستان‌هایی از گذشته‌های دور را نقل می‌کنند؛ کتیبه‌هایی که به شواهدی از حماسه‌ها و دسیسه‌ها اشاره دارند.

یکی از بزرگ‌ترین پرسش‌های تاریخ، داستان گئومات مغ و بردیای دروغین است. اما آیا حقیقت آن‌طور که در کتیبه‌ها آمده، همان‌طور است که ما می‌پنداریم؟ شاید هرودوت راست می‌گوید که مرجعش کتیبه بیستون است و شاید فکت‌های تاریخی بعدی که مثال نقض این روایات بودند بازگوکننده حقیقت باشند. اما، چیزی که مشخص است مرگ گئومات است! مرگی که به دست داریوش به انجام رسید.

در سفر به کرمانشاه، میان آثار باستانی و فضاهای تاریخی این دیار، سوالاتی را خواهیم یافت که همچنان بی‌پاسخ مانده‌اند. این مطلب از راهنمای سیر و سفر داستانی تاریخی در میان آثار باستانی این شهر است که حتما باید ببینیم و بشنویم.

جنبش گئومات مغ؛ آغاز راه بردیا

گئومات مغ پس از به‌دست گرفتن تاج و تخت ایران، اقداماتی انجام داد که هم از لحاظ سیاسی و هم اقتصادی تأثیرات عمده‌ای بر سرنوشت ایران باستان گذاشت. این اقدامات، اگرچه در ابتدا باعث جلب توجه و حمایت برخی از اقشار جامعه شد، اما در نهایت به عنوان ابزاری برای تثبیت سلطنت خود مورد استفاده قرار گرفت. در اینجا به برخی از مهم‌ترین اقدامات گئومات مغ پرداخته می‌شود:

ایجاد اصلاحات اقتصادی و معافیت از مالیات

گئومات مغ به‌منظور جلب حمایت مردم و به‌ویژه طبقات پایین‌تر جامعه، در آغاز حکومت خود اصلاحات اقتصادی گسترده‌ای انجام داد. یکی از اقدامات اصلی او معافیت مردم از پرداخت مالیات برای مدت سه سال بود. این اقدام باعث شد تا کشاورزان و طبقات پایین‌دست جامعه از نظر مالی تنفس کنند و به نوعی از سلطنت گئومات حمایت کنند. همچنین، او در جهت بهبود وضعیت کشاورزی و دامداری، اصلاحاتی را در سیستم کشاورزی انجام داد و زمین‌های بزرگان را به کشاورزان واگذار کرد.

وحدت بخشی به طبقات پایین‌تر

گئومات برای جلب حمایت از طبقات فرودست، از شیوه‌ای متفاوت نسبت به پادشاهان قبلی استفاده کرد. او به جای اینکه به اشراف و بزرگان توجه داشته باشد، تمرکز خود را بر تقویت طبقات پایین‌تر، مانند کشاورزان و دامداران، قرار داد. این سیاست باعث شد تا حمایت گسترده‌ای از سوی این اقشار به‌دست آورد، هرچند این حمایت موقتی و در نهایت فریب‌دهنده بود.

ویرانی معابد و جایگزینی آن‌ها با آتشکده‌ها

گئومات مغ، برخلاف پادشاهان پیشین که به آئین‌های مختلف احترام می‌گذاشتند، اقدام به ویرانی معابد و پرستشگاه‌های مذهبی دیگر ادیان و اقوام کرد. در عوض، او تنها آتشکده‌های زرتشتی را حفظ نمود و به نوعی به تحکیم مذهب رسمی ایران (زرتشتی) پرداخت. این اقدامات به نوعی موجب خشم و نارضایتی در میان اقلیت‌های مذهبی و حتی برخی از طبقات اجتماعی دیگر شد.

مقابله با اشراف و تثبیت قدرت در دست خود

گئومات مغ پس از تسلط بر شاهنشاهی ایران، با هدف تثبیت قدرت خود در برابر اشراف و نجبای پارسی، به تصرف زمین‌های بزرگ و ثروت‌های آنان پرداخت. او این دارایی‌ها را میان طبقات پایین‌تر و کشاورزان تقسیم کرد و به نوعی نارضایتی طبقات بالاتر را در پی داشت. این سیاست باعث ایجاد تضاد و شکاف‌های اجتماعی شد که در نهایت به سرنگونی حکومت او انجامید.

ادعای نسب‌پذیری از کوروش بزرگ

گئومات مغ، برای موجه ساختن سلطنت خود و جلب اعتماد مردم، خود را به عنوان پسر کوروش بزرگ معرفی کرد و ادعا کرد که جانشین واقعی اوست. این فریب، تا زمانی که مردم متوجه حقیقت نشدند، موثر بود، چرا که بسیاری از ایرانیان به کوروش احترام زیادی می‌گذاشتند و سلطنت او را نماد اقتدار و عظمت ایران می‌دانستند.

بیشتر بخوانید: همسفر با رستم در نبرد با دیوان مازندران؛ اسرارآمیزترین جاهای دیدنی مازندران کجاست؟

فیدمیا؛ افشاگر راز گئومات مغ

فیدمیا زن گئومات مغ و اولین کسی است که به او شک می‌کند؛ این روایت از زبان هرودوت، اولین مورخ جهان، است که مختصرا آن را مرور می‌کنیم.

پس از آنکه گئومات مغ بر تخت نشست و خود را به جای بردی، پسر کوروش معرفی کرد، زنان کمبوجیه را به همسری گرفت. فیدمیا، دختر اتانس یکی از بزرگان ایران، نخستین کسی بود که به هویت واقعی گئومات شک کرد. او از طریق تحقیقاتی متوجه شد که گئومات نمی‌تواند پسر کوروش باشد، زیرا گوش‌های او بریده نشده بود، در حالی که این عمل به دستور کوروش بر روی برادر پاتی‌زی‌تس صورت گرفته بود.

اتانس به دخترش دستور داد تا در صورت امکان، حقیقت را آشکار کند و بعد از کشف حقیقت، این خبر به داریوش، والی پارس، و دیگر بزرگان رسید. این هفت نفر تصمیم گرفتند علیه گئومات شورش کنند و سلطنت او را به پایان برسانند.

در این زمان، گئومات و برادرش در صدد جلب پرک ساس پس، یکی از نجبای پارس، بودند تا او را در نقشه خود شریک کنند. اما پرک ساس پس به مردم گفت که گئومات مغ حقیقت را پنهان کرده و سلطنت را از مردم ایران گرفته است. پس از این افشاگری، هفت نفر از هم‌قسم‌ها به قصر گئومات حمله کرده و او و برادرش را کشتند. این قیام به نام "مغ‌کشی" یا "ماگوفونی" شناخته شد و به روزی بزرگ برای پارسی‌ها تبدیل گردید، چرا که سرانجام از سلطنت دروغین مغ‌ها نجات یافتند.

داستان گئومات مغ از زبان داریوش بزرگ

آنچه در کتیبه بیستون در کرمانشاه می‌بینیم روایتی است از زبان داریوش به سه زبان پارسی باستان، ایلامی و بابلی که نشان می‌دهد گئومات مغ خود را به جای بردیا، برادر کمبوجیه و پسر کوروش بزرگ، جای زده است. اگرچه متن این کتیبه کمی مفصل است؛ ما در اینجا به اختصار آنچه داریوش گفته است را بازگو می‌کنیم.

بعد از آنکه شاه شدم، کمبوجیه پسر کوروش پیش از من شاه بود. او برادری به نام بردی داشت که از یک مادر و پدر با کمبوجیه بود. کمبوجیه بردی را کشت، اما مردم نمی‌دانستند او کشته شده است. پس از آن کمبوجیه به مصر رفت و در غیاب او، اخبار دروغین در پارس و ماد پخش شد. گئومات مغ برخاست و ادعا کرد که او بردی، پسر کوروش و برادر کمبوجیه است. مردم از او پیروی کردند و کمبوجیه کشته شد. گئومات مغ سلطنت را از کمبوجیه گرفت و بر پارس، ماد و دیگر ممالک فرمان راند. او کسانی را که بردی را می‌شناختند، کشت تا هویت واقعی خود را پنهان کند.

تا اینکه من از اهورامزدا کمک خواستم و با حمایت او، گئومات مغ و همراهانش را کشتم. در قلعه‌ای به نام سی‌کایاووش در ماد، او را از سلطنت انداختم و پادشاهی را بازپس گرفتم. سپس معابدی که گئومات مغ خراب کرده بود، تعمیر کردم و اموال و زمین‌هایی که از مردم گرفته بود را به آن‌ها بازگرداندم. به لطف اهورامزدا، سلطنت را به جایگاه پیشین خود بازگرداندم و با رنج و زحمت، طایفه‌ام را به مقامی که داشتند، رساندم.

آیا گئومات مغ همان بردیا پسر کوروش بزرگ است؟

نظریه یکسان بودن گئومات مغ و بردیا اینطور تشریح می‌کند که مردی در دوران سلطنت کمبوجیه علیه او شورید و خود را پسر کوروش بزرگ معرفی کرد، در واقع بردیای واقعی و وارث قانونی سلطنت بوده است. طبق این نظریه، داریوش بزرگ پس از کشتن او، این فرد را گئومات نامید و داستان بردیای دروغین را ساخت تا سلطنت خود را مشروع کند.

طرفداران این نظریه، همچون آلبرت اومستد، معتقدند که داریوش برای تثبیت حکومتش، داستان مرگ بردیا را جعل کرده و خود را به عنوان وارث تاج و تخت معرفی کرده است. اصلاحات گئومات، نظیر بخشش مالیات‌ها و معافیت از خدمت نظامی برای سه سال، باعث محبوبیت او میان مردم شد، اما داریوش پس از رسیدن به قدرت این اصلاحات را لغو کرد و همین اقدام باعث نارضایتی گسترده‌ای شد که به نظر می‌رسد نشانه‌ای از افکار عمومی درباره تغییرات نامطلوب باشد.

از سوی دیگر، مخالفان این نظریه به این نکته اشاره دارند که داریوش خود از خانواده‌ای شاهی بوده و نمی‌توانسته با جعل یک داستان همچون قتل بردیا به سلطنت برسد. آنها همچنین به مدارک تاریخی همچون کتیبه بیستون اشاره می‌کنند که ثابت می‌کند داریوش اقداماتی برای تثبیت سلطنت خود انجام داده است که با فرضیه جعل داستان مرگ بردیا تناقض دارد.

علاوه بر این، بسیاری از بزرگان پارسی از داریوش حمایت کردند، و به باور مخالفان، در صورتی که داستان قتل بردیا جعل می‌شد، حمایت گسترده‌ای از داریوش امکان‌پذیر نمی‌بود. بنابراین، این نظریه همچنان محل بحث است و به نظر می‌رسد که برای درک بهتر وقایع آن دوران نیاز به تحقیقات بیشتر داریم.

حماسی‌ترین جاهای دیدنی کرمانشاه

در ادامه از کتیبه بیستون شروع می‌کنیم و جاهای دیدنی کرمانشاه را معرفی خواهیم کرد که ردی از تاریخ بر پیکر خود دارند.

1. کتیبه بیستون

کتیبه بیستون یکی از مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین آثار تاریخی ایران و جهان است که در کوه بیستون، ۳۰ کیلومتری شرق کرمانشاه قرار دارد. این کتیبه به فرمان داریوش بزرگ، شاه هخامنشی، به منظور یادبود پیروزی‌های او در سرکوب شورش‌ها و تثبیت قدرتش، در حدود سال ۵۲۰ پیش از میلاد حکاکی شده است. کتیبه به سه زبان پارسی باستان، ایلامی و بابلی نوشته شده و شامل نقوش و سنگ‌نگاره‌هایی است که نشان‌دهنده داریوش و ۱۰ شورشی است که در برابر او قیام کرده بودند.

طبق کتیبه بیستون که توسط داریوش بزرگ نوشته شده، گئومات مغ در حدود سال ۵۲۰ پیش از میلاد شاهی را به‌طور غیرقانونی به‌دست گرفت و مدت کوتاهی سلطنت کرد. اما در نهایت داریوش به کمک چند نفر از یاران خود، گئومات مغ را کشت و سلطنت را به‌طور قانونی به دست گرفت.

این کتیبه در کنار نگارش تاریخی، دارای نمادهایی مانند فروهر است که نماد اهورامزدا، خداوند بزرگ ایرانیان باستان، محسوب می‌شود. این اثر همچنین یکی از نمونه‌های بارز هنر هخامنشی و توانایی‌های بالای مهندسی و هنری دوران قدیم است. اهمیت این کتیبه تنها به دلیل ثبت پیروزی‌های داریوش نیست، بلکه به دلیل اطلاعاتی که از آن زمان به ما منتقل می‌کند، از جمله وضعیت امپراتوری هخامنشی و برخوردهای سیاسی و نظامی آن دوران.

کتیبه بیستون همچنین نقش مهمی در رمزگشایی خط میخی و شناخت زبان‌های باستانی دارد. کار دانشمندانی مانند کارل راولینسون، که موفق به خواندن این کتیبه شد، به پیشرفت مطالعات زبان‌شناسی و تاریخ‌شناسی هخامنشیان کمک کرد.

آدرس کتیبه بیستون

برای رفتن به کتیبه بیستون باید به هرسین، میدان انقلاب بروید.

2. کاخ بیستون

در دل کوه‌های سر به فلک کشیده بیستون، ویرانه‌های کاخی به چشم می‌خورد که روزی به دستور خسرو پرویز، شاهنشاه ساسانی، برای همسر دلبرش شیرین بنا شد. این کاخ ناتمام، با معماری باشکوه، گویای شکوه و عظمت دوران ساسانیان است. در این مکان، تاریخ و اسطوره در هم تنیده شده‌اند و روایتی حماسی از عشق، قدرت و شکوه یک امپراتوری را برای ما حکایت می‌کنند. البته این کاخ ناتمام زمانی تبدیل به یک کاروانسرا شد، دست زلزله بر دیوارهای سترگش خورد و او را فرو ریخت و بعد در دوره قاجار تبدیل به یک روستا شد. اما، همواره خاطره شیرین در آن محل انگار سکونت داشت.

کاخ خسرو، شاهدی بر شکوه و عظمت تمدن ساسانی است. این بنا که در اواخر دوره ساسانیان و در آستانه حمله اعراب ساخته می‌شد، نشان از قدرت و ثروت این امپراتوری دارد. معماری بی‌نظیر این کاخ، با استفاده از سنگ‌های تراشیده شده و تزئینات زیبا، گویای مهارت و خلاقیت معماران ایرانی در آن دوران است. تا کنون 6 بار کاوشکران برای ورود به قلب روایت‌هایی که در آن دوره می‌گذشت کاخ بیستون را بررسی کرده‌اند و تنها اطلاعات به دست آمده همین‌هایی است که شنیدید. این بنا، یادآور دورانی است که ایران یکی از قدرتمندترین امپراتوری‌های جهان بود و هنر و معماری ایرانی در اوج شکوفایی خود قرار داشت.

آدرس کاخ بیستون

برای رفتن به کاخ بیستون باید به دامنه کوه بیستون بروید.

3. فرهاد تراش

به راستی انگشت‌شمارند عشق‌هایی که چنین ماندگار شوند. فرهاد تراش اثری باستانی در کرمانشاه است که می‌گویند از یک عاشق دل شکسته به نام فرهاد برجای مانده. اگرچه کمتر کسی پیدا می‌شود که قصه عشق شیرین و فرهاد را نشنیده باشد، اما دوباره این قصه را مرور می‌کنیم.

فرهاد، سنگ‌تراشی بود که دل در گرو شیرین داشت. خسروپرویز به فرهاد می‌گوید که اگر بتواند دورتادور کوه را بتراشد تا به آب برسد، با شیرین ازدواج خواهد کرد. فرهاد کوه را می‌کند، به آب می‌رسد ولی خسرو به او می‌گوید که شیرین مرده است. بنابراین تبری که سنگ‌ها را می‌کند، این بار فرق سر فرهاد را می‌شکافد؛ فرهاد به دست خودش می‌میرد در حالی که شیرین زنده است. حال می‌گویند که فرهاد تراش همان کوهی است که فرهاد کنده بود. اما در تاریخ بحث‌های دیگری پیرامون آن مطرح می‌شود.

تاریخ نگاری فرهادتراش بیستون موضوعی است که همواره مورد بحث و بررسی باستان‌شناسان بوده است. برخی آن را اثری از داریوش بزرگ هخامنشی دانسته و برخی دیگر آن را به خسرو پرویز ساسانی نسبت می‌دهند. نظریه‌های اخیر بر اساس یافته‌های باستان‌شناسی، فرهادتراش را نه تنها یک سنگ‌نوشته، بلکه یک کارگاه حجاری و معدن سنگ می‌دانند که برای ساخت بناهای ساسانی از جمله کاخ نیمه‌کاره خسرو پرویز مورد استفاده قرار می‌گرفته است. حتی برخی پژوهشگران با استناد به منابع یونانی، وجود نقش برجسته‌ای از الهه اینننا در این محل را پیش از تخریب آن در دوره ساسانی محتمل می‌دانند. این کشفیات جدید، لایه‌های پیچیده‌تری از تاریخ این بنای باستانی را آشکار کرده و نشان می‌دهد که فرهادتراش، تنها یک سنگ‌نوشته نیست، بلکه مجموعه‌ای از فعالیت‌های تاریخی و فرهنگی در طول سده‌ها بوده است.

آدرس فرهاد تراش

کوه فرهاد تراش در پای کوه بیستون و رو به جاده کرمانشاه قرار دارد.

4. پل خسرو

پل خسرو، شاهکاری از معماری ساسانی، بر روی رودخانه گاماسیاب و در مسیر جاده باستانی بیستون قرار دارد. ساخت این پل باشکوه به خسرو پرویز نسبت داده می‌شود و قدمتی به درازای تاریخ ایران دارد. این پل که در گذشته نقش مهمی در ارتباطات و تجارت ایفا می‌کرده، امروزه به‌عنوان یکی از آثار ارزشمند تاریخی ایران شناخته می‌شود.

بقایای این پل نشان می‌دهد که این سازه عظیم، دارای ۸ دهنه و ۹ پایه شش ضلعی بوده و بر روی سنگفرش کف رودخانه استوار شده است. مسعود گلزاری، پژوهشگر تاریخ، بر این باور است که مسلمانان در جنگ نهاوند از این پل عبور کرده‌اند و این پل از کنار تخت شیرین می‌گذرد. همچنین، براساس سفرنامه‌های تاریخی، از جمله سفرنامه ابودلف، این پل در گذشته از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بوده است. پل خسرو، تنها یک اثر تاریخی نیست، بلکه گواهی بر تمدن و شکوه ایران باستان است.

آدرس پل خسرو

پل خسرو در دو کیلومتری جنوب غربی شهر بیستون بر روی رودخانه گاماسیاب قرار دارد.

5. تخت شیرین

تخت شیرین، نامی آشنا در تاریخ و اسطوره‌های ایران است. این مجموعه باستانی که در نزدیکی بیستون واقع شده، با افسانه‌های عاشقانه فرهاد و شیرین پیوند خورده و به یکی از جاذبه‌های تاریخی و گردشگری ایران تبدیل شده است. می‌گویند فرهاد این تخت را برای یاد کردن از شیرین تراشیده است!

اگرچه پژوهش‌های باستان‌شناسی در این منطقه هنوز به طور کامل انجام نشده است، اما شواهد موجود نشان می‌دهد که تخت شیرین در دوره ساسانیان و احتمالاً در زمان حکومت خسرو پرویز ساخته شده است. این تخمین بر اساس نامگذاری این مکان و همچنین روایات تاریخی مبنی بر ارتباط آن با شیرین، همسر خسرو پرویز، صورت گرفته است.

تخت شیرین، علاوه بر ارزش تاریخی، از نظر معماری نیز بسیار قابل توجه است. وجود بناهای ساسانی و اسلامی، بلوک‌های تراشیده شده و بقایای دیوارهای قدیمی، نشان از تمدن و پیشرفت معماری در این منطقه دارد. همچنین، برخی پژوهشگران معتقدند که این مکان در گذشته شهری آباد به نام ابو ایوب بوده است که بعدها توسط خاندان حسنویه تخریب شده و مصالح آن برای ساخت قلعه سرماج به کار رفته است.

آدرس تخت شیرین

برای رفتن به تخت شیرین باید به  شهرستان صحنه، بخش مرکزی روستای گاماسیاب، شش کیلومتری جنوب شرقی بیستون و در محدوده بین روستای سرماج بروید.

6. طاق بستان

طاق بستان، مجموعه‌ای بی‌نظیر از سنگ‌نگاره‌ها و کتیبه‌های عصر ساسانی است که در دل کوهی در نزدیکی کرمانشاه جای گرفته است. این مجموعه تاریخی، نه تنها به دلیل زیبایی و قدمت، بلکه به واسطه اهمیت تاریخی و فرهنگی‌اش، از جایگاه ویژه‌ای در میان آثار باستانی ایران برخوردار است.

تاریخچه طاق بستان به دوران ساسانیان بازمی‌گردد. این مجموعه در زمان پادشاهی اردشیر دوم به‌عنوان مکانی برای ثبت وقایع مهم و تجلیل از قدرت شاهنشاهی انتخاب شد. موقعیت جغرافیایی مناسب، وجود چشمه‌ای زیبا و قرارگیری در مسیر جاده ابریشم، از دلایل اصلی انتخاب این مکان بود.

برخی از پژوهشگران، طاق بستان را زیارتگاهی برای الهه آناهیتا می‌دانند. این باور، به همراه نقش برجسته‌های موجود در این مجموعه، حاکی از اهمیت مذهبی و آیینی طاق بستان در دوران ساسانی است. همچنین، سنگ‌نگاره‌های طاق بستان رویدادهای مهمی همچون تاج‌گذاری شاهان ساسانی، مراسم شکار و جشن‌های سلطنتی را به تصویر می‌کشند که این امر، اهمیت تاریخی این مجموعه را دوچندان می‌کند.

هنر حجاری در طاق بستان به اوج کمال خود رسیده است. هنرمندان ساسانی با ظرافت و دقتی بی‌نظیر، تصاویر شاهان، الهه‌ها، حیوانات و صحنه‌های مختلف را بر روی سنگ‌ها حک کرده‌اند. این سنگ‌نگاره‌ها، نه تنها از نظر فنی، بلکه از نظر هنری نیز بسیار ارزشمند هستند و نشان‌دهنده‌ی مهارت و خلاقیت هنرمندان ایرانی در آن دوران است.

بخش‌های مختلف طاق بستان

•  طاق بزرگ: این بخش شامل نقش برجسته‌هایی از مراسم شکار، جشن‌ها و تاج‌گذاری شاهان ساسانی است.
•  طاق کوچک: در این بخش، دو کتیبه به خط پهلوی وجود دارد که به پادشاهان شاپور دوم و سوم اختصاص دارد.
•  کتیبه تاج‌گذاری اردشیر دوم: این کتیبه، مراسم تاج‌گذاری اردشیر دوم را به تصویر می‌کشد و یکی از مهم‌ترین آثار این مجموعه است.

آدرس طاق بستان

محوطه تاریخی طاق بستان در دامنه کوهی به همین نام در شمال شرقی حاشیه کنونی شهر کرمانشاه واقع شده است.برای دیدن طاق بستان باید راهی غرب ایران و استان و شهر تماشایی کرمانشاه بروید.

7. سراب هرسین

سراب هرسین، تنها یک چشم‌انداز طبیعی زیبا نیست؛ بلکه گنجینه‌ای از تاریخ و تمدن ایران باستان است. این سراب که در دامنه کوه شیرز واقع شده، با وجود آثار تاریخی ارزشمندی چون ساعت آبی ساسانی، حجاری‌های دیوانگاه و پلکان سنگی کاخ ساسانی، به یکی از مقاصد مهم گردشگری و تاریخی ایران تبدیل شده است.

در دل سراب هرسین، ساعتی آبی با قدمتی طولانی وجود دارد که نشان از دانش و فناوری پیشرفته ایرانیان در دوران باستان دارد. این ساعت سنگی که با دقت و ظرافت ساخته شده، از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است و با استفاده از مکانیسم‌های ساده اما هوشمندانه، زمان را نشان می‌داده است. کشف این ساعت آبی، گواهی بر پیشرفت علم نجوم و مهندسی در ایران باستان است.

در نزدیکی سراب، حجاری‌های عظیمی بر روی کوه دیوانگاه وجود دارد که به دوره ساسانیان تعلق دارند. این حجاری‌ها که به دلایلی ناتمام مانده‌اند، احتمالا برای ثبت وقایع تاریخی یا مذهبی ایجاد شده‌اند. حجاری‌های دیوانگاه، شاهکاری از هنر و معماری ساسانی است و به ما تصویری از زندگی و فرهنگ مردم این دوره می‌دهد و نشانه‌هایی از مقدسات ساسانیان دارد؛ این یعنی سراب هرسین مکانی مقدس برای ساسانیان بوده است.

در قسمت شرقی سراب هرسین، بقایای یک پلکان سنگی وجود دارد که به کاخی ساسانی نسبت داده می‌شود. این پلکان که شباهت زیادی به پلکان‌های پاسارگاد دارد، نشان از معماری پیشرفته و باشکوه ساسانیان دارد. متأسفانه، این کاخ به دلایلی ناتمام مانده و تنها بخش‌هایی از آن باقی مانده است.

سراب هرسین، به عنوان یک مجموعه تاریخی و طبیعی، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. این مکان، نه تنها جاذبه‌ای گردشگری است، بلکه یک منبع ارزشمند برای مطالعه تاریخ و تمدن ایران باستان نیز محسوب می‌شود. آثار تاریخی موجود در این منطقه، از جمله ساعت آبی، حجاری‌های دیوانگاه و پلکان سنگی، گواهی بر تمدن شکوفای ایران در دوران ساسانیان هستند.

سراب هرسین، با طبیعت بکر و زیبای خود، مکانی ایده‌آل برای گردشگران و دوستداران طبیعت است. وجود آبشارهای مصنوعی، باغ‌های میوه و چشم‌اندازهای کوهستانی، بر جذابیت این منطقه افزوده است. از سوی دیگر، آثار تاریخی ارزشمند موجود در این منطقه، فرصتی برای آشنایی با تاریخ و تمدن ایران باستان را برای بازدیدکنندگان فراهم می‌کند.

آدرس سراب هرسین

برای رفتن به سراب هرسین باید به استان کرمانشاه، هرسین، امام خمینی، پارک شهر بروید.

8. مجسمه هرکول

مجسمه هرکول در شهرستان هرسین، در ۳۹ کیلومتری شرق کرمانشاه، در زیر سایه کوه‌های پراو و بیستون قرار دارد. این مجسمه که یکی از آثار تاریخی ثبت‌شده در فهرست آثار ملی ایران است، به زمان ۱۵۳ سال قبل از میلاد مسیح و دوره اشکانیان مربوط می‌شود. مجسمه هرکول در سال ۱۳۳۵ خورشیدی به‌طور اتفاقی هنگام ساخت جاده کرمانشاه به همدان کشف شد.

در حین عملیات ساخت جاده، یکی از کارگران متوجه جسمی سخت در دل کوه شد و با برداشتن سنگ‌های اطراف، پیکره هرکول آشکار شد. این مجسمه سنگی که به‌طور مستقیم از دل کوه تراشیده شده، تصویری از مردی برهنه با موی مجعد است که در حالی که پیاله‌ای در دست دارد، بر پوست شیر دراز کشیده و به آرنج خود تکیه داده است. در پشت مجسمه، نقوش برجسته‌ای از درخت زیتون و گرز دیده می‌شود و کتیبه‌ای به خط یونانی نیز در کنار مجسمه حک شده است.

برخی از پژوهشگران معتقدند که مجسمه هرکول نمایانگر قهرمان افسانه‌ای یونانی و رومی، هرکول است که در اساطیر یونان به‌عنوان پسر زئوس و آلکمنه شناخته می‌شود و داستان‌های بسیاری از دلاوری‌های او در تاریخ باستان وجود دارد. اما برخی دیگر این مجسمه را به "ورثرغنه"، خدای جنگی ایران باستان نسبت داده‌اند.

این مجسمه که به‌عنوان یک اثر مهم از دوره اشکانیان در ایران شناخته می‌شود، به‌ویژه به‌خاطر ارتباط آن با اسطوره‌ها و تاریخ منطقه اهمیت زیادی دارد. در سال‌های مختلف، سر مجسمه دو بار به‌سرقت رفت و در نهایت نسخه‌ای جدید از سر آن ساخته شد تا از آسیب‌های بیشتر جلوگیری شود.

آدرس مجسمه هرکول

برای رفتن به مجسمه هرکول باید به استان کرمانشاه، شهر بیستون، غرب جاده خراسان و ۳۵۰ متری مجموعه تاریخی بیستون بروید.

9. گوردخمه صحنه (گوردخمه دربند)

گوردخمه صحنه که به گوردخمه دربند نیز شناخته می‌شود، در کوه شوق علی در شمال شهر صحنه قرار دارد. مردم محلی آن را با نام‌های مختلفی مانند قبر کیکاوس، فرهاد تراش و گور شیرین و فرهاد می‌شناسند. برخی از پژوهشگران این گوردخمه را یکی از نادرترین گوردخمه‌های دو طبقه مربوط به مادها می‌دانند.

این آرامگاه در ارتفاع بیش از ۵۰ متر از سطح رودخانه قرار دارد و در محلی به طول ۱۴.۵ متر و ارتفاع ۱۱ متر تراشیده شده است. در بالای ورودی گوردخمه، تصویر خورشید بال‌دار به‌طور برجسته حکاکی شده است. این اثر تاریخی در تاریخ ۱۰ دی ۱۳۱۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

آدرس گوردخمه صحنه (گوردخمه دربند)

برای رفتن به گوردخمه صحنه (گوردخمه دربند) باید به استان کرمانشاه، شهرستان صحنه، بدنه کوه شوق علی بروید.

10. گوردخمه سرخ ده (آرامگاه گئومات مغ)

 

برخی از باستان‌شناسان بر این باورند که گوردخمه سرخ ده محل دفن گئومات مغ است. این گوردخمه در ۱۹ کیلومتری گوردخمه اسحاق‌وند، میان روستاهای شمس‌آباد و سرخه‌ده، در کنار سمت چپ رودخانه گاماسیاب در شهرستان هرسین استان کرمانشاه قرار دارد. ابعاد گوردخمه شامل عرض دو متر و عمق ۱.۷۵ متر است و بلندترین نقطه آن از کف تا سقف به ۱.۲۰ متر می‌رسد.

با این حال، عده‌ای دیگر از باستان‌شناسان معتقدند که گوردخمه وسطی از مجموعه گوردخمه‌های سه‌گانه اسحاق‌وند به گئومات مغ تعلق دارد. این گوردخمه‌ها فاصله زیادی با مجموعه بیستون که در آن تصویری از زنجیر کشیده شدن گئومات مغ توسط داریوش شاه حک شده است، ندارند. به گزارش ایسنا، این مجموعه‌های منحصر به فرد گوردخمه از جاذبه‌های تاریخی و گردشگری مهم شهرستان هرسین به شمار می‌آیند.

در هر دو صورت کمی بعید به نظر می‌آید که داریوش بزرگ اجازه داده باشد برای یک شورشی همچون گئومات مغ گوردخمه بسازند. بنابراین همچنان نمی‌توان با اطمینان از محل دفن گئومات مغ سخنی به میان آورد.

آدرس گوردخمه سرخ ده

برای رفتن به گوردخمه سرخ ده باید به ۱۹ کیلومتری گوردخمه اسحاق‌وند، میان روستاهای شمس‌آباد و سرخه‌ده، در کنار سمت چپ رودخانه گاماسیاب در شهرستان هرسین استان کرمانشاه بروید.

بیشتر بخوانید: سفر به آرامگاه‌های پادشاهان باستان؛ زیباترین گوردخمه‌های باستانی ایران