محوطه‌ها یا غارهای پیش از تاریخ خرم آباد که با رأی چهل و هفتمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو، به عنوان بیست و نهمین میراث جهانی ایران ثبت شد، به تایید پژوهشگاه میراث فرهنگی، نخستین سکونت‌گاه‌های بشر در دوران پارینه سنگی با موقعیتی ممتاز در زاگرس مرکزی، یکی از مسیرهای راهبردی مهاجرت انسان از آفریقا به آسیا و اروپا محسوب می‌شود.
این مجموعه از محوطه‌های شاخص پارینه سنگی شاملِ غارهای یافته، کلدر، قمری، کونجی، گیلوران، پناهگا صخره‌ای گر ارجنه است؛ آثاری که با شواهد روشن از زندگی انسان در حدود ۶۰ هزار سال پیش از میلاد، به عنوان گنجینه‌ای شگفت‌انگیز از دوران پیش از تاریخ در مقیاس جهانی شناخته می‌شوند.
سیدرضا صالحی امیری، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز در پیام تبریک ثبت این اثر در فهرست میراث جهانی یونسکو، در تشریح اهمیت این ثبت جهانی اظهار کرد که دره خرم‌آباد نه‌تنها واجد ارزش‌های تاریخی است، بلکه بر پایه داده‌های علمی حاصل از آزمایش‌های کربن ۱۴ و دیگر شیوه‌های تحلیل پیشرفته در معتبرترین آزمایشگاه‌های بین‌المللی، به‌عنوان نخستین زیست‌گاه اثبات‌شده بشر در جهان معرفی شده است. این منطقه دارای قدمتی بالغ بر ۶۵ هزار سال است.
وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اضافه کرد: محوطه‌های پیش از تاریخ دره خرم‌آباد» از معدود نقاطی است که چرخه کامل تحول انسان از دوران پارینه‌سنگی تا عصر آهن را مستند می‌کند و معنای تمدنی نهفته در لایه‌های خاک و سنگ این منطقه، گواهی زنده بر نقش تعیین‌کننده ایران در شکل‌گیری هویت و تاریخ جهانی انسان است.
صالحی امیری افزود: مدیر نشست کمیته میراث جهانی در یونسکو، طی روند بررسی این پرونده، سه‌بار تأکید کرد که تاکنون هیچ مکان تاریخی با این میزان قدمت اثبات‌شده زیستی در هیچ‌یک از کشورهای جهان شناسایی و تأیید نشده است. بنابراین، این ثبت نه‌فقط برای ایران، بلکه برای بشریت و حافظه جهانی، یک رویداد شگرف و بی‌سابقه محسوب می‌شود.
او با اشاره به گستردگی و تنوع آثار تاریخی ایران، یادآور شد: ایران اسلامی گنجینه‌ای بی‌بدیل از میراث بشری را در خود جای داده است. با روند مستمری که طی سال‌های اخیر آغاز شده، پیش‌بینی می‌کنیم تا ۵۰ سال آینده، هر سال یک یا چند پرونده جدید به یونسکو ارائه و ثبت جهانی شود. مردم عزیز ما بدانند که ظرفیت ما تنها به آثار ثبت‌شده محدود نیست؛ این تازه آغاز راهی روشن برای معرفی ایران فرهنگی به جامعه جهانی است.
وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در ادامه با اشاره به آینده قلعه تاریخی فلک‌الافلاک که پس از ارزیابی ایکوموس از پرونده پیشنهادی ایران، حذف شد، گفت: در متن همین مصوبه یونسکو، به وضعیت قلعه فلک‌الافلاک نیز اشاره شد. نواقصی که پیش‌تر توسط کارشناسان بین‌المللی اعلام شده بود، در حال رفع شدن است و با تأمین الزامات لازم، در اجلاس سال آتی، این قلعه شاخص نیز به دره خرم‌آباد خواهد پیوست و به ثبت جهانی خواهد رسید.
صالحی‌امیری در عین حال، این موفقیت را پاسخی هوشمندانه و فرهنگی به پروژه ایران‌هراسی دانست و اظهار کرد: ایران را باید در عمق چخماق‌های باستانی، نقوش صخره‌ای و سفالینه‌های نخستین جست‌وجو کرد، نه در تیترهای سیاسی زودگذر.
او افزود: در روزهایی که رژیم صهیونیستی با حملات نظامی و جنگ روانی، امنیت و حیات ملت‌های منطقه را نشانه گرفته، ملت ایران تصمیم گرفت به‌جای صدای انفجار، صدای فرهنگ را به گوش جهان برساند. ثبت جهانی دره خرم‌آباد در چنین شرایطی، پیامی روشن دارد؛ «در ایران، حتی در سخت‌ترین روزها، تاریخ، هنر و میراث‌فرهنگی در اولویت‌اند؛ چراکه ما ملتی هستیم که از دل فرهنگ زاده‌ایم، نه از دل خشونت.»
علی دارابی، معاون میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز در پیامی که در فضای مجازی منتشر کرد، نوشت: اهمیت این اثر از این حیث است که بیانگر سکونت انسان‌های هوشمند در دوره پارینه سنگی و تعاملات فرهنگی آن در بیش از ۶۵ هزار سال پیش است.
در ادامه متن دارابی به بیانیه کمیته میراث جهانی یونسکو اشاره شده که در آن آمده است: کاوش‌های باستان‌شناسی و آثار مکشوفه از محوطه‌های پیش از تاریخ دره خرم آباد نشانگر حضور گسترده و مسلط انسان‌های هوشمند در دوره‌های گذار پارینه سنگی و جایگزینی تدریجی آنان با نئاندرتال ها در این ناحیه از ایران است.
معاون میراث فرهنگی در ادامه این نوشتار، یادآور شده است: ایران عزیز با بیش از هفت هزار سال سابقه تاریخی و سابقه بیش از یک میلیون سال سکونت بشری با ثبت ٢٩ اثر ملموس و طبیعی در فهرست جهانی یونسکو جزو ده کشور نخست دنیا و از حیث میراث ناملموس با ثبت ۲۶ اثر در طول چهار سال اخیر توانسته است از رتبه هفتم به رتبه چهارم دنیا صعود کند.
