راهنماتو- کشف یک اسطرلاب اسلامی قرن یازدهمی مزین به کتیبه‌هایی به خط عربی و عبری حقیقتا محققان را شگفت‌زده کرده است.
به گزارش راهنماتو، این ابزار باستانی ستاره‌شناسی از قدیمی‌ترین و نادرترین انواع خود در جهان است. تاریخ آن شامل داستان شگفت‌انگیز تطبیق، ترجمه و تصحیح می‌شود که قرن‌ها در سراسر اسپانیا، آفریقای شمالی و ایتالیا توسط محققان مسلمان، یهودی و مسیحی به یک نحوه استفاده شده است.
دکتر فدریکا ژیکانته، از دانشکده تاریخ دانشگاه کمبریج، می‌گوید: «موزه ایتالیاییِ Fondazione Museo Miniscalchi-Erizzo' نمی‌دانست که این چیست و تصور می‌کرد که احتمالا تقلبی است. اکنون این شیء به تنهایی مهم‌ترین شیء مجموعه است.»
ژیکانته خیلی تصادفی با تصویری از یک اسطرلاب در وبسایت موزه مواجه می‌شود. او که کنجکاو شده از آن‌ها می‌خواهد اطلاعات بیش‌تری در اختیارش بگذارند.
او می‌گوید: «وقتی از موزه بازدید کردم و اسطرلاب را از نزدیک دیدم، متوجه شدم نه‌تنها به زیبایی با کتیبه‌های عربی روی آن حکاکی شده است بلکه ردی محو از نوشتار عبری را نیز روی آن می‌شد دید. این نوشتار را فقط می‌شد با نگه داشتن شیء در مقابل نوری که از پنجره عبور می‌کرد مشاهده کرد. فکر کردم دارم خواب می‌بینم اما هر چه بیش‌تر نگاه کردم، خطوط بیش‌تری دیدم. واقعا هیجان‌انگیز بود.»
دکتر ژیکانته می‌گوید: «این شیء فقط شیئی به غایت نادر نیست. بلکه تاریخی ثبت‌شده و قدرتمند از مبادله علمی بین اعراب، یهودیان و مسیحیان در طی صدها سال است.»
«اسطرلاب ورونا در حین دست به دست شدن، بارها تعدیل شده به آن چیزهایی افزوده و کم شده و تنظیم شده است. حداقل سه کاربر مجزا احساس کردند که باید تجربه‌ها و اصلاحیه‌هایی به این شیء بیفزایند، دو نفر از عبری و یک نفر از زبان غربی استفاده کرده است.»
ژیکانته، که در مطالعه اسطرلاب اسلامی سرشناس است و قبلا مدیر بخش ابزار علمی اسلامی موزه بوده است، به بررسی «اسطرلاب ورونا» پرداخت. او شیء را به عنوان یک شیء متعلق به آندلوس شناسایی کرده است.
سبک حکاکی‌ها و طراحی مقیاس‌ها روی طرف مخالف این شیء بیش از پیش مشخص می‌کند که شئی متعلق به الاندلوس ـ منطقه‌ای در اسپانیا تحت حاکمان مسلمان در قرن یازدهم ـ است.
روی یکی از صفحات به عربی حکاکی شده «برای ارتفاع کوردوبا، 38° 30'»، و روی دیگری نوشته «برای ارتفاع تولدو، 40°». احتمالا این اسطرلاب در تولدو ساخته شده که در آن زمان مرکز رو به ترقی برای مبادلات فرهنگی بین مسلمانان، یهودیان و مسیحیان بود.
یک اسطرلاب دیگر، که برای ارتفاعات معمول آفریقای شمالی نوشته شده است، نشان می‌دهد که این اسطرلاب احتمالا در مراکش و مصر استفاده می‌شده است.
اما نوشته‌های عبری به نظر می‌رسد که توسط چندین نفر به اسطرلاب اضافه شده‌اند که لزوماً همگی‌شان ستاره‌شناس یا سازندگان اسطرلاب نبودند. این نوشته‌ها ترجمه‌های نام‌های عربی برای علائم نجومی مانند عقرب، قوس، برج جدی، دلو، حوت و برج حمل بودند.
ژیگانته می‌گوید:
«این نوشته‌ها و ترجمه‌هایی که به زبان عبری افزوده شده‌اند نشان می‌دهند که در مقطعی از تاریخ این شیء از اسپانیا یا آفریقای شمالی خارج شده و در میان جوامع محدود یهودی در ایتالیا، جاییکه عربی فهمیده نمی‌شد و به جایش عبری استفاده می‌شد، گردش کرده است.»
دکتر ژیکانته تصریح می‌کند که این ترجمه‌ها توصیه‌هایی است که جامع‌الاطراف یهودی، ابراهیم بن عزرا (1089-1167)، در اولین نسخه رساله‌ای درباره اسطرلاب، به سال 1146 به زبان عبری در ورونا، نوشت را منعکس می‌کند. ورونا دقیقا همان جایی است که امروز این اسطرلاب در آن پیدا شده است.
اسطرلاب جایگاه مهمی در تاریخ دارد و در دوران کلاسیک عتیق، دوران طلایی اسلام و قرون وسطا در اروپا بسیار ضروری بود.
