سریال ترکیه‌ای تاریخی قیام عثمان یا در اصل «موسس: عثمان» که با چند عنوان انگلیسی دیگر هم – مثل The Ottoman و Foundation: Osman – شناخته می‌شود، توسط مهمت بوزداغ خلق شده است که فعالیت‌های سینمایی‌اش را با مستندسازی شروع کرد ولی سرانجام با سریال‌های موفقش مطرح شد. متین گونای و فِتحی بایرام کارگردانان فصل‌های اول و دوم این سریال هستند و آهمِت ییلماز فصل‌های سوم تا پنجم را کارگردانی کرده است . در این پست به نقد و بررسی سریال قیام عثمان می‌پردازیم.
نقد و بررسی سریال قیام عثمان
خلاصه داستان سریال قیام عثمان Kurulus: Osman از این قرار است؛ کشمکش‌های درونی و بیرونی عثمان غازی یا عثمان یکم به تصویر کشیده می‌شود و این‌که او چطور امپراتوری عثمانی را بنیان گذاشت و کنترل کرد؛ و همین‌طور ستیز‌های او علیه امپراتوری بیزانس و ایلخانان (سلسله‌ای از مغول) به نمایش گذاشته می‌شوند و این‌که او چطور توانست از سلجوقیان روم مستقل شود و دولت حاکمی را پایه‌گذاری کند که در روزگار قدرت‌نمایی بیزانس و مغول‌ها بتواند مایه مباهات ترک‌ها شود؛ و به‌طور طبیعی عثمان در این راه با دشمنان متعدد و خائنان بسیار روبه‌رو می‌شود که بر همه این موانع غلبه می‌کند و با کمک یاران و خانواده و دوستان وفادارش در نهایت به موفقیت می‌رسد.
فهرست عوامل و بازیگران سریال قیام عثمان
خالق: مهمت بوزداغ، کارگردانان: آهمِت ییلماز، متین گونای و فِتحی بایرام، فیلمنامه‌نویسان: اصلی زِینِپ پِکِر بوزداغ، مهمت بوزداغ، آتیلا اِنگین و… مدیران فیلمبرداری: عمر فاروک کاراجان، اِفه کوبیلای و… تدوینگران: یارکین سان، آکیف اوزکان و… آهنگسازان: زینپ آلاسیا و آلپای گولتِکین
بازیگران: بوراک اوزچیویت (عثمان یکم)، بوراک چلیک (گوگتوغ)، اوزگه تورر (بالا خاتون)، یلدیز چاغری آتیکسوی (ملحون خاتون)، ساروهان هونل (علیشار)، نورالدین سونمز (بامسی) و…
داستان سریال عثمان از کجا شروع شد؟
قیام عثمان ماجرا‌های سریال دیگری از مهمت بوزداغ را با عنوان «قیام ارطغرل» Diriliş: Ertuğrul پی می‌گیرد که در سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۹ و در قالب ۵ فصل تولید شد؛ و همان‌طور که از نامش پیداست به زندگی ارطغرل، پدر عثمان یکم، می‌پردازد. این سریال در ترکیه و کشور‌های دیگری، چون پاکستان و آذربایجان با استقبال خوبی مواجه شد ولی در چند کشور عربی نمایشش ممنوع شد و حتی فتوا‌هایی علیه آن صادر شد. به هر حال، تولید «قیام عثمان» هم پس از موفقیت «قیام ارطغرل» در همان روستای ریوا در بیکوز استان استامبول انجام شد.
استقبال مخاطبان از سریال قیام عثمان
امتیاز میانگین حدودا یازده هزار کاربر سایت «آی‌ام‌دی‌بی» به این سریال ترکیه‌ای – که در ژانر‌های اکشن و ماجراجویانه هم قرار می‌گیرد – ۷.۵ از ۱۰ شده است. «قیام عثمان» هم مانند سریال قبلی مهمت بوزداغ یعنی «قیام ارطغرل» در ترکیه با استقبال خوبی مواجه شد، به‌طوری که در دسامبر ۲۰۱۹ چهارمین قسمت از فصل اول سریال در کانال ترکیه‌ای «اِی‌تی‌وی» رکورد جذب مخاطبان تلویزیونی را شکست.
بوزداغ ادعا می‌کند که این سریال در کشور آلبانی هم بسیار موفق بوده و «پربیننده‌ترین سریال تلویزیونی» شده است. «قیام عثمان» که یکی از محبوب‌ترین سریال‌های ترکی سال‌های اخیر است، از ژانویه ۲۰۲۱ توسط سرویس پخش مجازی و آنلاین «نور پلی» (Noor Play) در خاورمیانه عرضه شده است. این مجموعه در پاکستان هم بسیار موفق بوده است و به زبان اردو در دسترس علاقه‌مندان است. قسمت ۵۹ سریال در پاکستان رکورد جذب مخاطبان را شکست. پس از این موفقیت‌ها بود که حتی اسد قیصر، سخنگوی مجمع ملی پاکستان، از پشت صحنه «قیام عثمان» دیدن کرد.
حقایقی درباره سه شخصیت سریال قیام عثمان
بالا خاتون یا رابعه بالا هاتون (۱۲۵۸-۱۳۲۴) همسر دوم عثمان غازی یا همان عثمان یکم و دختر شیخ ادب‌علی (اِدِه‌بالی) بود. عثمان اولین بار در سال ۱۲۸۰ با ملحون خاتون (ملحون سلطان) ازدواج کرد که دختر عمر عبدالعزیز بِی، وزیر سلجوقی قدرتمند بود. بالا خاتون و نامش مناقشه‌های زیادی را ایجاد کردند که نتیجه کار مورخان متعددی از آن برهه تاریخی است که نام او را به‌ترتیب به صورت «ملحون بالا خاتون» و «رابعه بالا خاتون» ثبت کردند.
از این رو، در «تاریخ عروج» (History of Oruç) دختر اده‌بالی با نام «رابعه» مورد اشاره قرار گرفته است و در وقایع‌نگاری سه مورخ برجسته دیگر (عاشق پاشازاده یا درویش احمد، کمال پاشازاده یا ابن کمال، نشری یا مولانا محمت نشری) با نام «ملحون» به ثبت رسیده است؛ که این دومی مورد تایید برجسته‌ترین مورخ معاصر دوره عثمانی یعنی پروفسور احمد شمشیرگل است. به هر حال، چه نام کوچک این شخصیت، ملحون باشد یا رابعه، نام دوم او بی‌شک بالا بوده است و برای همین در سریال «قیام عثمان» با اسم «بالا» به او اشاره می‌شود. در ضمن باید بدانید که این مناقشه به جنجال دیگری دامن زد که به تعداد همسران عثمان یکم مربوط می‌شود.
دوندار بی
دوندار بِی (یا دوندار غازی که به‌شایستگی این عنوان را گرفته بود) عموی عثمان یکم بود؛ جنگ‌جویی شجاع و مشهور و مردی خوش‌قلب و دوست‌داشتنی؛ وفادار به برادر و متعهد به خاندان و خانواده و ملت خود؛ اما متاسفانه او نقطه ضعفی داشت که باعث شد اشتباه‌های زیادی بکند و مسائل زیادی به وجود بیاورد: او به‌اصطلاح دهن‌بین بود.
طبق منابع تاریخی، وقتی ارطغرل غازی درگذشت، قبیله او و قبایل همسایه بی‌قرار شدند. دوندار با هدف حفظ اتحاد قبایل ترک و البته بدل شدن به رهبر تازه قبیله کای (یا قایی) – و به‌واسطه سن‌وسال بیش‌تر، جایگاه، و تجربه‌هایش در زمان اطاعت از برادر بزرگ‌تر – خودش را به عنوان نامزد معرفی کرد. با این حال، عثمان یکم به دلیل استراتژی ستودنی و کمال اخلاقی‌اش توانست قلب مردمان را تسخیر کند و به عنوان رهبر جدید انتخاب شود. دوندار قیام یا اعتراض نکرد و از برادرزاده‌اش حمایت کرد، اما پس از مدتی، زخم قدیمی سر باز کرد، چون او با برخی تصمیم‌های عثمان مخالف بود. دوندار غازی در سن ۹۶ یا ۹۸ سالگی درگذشت، اما هنوز سوال است که به مرگ طبیعی مرد یا به دستان عثمان. البته بیش‌تر مورخان با مرگ طبیعی او موافق‌اند. از سوی دیگر، تصور می‌رود که دوندار ازدواج کرد و صاحب فرزندانی شد، اما هیچ اطلاعاتی درباره همسر و/یا فرزندان او جایی ثبت نشده است.
شیخ ادب‌علی (اِدِه‌بالی)
مولانا شیخ ادب‌علی (۱۲۰۶-۱۳۲۶) عضوی از طریقت بکتاشیه و انجمن برادری آهی، یک شیخ صوفی بانفوذ بود که در محافل مذهبی بسیار مورد احترام بود و تاثیر چشمگیری بر شکل‌گیری و توسعه سیاست‌های دولت عثمانی داشت. او که فردی ثروتمند بود به نیازمندان کمک می‌کرد و از تحصیل طلبه‌های زیادی حمایت کرد و سرمایه‌گذار برنامه‌های اسلامی مختلف در سراسر آناتولی بود و همه جور تلاشی کرد تا ترک‌ها را با اصول اسلام آشنا کند. او که گاهی وقت‌ها با عنوان مولا هم به او اشاره شده است، بنیان‌گذار معنوی اولین قاضی در امپراتوری عثمانی بود. او در ۱۲۰ سالگی در بیله‌جک درگذشت. دخترش یک ماه بعد و دامادش عثمان یکم چهار بعد دار فانی را وداع گفتند.
