همه چیز درباره بیماری زونا

راهنماتو- زونا یک بیماری ویروسی است که می‌تواند باعث درد و راش‌های پوستی شود و به طور بالقوه عوارضی مانند نورالژی پس از زونا داشته باشد. درمان زودهنگام با داروهای ضد ویروسی و مدیریت مناسب علائم می‌تواند به کاهش شدت و طول مدت بیماری کمک کند. اگر به زونا مبتلا شدید یا مشکوک به آن هستید، مشاوره با پزشک برای درمان و مدیریت مناسب بسیار مهم است.

به گزارش راهنماتو، بیماری زونا، که به نام "هرپس زوستر" نیز شناخته می‌شود، یک عفونت ویروسی است که توسط ویروس واریسلا زوستر ایجاد می‌شود. این ویروس همان ویروسی است که باعث بیماری آبله مرغان (Varicella) در کودکی می‌شود. پس از درمان آبله مرغان، ویروس در سیستم عصبی بدن به حالت خاموش باقی می‌ماند و ممکن است سال‌ها بعد به صورت زونا فعال شود. در این مطلب از راهنماتو نشانه‌ها، عوارض، راه‌های تشخیص و درمان زونا را به شما خواهیم گفت.

زونا چیست؟

زونا، که به نام هرپس زوستر (Herpes Zoster) نیز شناخته می‌شود، یک بیماری ویروسی است که توسط ویروس واریسلا زوستر (Varicella Zoster) ایجاد می‌شود. این ویروس همان ویروسی است که باعث بیماری آبله مرغان (Varicella) در کودکی می‌شود. پس از درمان آبله مرغان، ویروس به حالت خوابیده در سیستم عصبی بدن باقی می‌ماند و ممکن است در سنین بالاتر یا زمانی که سیستم ایمنی بدن ضعیف می‌شود، دوباره فعال شود و به صورت زونا ظاهر شود.

علائم و نشانه‌های بیماری زونا

1. درد و سوزش اولیه

• درد و سوزش: پیش از ظهور راش‌ها، فرد ممکن است در ناحیه‌ای از بدن درد، سوزش یا خارش شدید احساس کند. این درد می‌تواند شبیه به درد عصبی یا احساس سوزن‌سوزن شدن باشد و ممکن است چندین روز قبل از بروز راش‌ها شروع شود.

2. راش‌های پوستی

• ظهور راش‌ها: پس از درد اولیه، راش‌های پوستی به صورت گروهی از زخم‌های قرمز، آبدار و متورم در ناحیه خاصی از بدن ظاهر می‌شوند. این راش‌ها معمولاً به صورت نوار یا ناحیه‌ای مشخص ظاهر می‌شوند و تنها در یک سمت بدن (مثلاً یک سمت شکم، کمر یا صورت) متمرکز هستند.
• تبدیل به زخم: راش‌ها به مرور زمان خشک شده و به پوسته‌های قهوه‌ای تبدیل می‌شوند. این مرحله می‌تواند چندین روز تا چند هفته طول بکشد.

3. علائم عمومی

• تب: ممکن است همراه با راش‌ها، تب خفیف یا متوسط نیز مشاهده شود.
• سردرد: برخی از افراد ممکن است سردردهایی را تجربه کنند.
• خستگی و ضعف: احساس عمومی خستگی و ضعف می‌تواند همراه با راش‌های زونا باشد.
• حساسیت به نور: برخی از افراد ممکن است حساسیت به نور را تجربه کنند.

عوارض ناشی از بیماری زونا

1. نورالژی پس از زونا (Postherpetic Neuralgia - PHN)

• تعریف: درد شدید و مداوم در ناحیه‌ای از بدن که زونا در آن بروز کرده است، حتی پس از بهبود راش‌ها.

• مدت زمان: می‌تواند از چند ماه تا چند سال ادامه یابد.
• علائم: درد شدید، سوزش، حساسیت به لمس و احساس سوزن‌سوزن شدن در ناحیه آسیب‌دیده.

2. عفونت‌های پوستی ثانویه

• تعریف: عفونت‌های باکتریایی که ممکن است در ناحیه زخم‌های زونا ایجاد شوند.
• علائم: قرمزی، تورم، ترشح زرد یا سبز از زخم‌ها، و افزایش درد.
• درمان: درمان با آنتی‌بیوتیک‌های مناسب لازم است.

3. مشکلات چشمی

• تعریف: اگر زونا بر عصب‌های نزدیک به چشم تأثیر بگذارد، می‌تواند منجر به عوارض چشمی شود.
• علائم: درد چشم، قرمزی، حساسیت به نور، و در موارد شدید، مشکلات بینایی.
• درمان: نیاز به مراجعه به متخصص چشم و درمان فوری دارد.

4. مشکلات عصبی و حرکتی

• تعریف: در موارد نادر، زونا می‌تواند به عصب‌های حرکتی آسیب بزند و مشکلات حرکتی ایجاد کند.
• علائم: ضعف عضلانی، مشکلات هماهنگی حرکتی و فلج موضعی.

5. عوارض ناشی از زونا در ناحیه صورت

• تعریف: زونا می‌تواند بر روی عصب‌های صورت تأثیر بگذارد و باعث عوارضی شود.
• علائم: فلج صورت، مشکلات حرکتی در ناحیه صورت و تغییرات در حس صورت.

6. عوارض روانی و عاطفی

• تعریف: درد مزمن و مشکلات ناشی از زونا می‌تواند به مشکلات روانی و عاطفی منجر شود.
• علائم: اضطراب، افسردگی، و کاهش کیفیت زندگی به دلیل درد و مشکلات فیزیکی.

7. عوارض شدید در بیماران با سیستم ایمنی ضعیف

• تعریف: در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، زونا می‌تواند عوارض شدیدتری ایجاد کند.
• علائم: عفونت‌های شدید، مشکلات تنفسی، و عوارض سیستمیک.

8. عوارض در دوران بارداری

• تعریف: زونا در دوران بارداری ممکن است مشکلات خاصی برای مادر و جنین ایجاد کند.
• علائم: زونا در دوران بارداری می‌تواند باعث عوارضی مانند زایمان زودرس یا مشکلات رشد جنین شود.

راه‌های تشخیص بیماری زونا

1. تاریخچه پزشکی و معاینه بالینی

• تاریخچه پزشکی: پزشک معمولاً از بیمار می‌پرسد که آیا پیش‌تر به آبله مرغان مبتلا شده است یا خیر، چرا که زونا به‌طور معمول در افرادی که پیش‌تر به آبله مرغان مبتلا شده‌اند، بروز می‌کند.

• معاینه بالینی: پزشک ناحیه آسیب‌دیده را معاینه می‌کند تا به دنبال راش‌های پوستی و سایر علائم مرتبط بگردد. راش‌های زونا معمولاً به‌طور خاص و به صورت نوار یا گروهی از زخم‌ها در یک سمت بدن ظاهر می‌شود.

2. آزمایش‌های آزمایشگاهی

• آزمون PCR (واکنش زنجیره‌ای پلیمراز):
  • تعریف: آزمون PCR می‌تواند وجود DNA ویروس واریسلا زوستر را در مایع زخم‌ها یا سایر نمونه‌ها شناسایی کند.
  • استفاده: برای تأیید تشخیص در مواردی که علائم غیرمعمول یا غیرقطعی هستند، یا در موارد شدید و پیچیده.
• آزمون عفونی از زخم‌ها:
  • تعریف: نمونه‌برداری از مایع زخم‌ها و بررسی آن تحت میکروسکوپ برای شناسایی ویروس.
  • استفاده: برای تأیید حضور ویروس در زخم‌ها.
• آزمون‌های سرولوژی:
  • تعریف: اندازه‌گیری سطح آنتی‌بادی‌ها در خون که به شناسایی عفونت‌های قبلی و فعال کمک می‌کند.
  • استفاده: برای بررسی وجود آنتی‌بادی‌های ویروس واریسلا زوستر و تأیید عفونت.

3. آزمون‌های پوستی

• آزمون بافتی (Biopsy):
  • تعریف: در موارد نادر، پزشک ممکن است نمونه‌ای از پوست آسیب‌دیده را بردارد و تحت میکروسکوپ بررسی کند.
  • استفاده: برای تشخیص دقیق نوع عفونت و برای افتراق زونا از سایر مشکلات پوستی.

4. تصویربرداری

• تصویربرداری با استفاده از MRI یا CT Scan:
  • تعریف: در مواردی که زونا به عصب‌ها و سایر بخش‌های عمقی بدن آسیب زده باشد، ممکن است تصویربرداری برای بررسی عوارض و شدت بیماری نیاز باشد.
  • استفاده: برای بررسی عوارض عصبی و مشکلات مرتبط با زونا.

5. تست‌های دیگر

• آزمون‌های دیگر برای افتراق بیماری‌ها:
  • تعریف: در مواردی که تشخیص زونا مشکل است و علائم مشابه بیماری‌های دیگر است، پزشک ممکن است تست‌های اضافی برای افتراق بین بیماری‌ها مانند بیماری‌های پوستی دیگر یا عفونت‌های ویروسی دیگر انجام دهد.

راه‌‎های درمان بیماری زونا

1. داروهای ضد ویروسی

• آسی کلوویر (Acyclovir):

  • تعریف: داروی ضد ویروسی که می‌تواند به کاهش تکثیر ویروس و تسریع بهبودی کمک کند.
  • استفاده: معمولاً در ابتدا، زمانی که علائم زونا تازه شروع شده است، تجویز می‌شود.
• والاسیکلوییر (Valacyclovir):
  • تعریف: یک داروی ضد ویروسی دیگر که به صورت قرص مصرف می‌شود.
  • استفاده: مشابه آسی کلوویر، برای کاهش شدت و مدت زمان علائم زونا مفید است.
• فامسیکلوییر (Famciclovir):
  • تعریف: داروی ضد ویروسی که به کاهش علائم و سرعت بهبودی کمک می‌کند.
  • استفاده: در مواردی که سایر داروهای ضد ویروسی مؤثر نباشند یا تحمل نشوند.

2. مسکن‌ها و ضد التهاب‌ها

• مسکن‌های غیر استروئیدی (NSAIDs):
  • تعریف: داروهایی مانند ایبوپروفن (Ibuprofen) و ناپروکسن (Naproxen) که به کاهش درد و التهاب کمک می‌کنند.
  • استفاده: برای تسکین درد و کاهش التهاب ناحیه آسیب‌دیده.
• استامینوفن (Acetaminophen):
  • تعریف: مسکن دیگری که برای کاهش درد و تب مفید است.
  • استفاده: به‌ویژه برای کاهش درد ملایم تا متوسط.

3. کرم‌های موضعی و درمان‌های خانگی

• کرم‌های ضد خارش و ضد التهاب:
  • تعریف: کرم‌هایی که ممکن است شامل کورتیکوستروئیدها یا مواد خنک‌کننده باشند.
  • استفاده: برای کاهش خارش و التهاب ناحیه آسیب‌دیده.
• کمپرس سرد:
  • تعریف: استفاده از کمپرس سرد بر روی ناحیه راش‌ها.
  • استفاده: به کاهش خارش و درد کمک می‌کند.
• حمام‌های ولرم با جوش شیرین یا آرد ذرت:
  • تعریف: حمام‌هایی که ممکن است به تسکین خارش و درد کمک کنند.
  • استفاده: برای کاهش علائم خارش و ناراحتی.

4. داروهای ضد افسردگی و ضد صرع

• داروهای ضد افسردگی:
  • تعریف: داروهایی که می‌توانند به تسکین درد مزمن مانند نورالژی پس از زونا کمک کنند.
  • استفاده: برای درمان دردهای عصبی مزمن که ممکن است بعد از زونا باقی بمانند.
• داروهای ضد صرع:
  • تعریف: داروهایی مانند گاباپنتین (Gabapentin) و پرگابالین (Pregabalin) که به کاهش درد عصبی کمک می‌کنند.
  • استفاده: برای مدیریت درد نورالژیک بعد از زونا.

5. درمان‌های تخصصی و مشاوره

• مشاوره با متخصص پوست:
  • تعریف: در صورت نیاز به درمان‌های تخصصی یا برای بررسی عوارض پوستی.
  • استفاده: برای دریافت درمان‌های تخصصی و مدیریت عوارض پوستی.
• مشاوره با متخصص چشم:
  • تعریف: در صورت بروز مشکلات چشمی ناشی از زونا.
  • استفاده: برای درمان مشکلات چشمی و پیشگیری از عوارض بینایی.

6. پیشگیری از عوارض بلندمدت

• پیشگیری از نورالژی پس از زونا:
  • تعریف: درمان به موقع و مناسب برای کاهش خطر درد مزمن.
  • استفاده: شامل استفاده از داروهای مناسب و مشاوره با پزشک برای مدیریت درد مزمن.

راه‌های پیشگیری از بیماری زونا

1. واکسن زونا

• واکسیناسیون با Shingrix:

  • تعریف: واکسن Shingrix، یک واکسن نوترکیب و غیر زنده است که برای پیشگیری از زونا و کاهش شدت آن در افرادی که قبلاً به آبله مرغان مبتلا شده‌اند، استفاده می‌شود.
  • کارایی: این واکسن به‌طور مؤثر از زونا و نورالژی پس از زونا (PHN) پیشگیری می‌کند.
  • توصیه‌ها: توصیه می‌شود که افراد بالای ۵۰ سال این واکسن را دریافت کنند، حتی اگر قبلاً به زونا مبتلا شده باشند.
  • دوزها: نیاز به دو دوز با فاصله دو تا شش ماه دارد.
• واکسیناسیون با Zostavax:
  • تعریف: واکسن زونا زوستاواکس، یک واکسن زنده ضعیف شده است که برای پیشگیری از زونا طراحی شده است.
  • کارایی: این واکسن کمتر از Shingrix مؤثر است و برای پیشگیری از زونا و کاهش شدت آن استفاده می‌شود.
  • توصیه‌ها: ممکن است به افرادی که واکسن Shingrix را نمی‌توانند دریافت کنند، پیشنهاد شود.

2. مدیریت استرس

• کاهش استرس:
  • تعریف: استرس می‌تواند به فعال شدن مجدد ویروس و بروز زونا کمک کند.
  • استراتژی‌ها: استفاده از تکنیک‌های مدیریت استرس مانند مدیتیشن، یوگا، و تمرینات تنفسی.

3. تقویت سیستم ایمنی

• رژیم غذایی سالم:
  • تعریف: مصرف غذاهای مغذی و متعادل که حاوی ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز برای تقویت سیستم ایمنی هستند.
  • استراتژی‌ها: شامل مصرف میوه‌ها، سبزیجات، پروتئین‌های کم چرب و نوشیدن مقدار کافی آب.
• ورزش منظم:
  • تعریف: ورزش منظم می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن و کاهش خطر عفونت‌های ویروسی کمک کند.
  • استراتژی‌ها: انجام ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی، دویدن یا شنا.
• خواب کافی:
  • تعریف: خواب کافی و باکیفیت برای حفظ سیستم ایمنی و بهبود سلامتی کلی مهم است.
  • استراتژی‌ها: رعایت ساعات خواب منظم و ایجاد محیط خواب مناسب.

4. پرهیز از تماس با افراد مبتلا به زونا

• مراقبت از تماس نزدیک:
  • تعریف: زونا می‌تواند از طریق تماس مستقیم با زخم‌های فعال منتشر شود.
  • استراتژی‌ها: پرهیز از تماس با افراد مبتلا به زونا، به ویژه در مراحل فعال بیماری.

5. مراقبت از سیستم ایمنی در شرایط خاص

• مدیریت بیماری‌های زمینه‌ای:
  • تعریف: افرادی که بیماری‌های مزمن یا سیستم ایمنی ضعیف دارند، باید به دقت سیستم ایمنی خود را مدیریت کنند.
  • استراتژی‌ها: پیروی از دستورالعمل‌های پزشک برای مدیریت بیماری‌های زمینه‌ای و مصرف داروهای تجویزی.

6. استفاده از داروها و درمان‌های پیشگیرانه

• داروهای پیشگیرانه:
  • تعریف: در برخی موارد خاص و برای افراد در معرض خطر بالا، پزشک ممکن است داروهای ضد ویروسی پیشگیرانه را توصیه کند.
  • استراتژی‌ها: مشاوره با پزشک برای تعیین نیاز به داروهای پیشگیرانه.