در اعماق جنگل‌های آفریقا جنوبی، گیاهی منحصر به فرد و تنها در نوع خود وجود دارد که برای بقا به شدت در حال تلاش است. این گیاه، نخل وود نام دارد و تنها بازمانده از گونه خود است.
عصر ایران نوشت: تمام کلون‌های موجود از گیاه نخل وود در سراسر جهان نر هستند. آیا پژوهشگرها می‌توانند با پیدا کردن جفت ماده، مانع انقراض این گیاه باستانی بشوند؟
ریچارد فورتی در کتاب خود درباره‌ی تکامل حیات می‌نویسد: «قطعا این موجود، تنهاترین گونه‌ی جهان است.» او درباره‌ی نخل وود (E. woodii)، گیاهی از آفریقای جنوبی صحبت می‌کند. این گیاه یکی از اعضای خانواده‌ی سرخس‌های نخلی است؛ گیاه‌های سنگین با تنه‌های قطور و برگ‌های سفت که یک تاج باشکوه دارند.
این بازماندگان سرسخت که از دوران دایناسورها و چند انقراض جمعی جان سالم به دربردند، زمانی به وفور روی زمین یافت می‌شدند؛ اما امروزه از گونه‌های در معرض خطر به شمار می‌روند.
تنها نخل وود شناخته‌شده در سال ۱۸۹۵ توسط گیاه‌شناسی به نام جان مدلی وود در حین یک مأموریت اکتشافی در جنگل انگویه در آفریقای جنوبی کشف شد. او محیط اطراف را به امید یافتن نخل وود دیگر جستجو کرد، اما هیچ نمونه‌ی دیگری پیدا نکرد. طی چند دهه بعد، گیاه‌شناس‌ها ساقه‌ها و جوانه‌هایی از این گیاه را بریدند و آن را در باغ‌هایشان پرورش دادند.
در سال ۱۹۱۶، وزارت جنگلداری به دلیل ترس از خرابی ساقه‌ی اصلی گیاه، آن را به محیط بسته و امنی در پرتوریا منتقل کرد. به‌این‌ترتیب نخل وود به یک گونه‌ی منقرض‌شده در حیات وحش تبدیل شد. این گیاه در گذشته در سراسر جهان وجود داشت، اما با بحران انقراض روبه‌رو شد.
امروزه نخل وودهای موجود کلون‌هایی از گونه‌های انگویه هستند. این بدل‌ها نر هستند و بدون وجود گونه‌ی ماده، تولید مثل طبیعی‌شان غیرممکن خواهد بود. داستان نخل وود یکی از روایت‌های بقا و تنهایی محسوب می‌شود.
گروهی پژوهشی به رهبری لارا سینتی، پژوهشگر رفتار گیاهی از دانشگاه ساوت‌همپتون، در جستجوی گونه‌ای ماده برای نخل وود هستند. این پژوهش شامل استفاده از فناوری‌های سنجش از راه دور و هوش مصنوعی برای کمک به جستجوی یک جفت ماده در جنگل انگویه است.
نخل‌های سرخسی از قدیمی‌ترین گروه‌های گیاهی زنده‌ی امروزی هستند و از آنجا که تاریخ تکاملشان به دوره‌ی کربونیفر در حدود ۳۰۰ میلیون سال پیش بازمی‌گردد، اغلب به آن‌ها «فسیل‌های زنده» یا «گیاهان دایناسوری» هم گفته می‌شود. در طول دوره‌ی مزوزوئیک (۲۵۰ تا ۶۶ میلیون سال پیش) که با عنوان عصر نخل‌های سرخسی شناخته می‌شود، این گیاهان بسیار فراوان بودند و در اقلیم‌های گرم و مرطوب آن دوران رشد می‌کردند.
گرچه نخل‌های سرخسی به سرخس و نخل‌های خرما شباهت دارند، هیچ ربطی به این دو تبار ندارند. در واقع نخل‌های سرخسی از گروه گیاه‌بازدانه‌ها به شمار می‌روند، گروهی شامل گیاهان مخروطی و گینکوها. برخلاف گیاهان گل‌دار (نهان‌دانه‌ها)، نخل‌های سرخسی از طریق میوه‌های مخروطی تکثیر می‌شوند. به همین دلیل، تشخیص نر و ماده از هم تا وقتی بالغ نشده باشند و مخروطی‌های باشکوه خود را تولید نکنند، غیرممکن است.
مخروطی‌های نر کشیده و باریک هستند
مخروطی‌های ماده معمولا گرد و عریض هستند، در حالی که مخروطی‌های نر حالتی کشیده و باریک‌تر دارند. مخروطی‌های نر گرده تولید می‌کنند ک توسط حشراتی مثل سوسکچه به مخروطی‌های ماده می‌رسند. این روش باستانی تولید مثل به مدت میلیون‌ها سال تا حد زیادی ثابت باقی مانده است.
نخل‌های سرخسی با وجود طول عمر بالا امروزه از درمعرض‌خطرترین موجودات زنده‌ی روی زمین به شمار می‌روند، به‌طوری‌که بخش زیادی از این گونه‌ها در معرض خطر انقراض قرار دارند. دلیل این مسئله رشد آهسته و چرخه‌های تولید مثلی آن‌ها است. بالغ شدن این گیاهان بین ۱۰ تا ۲۰ سال به طول می‌انجامد. از دلایل دیگر می‌توان به از بین رفتن زیستگاه‌ها به دلایلی مثل جنگل‌زدایی، چرای حیوانات و بهره‌برداری بی‌رویه اشاره کرد.
نخل وود در حیات وحش منقرض شده است و فقط تحت حفاظت نگه‌داری می‌شود
ظاهر چشمگیر و تبار کهن، محبوبیت نخل‌های سرخسی را در باغبانی علمی و زینتی افزایش داده است. ازاین‌رو تجارت این نخل‌ها غیرقانونی است. نخل‌های سرخسی کمیاب می‌توانند قیمت‌های گزافی داشته باشند که از ۶۲۰ دلار برای هر سانتی‌متر شروع می‌شوند و برخی از نمونه‌ها حتی به بهای میلیون‌ها دلار به فروش می‌رسند. برداشت غیرقانونی نخل‌های سرخسی تهدیدی برای بقای آن‌ها به شمار می‌رود.
نخل وود یکی از ارزشمندترین نخل‌های سرخسی است که در باغ‌های گیاهی با تدابیر امنیتی مثل قفس‌های مجهز به هشدار نگه‌داری می‌شود.
هوش مصنوعی در آسمان
پژوهشگرها برای یافتن نخل وود ماده از فناوری‌های نوآورانه و زاویه‌ی دید از بالا برای جستجوی مناطق جنگلی استفاده کردند. بررسی‌های پهپادی در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۴ ناحیه‌ی ۱۹۵ جریب (۷۸ هکتار) یا معادل ۱۴۸ زمین فوتبال را پوشش دادند و نقشه‌هایی دقیق از هزاران تصویر ثبت‌شده از پهپاد را تولید کردند. این بررسی تنها بخش کوچکی از جنگل انگویه را دربر می‌گیرد که بیش از چهار هزار هکتار را پوشش می‌دهد.
سیستم هوش مصنوعی، بازدهی و دقت جستجوها را افزایش می‌دهد. از آنجا که نخل وود در حیات وحش به‌عنوان گونه‌ی منقرض‌شده در نظر گرفته می‌شود، از تصاویر ترکیبی در یادگیری هوش مصنوعی استفاده شد تا توانایی آن از طریق الگوریتم تشخیص تصویر برای تشخیص نخل‌های سرخسی بر اساس شکل در زمینه‌های زیست‌بومی مختلف افزایش پیدا کند.
گونه‌های گیاهی در سراسر جهان با سرعتی سرسام‌آور در حال ناپدید شدن هستند. از آنجا که تمام گونه‌های نخل وود کلون به شمار می‌روند، پتانسیل آن‌ها برای تنوع ژنتیکی به دلیل تغییرات محیطی و بیماری، محدود است.
از نمونه‌های بارز این شرایط می‌توان به قحطی ایرلند در دهه‌ی ۱۸۴۰ میلادی اشاره کرد که یکپارچگی سیب‌زمینی‌های همانندسازی‌شده این بحران را تشدید کرد و آسیب‌پذیری موزهای کاوندیش نسبت به بیماری پاناما نیز تولید آن‌ها را به خطر انداخت. این بیماری برای موزهای گروس میشل در دهه‌ی ۱۹۵۰ نیز رخ داد.
یافتن ماده به این معنی است که نخل وود دیگر در معرض خطر انقراض قرار نخواهد داشت و می‌تواند گونه‌ی خود را احیا کند. گیاه ماده امکان تولید مثل جنسی را فراهم می‌کند و باعث افزایش گوناگونی ژنتیکی می‌شود و می‌تواند پیشرفت بزرگی در جهت تلاش‌های حفاظتی باشد.
نخل وود یادآوری برای شکنندگی حیات روی زمین است؛ با این‌حال تلاش برای کشف نخل وود ماده نشان می‌دهد اگر سریع عمل کنیم، امیدی برای درمعرض‌خطرترین گونه‌های روی زمین وجود دارد.
