راهنماتو- پیش‌تر ایران با رونمایی از موشک بالستیک خیبر، نسل چهارم خانواده خرمشهر، گام بلندی در توسعه قدرت بازدارندگی خود برداشت. این موشک با برد ۲۰۰۰ کیلومتر، سر جنگی سنگین، و توان مانور در برابر پدافند دشمن، پیام روشنی به رقبای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای مخابره کرده است.
به گزارش راهنماتو، پنجشنبه ۴ خردادماه ۱۴۰۲، جمهوری اسلامی ایران با رونمایی از موشک خیبر، توانمندی موشکی خود را به نمایش گذاشت. خیبر، که نسخه بهبودیافته‌ای از موشک خرمشهر به‌شمار می‌رود، با طراحی فشرده، دقت بالا، و توان عبور از سامانه‌های دفاعی پیشرفته، جایگاه ایران را در میان قدرت‌های موشکی منطقه تثبیت می‌کند. این مطلب، نگاهی دقیق به ویژگی‌های فنی، عملکرد عملیاتی، پیامدهای راهبردی و بازتاب جهانی این موشک دارد.
موشک بالستیک چیست؟
موشک بالستیک نوعی موشک دوربرد است که پس از شلیک اولیه، وارد یک مسیر قوسی یا «بالستیک» می‌شود و در بیشتر طول مسیر، بدون پیشران فعال، حرکت می‌کند. این موشک‌ها معمولاً پس از عبور از جو زمین، در فاز میانی در فضا حرکت کرده و در مرحله نهایی با سرعت بالا به‌سوی هدف بازمی‌گردند. بسته به طراحی، موشک‌های بالستیک می‌توانند بردهای کوتاه، میان‌برد یا قاره‌پیما داشته باشند و توانایی حمل کلاهک‌های متعارف و غیرمتعارف (هسته‌ای، شیمیایی، بیولوژیک) را دارا هستند. سه فاز پروازی آن‌ها (پرتاب، میانی و نهایی) به ترتیب شامل شتاب‌گیری، پرواز در فضا، و ورود مجدد به جو است که هر کدام چالش‌های فنی خاص خود را دارند.
موشک خیبر؛ پیشرفته‌ترین عضو خانواده خرمشهر
موشک «خیبر» که به‌عنوان نسل چهارم از خانواده موشک‌های خرمشهر معرفی شده، یکی از مدرن‌ترین موشک‌های بالستیک تاکتیکی ایران است. این موشک برای اولین‌بار در روز پنجشنبه ۴ خرداد ۱۴۰۲، با حضور وزیر دفاع جمهوری اسلامی، سردار محمدرضا آشتیانی، رونمایی شد. خیبر با برد ۲۰۰۰ کیلومتر و سر جنگی با وزن بی‌سابقه ۱۵۰۰ کیلوگرم، در زمره موشک‌های میان‌برد قدرتمند منطقه محسوب می‌شود. نام‌گذاری آن برگرفته از نبرد تاریخی خیبر است که بار معنایی سیاسی-ایدئولوژیک دارد و اغلب در ادبیات نظامی جمهوری اسلامی به‌عنوان نماد ایستادگی در برابر رژیم صهیونیستی استفاده می‌شود.
موتور سوخت مایع موشک خیبر با طراحی فشرده
یکی از تحولات مهم در طراحی موشک خیبر، پیکربندی خاص موتور آن است. برخلاف طراحی‌های سنتی که موتور و مخازن سوخت به‌صورت مجزا و متوالی قرار می‌گیرند، در موشک خیبر، موتور درون مخزن سوخت جاسازی شده است. این نوآوری باعث کاهش طول موشک به حدود ۱۳ متر شده و موجب فشرده‌سازی ساختاری آن شده است. چنین طراحی‌ای نه‌تنها حمل‌ونقل و انبارش را آسان‌تر می‌کند، بلکه امکان استفاده مؤثر از سیلوها و پایگاه‌های زیرزمینی را نیز افزایش می‌دهد. پیشران مورد استفاده نیز از نوع سوخت مایع با رانش بالا بوده که قدرت شتاب‌گیری اولیه بالایی به موشک می‌دهد.
عملکرد پروازی موشک خیبر
موشک خیبر از لحظه پرتاب با سرعتی بالا شتاب می‌گیرد و قبل از خروج از جو زمین، به سرعتی در حدود ۴ تا ۸ ماخ می‌رسد. در انتهای فاز شتاب‌گیری، موتور خاموش شده و سر جنگی از بدنه جدا می‌شود. در فاز میانی (خارج از جو با سرعت ۱۶ ماخ)، موشک با استفاده از چهار موتور گازساز و چهار موتور هدایتگر، مسیر خود را تنظیم می‌کند. این نوع هدایت پیشرفته باعث افزایش دقت اصابت و قابلیت اصلاح مسیر در برابر اخلال‌های احتمالی می‌شود. فاز نهایی، شامل ورود مجدد سر جنگی به جو و انجام مانورهای شدید جهت عبور از سپرهای دفاعی دشمن است.
دقت اصابت موشک خیبر در کلاس جهانی
طبق گزارش رسمی وزارت دفاع، دقت اصابت موشک خیبر کمتر از ۱۰ متر است، که در شرایط واقعی می‌تواند تا ۳۰ متر نیز افزایش یابد؛ حتی در صورت استفاده از حداکثر برد ۲۰۰۰ کیلومتری. چنین دقتی در میان موشک‌های بالستیک با این برد، کم‌نظیر است. این ویژگی نه‌تنها امکان هدف‌گیری دقیق تأسیسات نظامی و مراکز فرماندهی دشمن را فراهم می‌سازد، بلکه باعث کاهش خسارات جانبی و افزایش تأثیرگذاری در نبردهای تاکتیکی می‌شود. مهم‌تر از آن، این دقت بدون نیاز به سیستم‌های GPS حاصل شده و مبتنی بر هدایت اینرسی و نقشه‌خوانی دیجیتال است، که آن را در برابر جنگ الکترونیک مقاوم می‌سازد.
سرعت ۱۶ ماخ موشک خیبر؛ شکستن دیوار پدافند
سرعت سر جنگی موشک خیبر در مرحله بازگشت به جو به حدود ۱۶ ماخ (نزدیک به ۲۰ هزار کیلومتر بر ساعت) می‌رسد. این سرعت بالا همراه با مانورپذیری، عملاً امکان رهگیری آن را برای بسیاری از سامانه‌های پدافندی موجود غیرممکن می‌کند. سیستم‌های دفاعی برای رهگیری اهدافی با چنین سرعتی به رادارهای بسیار پیشرفته و واکنش‌های آنی نیاز دارند که تنها در برخی سامانه‌های فوق‌مدرن مانند THAAD آمریکا یا فلاخن داوود اسرائیل دیده می‌شود، آن هم با موفقیت محدود.
وزن کمتر، بهره‌وری بیشتر
طراحی بهینه و استفاده از مواد سبک اما مقاوم (نظیر کامپوزیت‌های پیشرفته) باعث شده موشک خیبر نسبت به موشک‌هایی با قابلیت مشابه، وزن کمتری داشته باشد. اگرچه وزن سر جنگی کامل آن ۱۵۰۰ کیلوگرم است، اما در نسخه‌هایی با سر جنگی سبک‌تر (۵۰۰ کیلوگرم)، وزن کل موشک حدود ۴.۵ تن برآورد می‌شود. این موضوع به موشک امکان می‌دهد با همان رانش، برد بیشتری کسب کند یا توسط پرتابگرهای متحرک حمل شود.
آیا موشک خیبر می‌تواند کلاهک هسته‌ای حمل کند؟
گرچه جمهوری اسلامی ایران بارها اعلام کرده قصد ساخت سلاح هسته‌ای ندارد، اما از منظر فنی، بسیاری از تحلیل‌گران نظامی معتقدند طراحی موشک خیبر از نظر ابعاد، حجم محفظه سر جنگی و برد، با استانداردهای لازم برای حمل کلاهک هسته‌ای تطابق دارد. به‌ویژه اگر وزن سر جنگی کاهش یابد، برد موشک می‌تواند به ۵ تا ۷ هزار کیلومتر نیز افزایش پیدا کند، که آن را در رده موشک‌های شبه‌قاره‌ای قرار می‌دهد. چنین ظرفیتی، فارغ از سیاست جاری، نشان‌دهنده بلوغ تکنولوژیک قابل‌توجهی در صنعت موشکی ایران است.
