سفر به فلورانس ایران: حیرت انگیزترین نقاشی های دیواری تاریخی اصفهان

راهنماتو- برای بازدید از شکوه فلورانس لازم نیست هزینه‌های گزافی متحمل شویم تا به ایتالیا برویم؛ اصفهان در همین نزدیکی است.

به گزارش راهنماتو، فلورانس نه تنها شهری در ایتالیا بلکه مکتبی در هنر نقاشی است. حالا به این فکر می‌کنیم که نقاشان فلورانس چه نوآوری‌هایی داشته و چه شاهکارهایی خلق کرده‌اند که نام یک مکتب هنری را بر خود نهادند. در قرن پانزدهم زمانی که اروپا با رنسانس روبه‌رو شده بود، مکتب فلورانس تبدیل به شاخه‌ای از رنسانس عالی شد. تمام این توضیحات برای این است که به زیبایی‌های نقاشی‌های آن دوره برسیم. برخی از این نقاشی‌ها نه بر بوم، بلکه بر دیوار کلیساها، خانه‌ها و حتی در سطح شهر دیده می‌شد. اگرچه برخی از این نقاشی‌ها در دوره‌های تاریخی متفاوت تا حدودی آسیب دید، اما برخی از آن‌ها در دوره‌های متفاوت ترمیم شد و برخی دیگر از آن‌ها هنوز پابرجاست و بسیاری از گردشگران سالانه به سمت رم می‌روند تا از این هنر زیبا بازدید کنند.

نکته این است که در عصر صفوی و قاجاریان نقاشان ایرانی با آزمودن فنون نقاشان فلورانسی و دیگر مکاتب هنری اروپا طبع آزمایی کردند. در برخی موارد نیز نقاشانی را داریم که از اروپا آمده و شروع کردند به نقاشی کردن دیوارها و کاخ‌ها که اوج آن را در اصفهان می‌بینیم. درواقع با انتقال پایتخت صفویان از قزوین به اصفهان در دهه‌ی اول حاکمیت شاه عباس اول (۹۹۵ ـ ۱۰۰۶ هجری قمری) به سفارش این پادشاه قدرتمند، مهندسان، معماران و گویا شیخ بهایی فیلسوف، عارف و اندیشمند این عصر، نقشه‌ی شهر اصفهان را که دربرگیرنده‌ مجموعه‌ میدان نقش جهان به ‌همراه کاخ‌ها، باغ‌ها، خیابان‌ها، پل‌ها و بازارها بود، طراحی کردند.

همچنین به‌منظور رقابت با کاخ‌های عثمانیان و کلیساهای اروپایی به دستور شاه عباس اول و جانشینانش تزئین کاخ‌های چهلستون و عالی‌قاپو مورد توجه ویژه قرار گرفت، در نتیجه‌ این امر است که پیکره‌نگاری در مفهوم واقعی دیوارنگاره (نقاشی دیواری) با ویژگی‌های منحصر به فرد و خلاقانه‌ای در این بناها و در این عصر پدیدار می‌گردد.

 در این مطلب از راهنماتو حیرت انگیزترین نقاشی های دیواری اصفهان را مرور می‌کنیم که به این شهر پرشوکت، جلوه‌ای خاص بخشیده‌اند.

کلیسای وانک

بدون شک در اولین مرحله باید به نقاشی دیواری‌های کلیسای وانک در محله جلفای اصفهان اشاره کنیم که حرف‌های زیادی برای گفتن دارند. در این بهتر است اشاره‌ای کوتاه به دوره‌ای از تاریخ داشته باشیم که کلیسای وانک در آن ساخته شد. وقتی شاه عباس صفوی در سال 1603 میلادی از جنگ با عثمانیان بازمی‌گشت، در مسیر خود ارمنستان و آبادی‌های آن را در هم کوفت و مردم آواره ارمنستان را راهی مرکز ایران کرد. همین مساله سبب شد که ارمنی‌ها محله جلفا و البته 24 کلیسا بنا کنند که حالا تنها 13 الی 14 کلیسا در آن باقی مانده و مهم‌ترینش کلیسای وانک است.

در مورد نقاشی دیواری‌های کلیسای وانک باید گفت که این‌ها حامل فرهنگ و روایت‌های مردمی ارمنی هستند که به اجبار راهی ایران شدند. از طرفی دیگر قرن هفدهم را اوج هنر ارمنی‌ها می‌دانند چراکه آشنایی خاصی با مکاتب هنری متعدد پیدا کرده‌ بودند. از این رو نقاشی‌های دیواری کلیسای وانک بسیار زیبا و غنی هستند. درواقع نقاشی‌های دیواری موجود پلی است که هنر ایرانی و اروپایی را به یکدیگر پیوند می‌دهد.

کاخ عالی قاپو

کاخ عالی قاپو، نگینی درخشان بر تارک هنر صفوی، با نقاشی‌های دیواری بدیع رضا عباسی، هنرمند نامدار مکتب اصفهان، جلوه‌ای دوچندان یافته است. این نقاشی‌ها که با معماری بنا پیوندی ناگسستنی دارند، نه تنها بر زیبایی بصری کاخ افزوده‌اند، بلکه به عنوان گنجینه‌ای از هنر و فرهنگ عصر صفوی، روایتی از تاریخ و جامعه آن زمان را به تصویر می‌کشند.

نقاشی‌های دیواری کاخ عالی قاپو، فراتر از تزئینات صرف، به عنوان یک سند تاریخی و هنری، حاوی اطلاعات ارزشمندی درباره باورها، آداب و رسوم، و سبک زندگی مردم آن دوره هستند. این آثار، علاوه بر زیبایی بصری، به عنوان الگویی برای طراحی داخلی مدرن با رویکردی ایرانی-اسلامی قابل استفاده هستند.درواقع با بررسی این آثار، می‌توان به درک عمیق‌تری از هنر و فرهنگ عصر صفوی دست یافت و از آن برای غنی‌سازی میراث فرهنگی کشور بهره برد و با دیدنش به وجد آمد.

کاخ چهل ستون

کاخ چهلستون، یکی دیگر از شاهکارهای معماری ایران، با شکوهی وصف‌ناپذیر، قصه تاریخ و هنر را در دل خود جای داده است. این شاهکار معماری که در دل باغی وسیع و دل‌انگیز جای گرفته، زمانی میزبان پادشاهان صفوی بوده و به عنوان نمادی از قدرت و شکوه ایران شناخته می‌شد. نقاشی‌های دیواری این کاخ که با ظرافت و دقتی مثال‌زدنی اجرا شده‌اند، روایتی تصویری از زندگی درباری، جشن‌ها و وقایع تاریخی ایران را به نمایش می‌گذارند. رنگ‌های زنده و طبیعی، طلاکاری‌های ظریف و نقش‌مایه‌های اسطوره‌ای، همه و همه در کنار هم، فضایی رویایی و افسانه‌ای را در این کاخ خلق کرده‌اند.

با گذشت زمان، نقاشی‌های دیواری کاخ چهلستون نیز همچون دیگر آثار هنری، دستخوش آسیب‌ها و فرسودگی شدند. اما خوشبختانه، با تلاش‌های مرمت‌گران، این آثار ارزشمند از زیر لایه‌های گچ بیرون کشیده شده و دوباره به زندگی بازگشتند. امروزه، کاخ چهلستون نه تنها به عنوان یک بنای تاریخی، بلکه به عنوان یک موزه ارزشمند، میزبان علاقه‌مندان به هنر و تاریخ است. بازدید از این کاخ، سفری است به اعماق تاریخ و فرصتی برای آشنایی با فرهنگ و هنر غنی ایران.

کاخ هشت بهشت

کاخ هشت بهشت، شاهکاری از معماری صفوی، با نقاشی‌های دیواری بدیع خود، قصه هنر و زیبایی را در دل تاریخ ایران زمزمه می‌کند. این کاخ که زمانی میزبان شاهان صفوی بوده، با معماری هشت‌ضلعی و تزئینات باشکوهش، چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند. نقاشی‌های دیواری این کاخ که در سراسر سالن‌ها و اتاق‌ها گسترده شده‌اند، با رنگ‌های زنده و طرح‌های ظریف، به تصویر روایت‌های تاریخی، اساطیری و عاشقانه پرداخته‌اند. این آثار هنری ارزشمند که با مهارت هنرمندان صفوی خلق شده‌اند، نمایانگر اوج هنر نقاشی دیواری در ایران هستند.

نقاشی‌های دیواری کاخ هشت بهشت، فراتر از یک تزئین ساده، به عنوان یک سند تاریخی و هنری، حاوی اطلاعات ارزشمندی درباره باورها، آداب و رسوم، و سبک زندگی مردم آن دوره هستند. این آثار، علاوه بر زیبایی بصری، به عنوان الگویی برای طراحی داخلی مدرن با رویکردی ایرانی-اسلامی قابل استفاده هستند. با وجود آسیب‌هایی که در طول تاریخ به این آثار وارد شده، تلاش‌های مرمت‌گران باعث شده است تا این گنجینه هنری به نسل‌های آینده منتقل شود. امروزه، کاخ هشت بهشت به عنوان یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری ایران، پذیرای علاقه‌مندان به هنر و تاریخ است.