در موزه ایالتی برلین شرقی، مهر استوانه‌ای مرموزی با نام VA/243 نگهداری می‌شود که به‌گفته برخی پژوهشگران، تصویری از خورشید در مرکز و ۱۲ جرم آسمانی اطراف آن را نشان می‌دهد.
این شیء که قدمت آن به حدود ۴۵۰۰ سال پیش بازمی‌گردد، یکی از مناقشه‌برانگیزترین آثار باستانی در حوزه تاریخ علم به‌شمار می‌آید. آیا سومریان واقعاً تصویری از کل منظومه شمسی را بر یک مهر حک کرده‌اند؟ این مقاله به بررسی دقیق این ادعاها و دیدگاه‌های مخالف آن می‌پردازد.
مهر VA/243؛ اثری از سومریان یا اکدیان؟
این مهر به‌طور رسمی به دوران اکدی نسبت داده می‌شود، اما برخی آن را حاصل تمدن سومر می‌دانند. شکل حکاکی‌شده روی مهر، شامل خورشیدی بزرگ در مرکز و چندین دایره کوچک پیرامون آن است که برخی آن‌ها را نماد سیارات می‌دانند. نویسندگانی مانند زکریا سیچین (Zecharia Sitchin) بر این باورند که یکی از این اجرام، سیاره‌ای اسرارآمیز به‌نام نیبیرو (Nibiru) یا سیاره ایکس است.
سیچین چه می‌گوید؟
زکریا سیچین در کتاب مشهور خود «سیاره دوازدهم»، این مهر را شاهدی تاریخی بر آگاهی سومریان از ساختار منظومه شمسی می‌داند. به باور او، شکل نمادین خورشید و اندازه‌های نسبی اجرام اطراف آن، اثباتی است بر دانش پیشرفته این تمدن در زمینه نجوم. وی همچنین ارتباط این دانش را با موجوداتی به‌نام آنوناگی مطرح می‌کند؛ «خدایانی» که از آسمان آمده‌اند.
دیدگاه‌های انتقادی؛ تردید در روایت محبوب
مایکل اس. هایزر (Michael S. Heiser)، از پژوهشگران شناخته‌شده در مطالعات سومری، این تفسیر را رد می‌کند. وی معتقد است:
هیچ‌یک از متون سومری یا اکدی به وجود بیش از پنج سیاره اشاره نکرده‌اند.
نماد مرکزی در این مهر با شیوه رایج نمایش خورشید در هنر سومری مطابقت ندارد و احتمالاً یک ستاره است، نه خورشید.
نوشته‌های روی مهر هیچ اشاره‌ای به نجوم، سیارات یا نیبیرو ندارند.
پرسش‌هایی که باقی می‌مانند
حتی اگر با دیدگاه هایزر موافق باشیم، برخی ویژگی‌های این نقش همچنان جای تأمل دارند. چرا جسم مرکزی از نظر اندازه و شکل با دیگر اجسام متفاوت است؟ چرا به‌نظر می‌رسد از آن «اشعه‌هایی» بیرون زده؟ اگر همه این‌ها ستاره هستند، چرا تنها یکی از آن‌ها این‌گونه ترسیم شده است؟
آیا سومریان دانش نجومی پیشرفته‌ای داشتند؟
برخی علاقه‌مندان به نظریه‌های باستانی باور دارند که دانش سومریان به‌طور مستقل به‌دست نیامده، بلکه توسط «خدایان» یا موجوداتی فرازمینی به آن‌ها منتقل شده است. اگر چنین باشد، نقش‌های روی این مهر می‌تواند بازتابی از آگاهی بسیار فراتر از زمان خود باشد.
نتیجه‌گیری نهایی؛ رازهایی میان ستارگان
پاسخ قطعی برای ماهیت این مهر و نقش آن در تاریخ علم هنوز وجود ندارد. آیا این صرفاً یک نقش نمادین است یا سندی گمشده از دانشی فراتر از زمان؟ تفسیرهای موجود، همگی بخشی از یک بحث بزرگ‌تر درباره ارتباط میان تمدن‌های باستانی و آسمان شب هستند.
