در عصر مفرغ، قطعه‌ای نان زیر آستانه خانه‌ای تازه‌ساخت در منطقه‌ای که امروزه در مرکز ترکیه قرار دارد، دفن شده بود. اکنون، بیش از پنج هزار سال بعد، باستان‌شناسان آن را از دل خاک بیرون کشیده‌اند و دستور پخت آن را به یک نانوایی محلی سپرده‌اند؛ نانی که مشتریان برای خریدش صف کشیده‌اند.
این نان گرد و تخت، به قطر ۱۲ سانتی‌متر و شبیه پنکیک، در جریان کاوش‌های باستان‌شناسی در تپه کوللو‌اوبا، در نزدیکی شهر اسکی‌شهر کشف شد. به گفته مراد ترک‌تکی، باستان‌شناس و سرپرست تیم کاوش، این قدیمی‌ترین نانی است که در یک حفاری باستان‌شناسی یافته شده و به‌طور قابل توجهی شکل خود را حفظ کرده است.
ترک‌تکی توضیح داد که نان به دلیل سوختگی و دفن شدن، توانسته باقی بماند و این مسئله باعث شده تا تصوراتی درباره یک آیین مذهبی یا مراسم طلب برکت و فراوانی شکل بگیرد.
این نان سوخته که در سپتامبر ۲۰۲۴ کشف شده، از این هفته در موزه باستان‌شناسی اسکی‌شهر به نمایش گذاشته شده است. شهردار اسکی‌شهر می‌گوید پس از دیدن این کشف، ایده بازپخت آن به ذهنشان خطور کرد.
تحلیل‌های اولیه نشان داد نان با آرد گندم و دانه‌های عدس تهیه شده و از برگ گیاهی ناشناخته به عنوان خمیرمایه استفاده شده است. چون نوع گندم دیگر در ترکیه یافت نمی‌شود، برای نزدیک‌ترین بازسازی، از گندم باستانی کاویلجا، بلغور و عدس استفاده شده است.
قرص‌های ۳۰۰ گرمی این نان با قیمت ۵۰ لیر ترکیه (حدود ۱.۲۸ دلار) به فروش رفتند و ظرف چند ساعت تمام شدند. یکی از مشتریان گفت: با عجله آمدم چون می‌ترسیدم تمام شود. خیلی کنجکاوم بدانم طعم نان ۵ هزار ساله چطور است.
کشف این نان باعث شد توجه‌ها به گندم‌های باستانی مقاوم به خشکسالی جلب شود. منطقه اسکی‌شهر که زمانی پرآب بود، اکنون با خشکسالی مواجه است. شهردار می‌گوید: ما با بحران اقلیمی روبه‌رو هستیم اما همچنان محصولات پرآب‌طلب مثل ذرت و آفتاب‌گردان می‌کاریم. نیاکان ما در حال آموزش چیزی به ما هستند. ما هم باید به سوی کشت‌های کم‌نیاز به آب برویم.
وی خواهان احیای کشت گندم کاویلجا در منطقه است و آن را گامی نمادین و ضروری در راستای حفاظت از میراث طبیعی و تاریخی می‌داند. وی افزود: این سرزمین‌ها نان را برای پنج هزار سال حفظ کردند و حالا به ما هدیه داده‌اند. ما وظیفه داریم از این میراث محافظت کنیم و آن را به آیندگان بسپاریم.
