مریخ، سیاره‌ای که شاید روزگاری شبیه زمین بوده، همواره دانشمندان را مجذوب خودکرده است. اما آیا می‌توان شواهد قطعی از وجود آب مایع درگذشته آن یافت؟ پاسخ این پرسش، به طور غیرمنتظره‌ای در دل یک شهاب‌سنگ کهنه نهفته است.
داستان لافایت؛ یک شهاب‌سنگ مرموز
در سال ۱۹۳۱، شهاب‌سنگی مرموز در کشویی در دانشگاه «پردو» پیدا شد؛ بی‌آنکه کسی بداند از کجا آمده یا چه داستانی را در خود نهفته دارد. این سنگ سیاه‌رنگ و درخشان که بعدها به «شهاب‌سنگ لافایت» معروف شد، دهه‌ها مورد بررسی قرار گرفت تا اینکه در دهه ۱۹۸۰ مشخص شد که گازهای محبوس در آن، کاملاً با جو مریخ مطابقت دارد . اما حالا، پژوهشگران کشف جدیدی کرده‌اند که ممکن است نگاه ما را به تاریخچه مریخ تغییر دهد: این سنگ حاوی شواهدی از آب مایع است که ۷۴۲ میلیون سال پیش بر روی مریخ جریان داشته است!
کشفی تصادفی که تاریخ مریخ را متحول کرد
شهاب‌سنگ لافایت، قطعه‌ای به طول ۵ سانتی‌متر، ابتدا هیچ توجهی را به خود جلب نکرد. اما در دهه ۱۹۸۰ دانشمندان کشف کردند ترکیب گازهای موجود در این شهاب‌سنگ، دقیقاً با جو مریخ که توسط کاوشگرهای ناسا بررسی شده بود، مطابقت دارد. این کشف، تأییدی بر منشأ مریخی آن بود.
علاوه بر این، بررسی‌های اولیه نشان داد مواد معدنی درون این سنگ در تماس با آب مایع تغییر یافته‌اند. اما پرسش بزرگ این بود که این تغییرات دقیقاً چه زمانی رخ داده‌اند؟ حالا، یک پژوهش جدید با استفاده از روش‌های پیشرفته تاریخ‌گذاری، نشان داده است که این تغییرات کمتر از یک میلیارد سال پیش اتفاق افتاده‌اند.
آب روی مریخ؛ اما چگونه؟
دکتر «مریسا ترمبلی»، سرپرست این پژوهش از دانشگاه پردو، توضیح می‌دهد این یافته به معنای وجود دریاها یا رودخانه‌های جاری در آن زمان نیست. او می‌گوید: ما فکر نمی‌کنیم در آن دوران، مریخ سطحی مملو از آب مایع داشته است. بلکه احتمال می‌دهیم این آب از ذوب‌شدن یخ‌های زیرزمینی (پرماجراست) ناشی شده باشد. این پدیده احتمالاً به دلیل فعالیت‌های آتشفشانی رخ‌داده است که همچنان به‌صورت دوره‌ای در مریخ اتفاق می‌افتد.
این یافته‌ها نشان می‌دهند حتی در دوره‌ای که مریخ ظاهراً خشک و بی‌آب به نظر می‌رسید، همچنان فعالیت‌های زمین‌شناسی در این سیاره وجود داشته که می‌توانسته شرایطی برای حضور آب مایع ایجاد کند.
چگونه سن شهاب‌سنگ مشخص شد؟
برای تعیین سن دقیق فرآیندهای تغییرپذیری معدنی در شهاب‌سنگ لافایت، دانشمندان از روش تحلیل ایزوتوپی آرگون استفاده کردند. این روش به آن‌ها اجازه داد تأثیرات گرمایی مختلفی را که این سنگ طی میلیون‌ها سال تجربه کرده، بررسی کنند.
در بررسی‌های خود، آن‌ها سه مرحله گرمایشی را در نظر گرفتند:
_لحظه‌ای که شهاب‌سنگ از مریخ به فضا پرتاب شد، حدود ۱۱ میلیون سال پیش، مدتی که این سنگ در فضای میان‌سیاره‌ای سرگردان بود و لحظه‌ای که وارد جو زمین شد و به سطح آن برخورد کرد
نتایج نشان داد هیچ‌یک از این رویدادها تأثیری بر قدمت تغییرات معدنی ناشی از آب درون شهاب‌سنگ نداشته‌اند. این بدان معناست که تغییرات معدنی به‌طورقطع در مریخ و حدود ۷۴۲ میلیون سال پیش رخ داده‌اند.
راز فرود شهاب‌سنگ لافایت روی زمین
پژوهشگران هنوز نمی‌دانند این شهاب‌سنگ دقیقاً چه زمانی به زمین رسیده است. اما در سال ۲۰۲۲، سرنخ‌های جالبی در مورد زمان ورود آن به زمین به دست آمد.
اولین سرنخ، وجود نوعی قارچ کشاورزی بر سطح شهاب‌سنگ بود که نشان می‌داد این سنگ مدت زیادی روی زمین بوده است. سرنخ دوم، گزارش‌هایی از یک دانشجوی ناشناس در دهه ۱۹۲۰ بود که ادعا می‌کرد هنگام ماهیگیری، شاهد سقوط یک شهاب‌سنگ بوده است . باتوجه‌به این شواهد، محققان احتمال می‌دهند که لافایت در سال ۱۹۱۹ به زمین برخورد کرده است.
چرا این کشف اهمیت دارد؟
به گزارش سایت Livescience این یافته نه‌تنها تاریخ مریخ را روشن‌تر می‌کند، بلکه روش جدیدی را برای مطالعه تاریخچه آب در دیگر اجرام فضایی ارائه می‌دهد. دانشمندان اکنون می‌توانند از این روش برای بررسی دیگر شهاب‌سنگ‌های مریخی، یا حتی نمونه‌هایی که از مأموریت‌های فضایی به زمین بازمی‌گردند، استفاده کنند.
دکتر ترمبلی در این باره می‌گوید: ما توانستیم روشی مطمئن برای تعیین سن تغییرات معدنی در شهاب‌سنگ‌ها ارائه دهیم که می‌تواند به درک ما از وجود آب مایع در سایر سیارات و قمرها نیز کمک کند.
شهاب‌سنگی که پنجره‌ای به گذشته مریخ گشود
شهاب‌سنگ لافایت که سال‌ها در کشویی بی‌نام‌ونشان مانده بود، حالا به یکی از مهم‌ترین اسناد علمی درباره گذشته مریخ تبدیل شده است. این کشف نشان می‌دهد حتی در دوره‌هایی که تصور می‌شد مریخ کاملاً خشک بوده، ممکن است یخ‌های زیرزمینی در اثر فعالیت‌های آتشفشانی ذوب شده و آب مایع به‌صورت مقطعی روی سطح یا زیر سطح این سیاره جریان پیدا کرده باشد.
این یافته نه‌تنها دید ما را نسبت به گذشته مریخ تغییر می‌دهد، بلکه امیدها را برای یافتن نشانه‌هایی از حیات در این سیاره افزایش می‌دهد. شاید در آینده‌ای نه‌چندان دور، نمونه‌هایی از مریخ به زمین آورده شوند و اطلاعات بیشتری درباره اسرار این سیاره سرخ فاش شود.
