دکوراسیون سلطنتی به سبک فرح؛ ردپای فرح در کاخ نیاوران

راهنماتو- درست در گوشه‌ای آرام از تهران شلوغ، کاخی هست که طعم هنر سلطنتی در آن هنوز باقی است. کاخ اختصاصی نیاوران، با پرده‌های فرانسوی، مبلمان ایتالیایی، نقاشی‌های مدرن و فرش‌های نفیس ایرانی، یادگاری است از زنی که می‌خواست سلطنت را هنری‌تر کند.

به گزارش راهنماتو، وقتی محمدرضا شاه دستور اقامت خاندان سلطنتی در کاخ نیاوران را داد، شاید تصور نمی‌کرد که همسرش، فرح، آن را به یکی از خاص‌ترین بناهای دوران پادشاهی در ایران تبدیل کند. در این مطلب، نگاهی دقیق می‌اندازیم به معماری کاخ، دکوراسیون هنرمندانه آن و راهنمای بازدید برای علاقه‌مندان.

بیشتر بخوانید: چرا مقبره کوروش با دیگر شاهان هخامنشی فرق دارد؟

بیشتر بخوانید: ۴ آبشار رویایی طالقان که در بهار دیدنی‌تر از همیشه‌اند!

تاریخچه کاخ اختصاصی نیاوران

کاخ اختصاصی نیاوران یکی از آخرین اقامتگاه‌های رسمی خاندان پهلوی بود که در ضلع شمالی باغ نیاوران و در قلب منطقه‌ای خوش آب‌وهوا در شمال تهران قرار دارد. این کاخ در دهه ۱۳۴۰ خورشیدی، به دستور محمدرضا پهلوی و با هدف تبدیل‌شدن به محل زندگی تابستانی خانواده سلطنتی ساخته شد.

پیش از آن، در همین مکان کوشکی قاجاری متعلق به ناصرالدین‌شاه وجود داشت که تخریب شد تا کاخ جدید با طراحی مدرن و مطابق با استانداردهای جهانی ساخته شود. معمار ایرانی این بنا محسن فروغی بود و ساخت کاخ در سال ۱۳۴۶ آغاز و در سال ۱۳۴۷ به پایان رسید.

اما آنچه این کاخ را از سایر کاخ‌های سلطنتی متمایز می‌کند، نه فقط معماری مدرن آن، بلکه حضور و سلیقه هنری فرح پهلوی در طراحی داخلی و چیدمان فضاهای آن است.

رد پای فرح پهلوی در دکوراسیون و معماری کاخ نیاوران

فرح پهلوی، به عنوان ملکه و فردی تحصیل‌کرده در رشته معماری و علاقه‌مند به هنر، تأثیر چشم‌گیری بر طراحی داخلی کاخ داشت. در ادامه به مهم‌ترین تغییرات و اقدامات او اشاره می‌شود:

1. مبلمان و دکوراسیون داخلی

• فرح پهلوی شخصاً مبلمان کاخ را از برندهای معتبر اروپایی به‌ویژه از فرانسه و ایتالیا انتخاب کرد. از جمله این برندها می‌توان به Roche Bobois و Ligne Roset اشاره کرد.

• ترکیب مبلمان مدرن با عناصر سنتی ایرانی مانند قالیچه‌های دستباف اصیل، تابلوی مینیاتور و ظروف سفالی ایرانی، از ویژگی‌های خاص چیدمان بود.

2. فرش‌ها و پرده‌ها

• فرش‌های دستباف ایرانی از شهرهایی چون تبریز، کاشان، اصفهان و کرمان با دقت زیاد انتخاب شده بودند.

• فرح پهلوی فرش‌ها را نه فقط به عنوان پوشش، بلکه به‌عنوان بخشی از هویت بصری فضاها می‌دید.

• پرده‌های ضخیم با پارچه‌های سنگین مخملی یا ابریشمی، هماهنگ با رنگ‌های غالب اتاق‌ها، از فرانسه و بلژیک وارد شده بودند.

3. تابلوهای نقاشی و آثار هنری

• مجموعه‌ای از تابلوهای نقاشی هنرمندان ایرانی مانند سهراب سپهری، بهمن محصص و حسین زنده‌رودی در بخش‌های مختلف کاخ نصب شده بود.

• همچنین تابلوهایی از هنرمندان اروپایی قرن بیستم مثل پیکاسو، ماتیس، و دالی نیز در مجموعه وجود داشت.

• فرح پهلوی بخشی از این آثار را از گالری‌های معتبر اروپا خریداری کرده بود.

4. نورپردازی و طراحی سقف

• لوسترهای کریستال دست‌ساز از اتریش و فرانسه برای فضاهای رسمی کاخ انتخاب شده بودند.

• نورپردازی در بخش‌های خصوصی‌تر کاخ به سبک مینیمال و مدرن بود تا محیطی آرامش‌بخش و هنری ایجاد کند.

5. کتابخانه شخصی فرح

• یکی از جذاب‌ترین فضاهای کاخ، کتابخانه‌ای بود با طراحی مدرن و قفسه‌های چوبی یک‌دست.

• کتاب‌هایی به زبان‌های فرانسه، انگلیسی و فارسی در موضوعات هنر، معماری، ادبیات و تاریخ در آن نگهداری می‌شد.

6. سالن نمایش خصوصی

• این سالن کوچک برای تماشای فیلم‌های سینمایی خانواده سلطنتی طراحی شده بود، با صندلی‌های مخملی و پرده بزرگ نمایش.

• سیستم صوتی و تصویری آن، از تجهیزات به‌روز آن زمان اروپایی تهیه شده بود.

بخش‌های مختلف کاخ اختصاصی نیاوران

کاخ اختصاصی نیاوران، در مقایسه با سایر کاخ‌های سلطنتی ایران، فضایی گرم‌تر، انسانی‌تر و کاربردی‌تر دارد. این بنا با مساحت تقریبی ۹۰۰۰ متر مربع، دو طبقه و یک نیم‌طبقه دارد که با راه‌پله‌های مارپیچ به هم متصل‌اند. در ادامه با فضاهای مهم و جذاب این کاخ آشنا می‌شویم:

طبقه همکف: سالن اصلی، محل پذیرایی و زندگی روزمره

• سالن پذیرایی مرکزی
  این سالن، قلب تپنده کاخ است. با سقف متحرک فلزی–پارچه‌ای که با فرمانی الکترونیکی باز و بسته می‌شد، نور طبیعی به فضای داخلی هدیه داده می‌شد. مبلمان مدرن اروپایی، فرش‌های ابریشمی دست‌بافت ایرانی، و تابلوهای نقاشی از هنرمندان معاصر، این فضا را ترکیبی از سنت و مدرنیته کرده‌اند.

• اتاق ناهارخوری
  میز بزرگ ناهارخوری با طراحی مدرن، توسط هنرمندان داخلی و خارجی ساخته شده و در کنار آن، ظروف چینی نفیس، کریستال‌های بوهمی و نقره‌جات سلطنتی خودنمایی می‌کردند.

• اتاق‌های نشیمن خانوادگی
  این اتاق‌ها برای استفاده روزمره شاه و خانواده‌اش طراحی شده بودند. فضای دنج با مبل‌های راحتی، کتاب‌ها، رادیو و تلویزیون‌های رنگی از جمله لوازمی بودند که حس زندگی واقعی را در یک فضای سلطنتی منتقل می‌کردند.

• کتابخانه کوچک
  در این بخش، فرح پهلوی آثار ادبی، تاریخی و هنری خود را نگه می‌داشت. برخی از این کتاب‌ها امضا شده توسط نویسندگان مشهور جهانی هستند.

طبقه اول: خوابگاه سلطنتی و فضاهای شخصی

• اتاق خواب محمدرضا پهلوی
  طراحی این اتاق ساده و در عین حال بسیار شیک بود. رنگ‌های تیره، مبلمان چوبی مینیمال، و فضای کاری در کنار تخت خواب، شخصیت رسمی شاه را منعکس می‌کرد.

• اتاق خواب فرح پهلوی
  یکی از زیباترین فضاهای کاخ. تخت‌خواب فرانسوی، پارچه‌های مخملی، پرده‌های ابریشمی، تابلوهایی از نقاشان زن، میز آرایش بسیار زیبا و آینه‌هایی با قاب نقره‌کوب از ویژگی‌های این اتاق هستند.

• اتاق‌های فرزندان (ولیعهد رضا، علیرضا و لیلا)
  طراحی هر اتاق متناسب با سن و علایق فردی آن‌ها انجام شده. در اتاق ولیعهد، نقشه جهان، عکس‌هایی از سفرهای خارجی و مجموعه‌ای از کتاب‌های تاریخی و هوافضا دیده می‌شود. در اتاق‌های علیرضا و لیلا هم اسباب‌بازی‌ها، کتاب‌های کودک، نقاشی‌ها و عکس‌های خانوادگی محیطی کاملاً کودک‌محور ساخته‌اند.

نیم‌طبقه: فضای تفریحی و سینمای خصوصی

• سینمای اختصاصی کاخ
  یکی از خاص‌ترین بخش‌های کاخ، سالن سینمای کوچک اما حرفه‌ای آن است که با تجهیزات پخش فیلم، صندلی‌های راحت، دیوارهای آکوستیک و پرده پروجکشن طراحی شده. خانواده سلطنتی گاهی با مهمانان ویژه در این سالن فیلم تماشا می‌کردند.

• سالن موسیقی و دستگاه‌های صوتی
  مجموعه‌ای از پخش‌کننده‌های نوار کاست، گرامافون‌های مدرن و آرشیوی از موسیقی کلاسیک و ایرانی در این بخش قرار داشت که نشان از علاقه فرح به هنر و موسیقی داشت.

راهنمای بازدید از کاخ اختصاصی نیاوران

موقعیت جغرافیایی:
کاخ اختصاصی نیاوران در شمال شهر تهران، در میدان شهید باهنر (نیاوران) و در دل مجموعه فرهنگی–تاریخی نیاوران قرار دارد. این مجموعه یکی از مهم‌ترین و زیباترین مکان‌های گردشگری پایتخت است که در دل باغی با درختان کهنسال و فضای سرسبز واقع شده.

ساعات بازدید:
بازدید از کاخ اختصاصی نیاوران همه‌روزه به‌جز ایام سوگواری رسمی امکان‌پذیر است. ساعت کاری معمولاً از ساعت ۹ صبح تا ۱۷ است، اما بهتر است پیش از مراجعه، ساعات دقیق و تغییرات احتمالی را از طریق سایت رسمی مجموعه بررسی کنید.

قیمت بلیت و تهیه آن:
بلیت ورودی برای کاخ اختصاصی به‌صورت حضوری در محل یا آنلاین از طریق سامانه وزارت میراث فرهنگی قابل تهیه است. در صورت تمایل به بازدید از بخش‌های دیگر مجموعه مانند کاخ صاحبقرانیه، موزه جهان‌نما و کتابخانه اختصاصی نیز می‌توانید بلیت ترکیبی تهیه کنید.

توصیه‌ها برای بازدید بهتر:

• برای بازدید کامل از کاخ اختصاصی و باغ اطراف، حداقل ۱.۵ تا ۲ ساعت زمان در نظر بگیرید.

• بهترین زمان بازدید از نظر آب‌وهوا و زیبایی باغ، فصل بهار و پاییز است.

• امکان عکاسی با موبایل برای بازدیدکنندگان فراهم است، ولی استفاده از دوربین حرفه‌ای یا فیلم‌برداری نیاز به مجوز رسمی دارد.

• حتماً بازدید از سایر بخش‌های مجموعه نیاوران را نیز در برنامه خود قرار دهید. به‌ویژه کاخ صاحبقرانیه، موزه جهان‌نما و کتابخانه سلطنتی، هر یک دارای آثار ارزشمندی هستند که دیدن آن‌ها تجربه‌ای غنی‌تر از تاریخ و هنر ایران به شما خواهد داد.

• در صورت تمایل، راهنمای گردشگری در محل حضور دارد و می‌توانید با همراهی راهنما، توضیحات دقیق‌تری درباره تاریخچه و جزئیات کاخ دریافت کنید.