تصور کنید دو ماه مصنوعی در فضا، با حرکتی هماهنگ و دقیق، خورشید را می‌پوشانند و سایه‌ای ایجاد می‌کنند که ساعت‌ها برای دانشمندان قابل استفاده است. این نه یک فیلم علمی-تخیلی، بلکه واقعیتی است که اخیراً محققان اروپا به آن دست یافته‌اند.
کسوف مصنوعی خورشیدی
در دنیای امروز، فناوری‌های فضایی با سرعتی بی‌سابقه در حال پیشرفت‌اند. اما شاید هیچ چیزی به اندازه خلق یک کسوف مصنوعی خورشیدی به وسیله دو ماه مصنوعی در فضا، توجه جهانیان را به خود جلب نکرده باشد.
دو ماه مصنوعی که به شکلی شگفت‌انگیز و دقیق، در فاصله‌ای مشخص و کنترل‌شده، خورشید را می‌پوشانند و سایه‌ای ایجاد می‌کنند که برای دانشمندان، دریچه‌ای جدید به دنیای اسرارآمیز تاج خورشید است. این پروژه نه تنها باعث می‌شود ما بتوانیم برای ساعت‌ها به تماشای تاج خورشید بنشینیم، بلکه افق‌های تازه‌ای در فهم رفتار خورشید و تاثیرات آن بر زمین باز می‌کند
دنیای شگفت‌انگیز نخستین کسوف مصنوعی خورشیدی
اخیرا یک جفت ماه مصنوعی اروپایی توانسته‌اند اولین کسوف مصنوعی خورشیدی را ایجاد کنند؛ پدیده‌ای که به کمک فناوری‌های دقیق و پیشرفته، سایه‌ای کامل بر خورشید ایجاد می‌کند و برای دانشمندان امکان مشاهده تاج خورشید را فراهم می‌آورد. این ماهواره‌ها از سال گذشته به مدار زمین پرتاب شده‌اند و از مارس امسال، با پرواز در فاصله‌ای حدود ۱۵۰ متر از یکدیگر، شبیه‌سازی‌هایی بی‌نظیر از کسوف‌های طبیعی ارائه می‌کنند.
چگونه دو ماه مصنوعی در فضا خورشید را می‌پوشانند؟
دو ماهواره کوچک که هر کدام به اندازه یک مکعب حدود ۱.۵ متری هستند، با دقتی باور نکردنی به فاصله‌ای ۱۵۰ متری از هم پرواز می‌کنند؛ به شکلی که یکی از آن‌ها مانند ماه طبیعی خورشید را می‌پوشاند و دیگری تلسکوپی را به سمت تاج خورشید می‌گیرد. این رقص فضایی نیازمند دقتی به اندازه یک میلی‌متر است؛ یعنی به ضخامت ناخن انسان. فناوری‌هایی مثل ناوبری GPS، ردیاب‌های ستاره، لیزر و ارتباطات رادیویی به طور خودکار موقعیت دقیق این دو ماهواره را تضمین می‌کند.
یک چالش علمی و فناوری 210 میلیون دلاری
این پروژه با نام Proba-3 و بودجه‌ای بالغ بر 210 میلیون دلار، تاکنون ۱۰ کسوف مصنوعی موفقیت‌آمیز تولید کرده است. طولانی‌ترین سایه‌افکنی بیش از ۵ ساعت به طول انجامیده و دانشمندان در نظر دارند این مدت را به ۶ ساعت برسانند. این ماموریت در حال حاضر در مرحله بررسی و تنظیم نهایی است و از ماه آینده مشاهدات علمی جدی‌تر آغاز خواهد شد.
مشاهده تاج خورشید بدون فیلترهای پردازشی
یکی از نتایج غیرمنتظره و فوق‌العاده این پروژه، مشاهده مستقیم تاج خورشید بدون نیاز به پردازش‌های پیچیده تصویری بوده است. آندری ژوکو، دانشمند ارشد این ماموریت، می‌گوید: «ما تقریباً نمی‌توانستیم چشمان‌مان را باور کنیم؛ این اولین تلاش ما بود و کاملاً موفقیت‌آمیز بود.»
ساعت‌ها کسوف به جای چند دقیقه
کسوف‌های طبیعی خورشید تنها چند دقیقه طول می‌کشند و به طور متوسط هر ۱۸ ماه یک بار اتفاق می‌افتند. اما ماموریت Proba-3 امکان تولید حدود ۲ کسوف در هفته را فراهم می‌کند که مجموعاً نزدیک به ۲۰۰ کسوف و بیش از ۱۰۰۰ ساعت سایه کامل طی دو سال خواهد بود. این فرصت طلایی برای دانشمندان به معنای باز شدن دریچه‌ای گسترده‌تر به اسرار خورشید است.
چرا تاج خورشید این‌قدر اهمیت دارد؟
تاج خورشید، هاله‌ای نورانی و گرم‌تر از سطح خورشید است که رفتارهای پیچیده‌ای مانند فوران‌های جرم تاجی را به همراه دارد. این فوران‌ها میلیاردها تن پلاسما و میدان‌های مغناطیسی را به فضا پرتاب می‌کنند که می‌توانند باعث طوفان‌های ژئومغناطیسی و اختلال در سیستم‌های ارتباطی زمین شوند. درک بهتر این پدیده‌ها می‌تواند به حفاظت از فناوری‌ها و زیرساخت‌های زمینی کمک کند.
تفاوت ماموریت Proba-3 با پروژه‌های قبلی
هرچند پیش از این نیز ماهواره‌هایی مانند Solar Orbiter ناسا یا رصدخانه Soho تصاویر کسوف مصنوعی ایجاد کرده بودند، اما در آن‌ها دستگاه مسدودکننده خورشید و تلسکوپ روی یک ماهواره قرار داشت. در پروژه Proba-3، ماهواره‌ها جداگانه و در فاصله‌ای مشخص از هم قرار دارند که دید دقیق‌تری به تاج خورشید می‌دهد. این فناوری «پرواز تشکیلاتی» نام دارد و بی‌نظیر است.
موفقیت خارق‌العاده پرواز هماهنگ و دقیق در فضا
مدیر ماموریت Proba-3 از آژانس فضایی اروپا می‌گوید: «ما به کیفیت تصاویر به دست آمده بسیار خوشحالیم و همه این‌ها مرهون دقت بی‌سابقه پرواز تشکیلاتی این دو ماهواره است.» این موفقیت نشان می‌دهد که فناوری‌های جدید فضایی می‌توانند چالش‌های بسیار سخت را پشت سر بگذارند و چشم‌اندازهای تازه‌ای پیش روی علم بگشایند.
یک دستاورد فناورانه بی‌نظیر
پروژه Proba-3 نه تنها یک دستاورد فناورانه بی‌نظیر است، بلکه دریچه‌ای جدید به دنیای ناشناخته و مرموز خورشید باز کرده است. با خلق اولین کسوف مصنوعی خورشیدی در فضا، دانشمندان اکنون قادرند ساعت‌ها تاج خورشید را مشاهده و بررسی کنند؛ پدیده‌ای که تاکنون تنها چند دقیقه و با شانس کم ممکن بود. این فناوری پیشرفته، افق‌های تازه‌ای برای شناخت بهتر انرژی‌های خورشیدی و تاثیرات آن‌ها بر زمین و فضا گشوده است و می‌تواند ما را به درک عمیق‌تری از منظومه شمسی نزدیک‌تر کند. موفقیت Proba-3 نویدبخش عصر جدیدی در پژوهش‌های فضایی و نجومی است که قطعاً مسیر علم را دگرگون می کند.
