دلگرم نوشت: سندروم کاروشی تهدیدی دائمی برای سلامتِ نیروی کار/ تشکیل هیاتی برای تحقیق در مورد عللِ مرگِ پرستاران ضروری است.
سندروم کاروشی چیست ؟
کاروشی (Karōshi (過労死؟)) در زبان ژاپنی به معنای مرگ ناشی از کار زیاد است، به مرگ ناگهانی ناشی از کار حرفه‌ای گفته می‌شود. دلیل پزشکی اصلی مرگ‌های کاروشی، عبارتند از سکته قلبی و سکته مغزی ناشی از فشار روانی و رژیم لاغری است. این پدیده، علاوه بر ژاپن، در کره جنوبی و چین نیز شایع است.
گفتنی است دبیرکل خانه پرستار ایران در مصاحبه ماه قبل خود گفته بود: طی یک ماه گذشته، ۳ نفر از پرستاران ما در خواب فوت کردند و دلیل فوت‌شان، «سندروم کاروشی» و مرگ بر اثر کار زیاد بود.
امروز، پرستاری که در بیمارستان‌های ما کار می‌کند، یک پرستار خسته و بی‌انگیزه و فرسایش داده شده است که اگر مهاجرت نمی‌کند، ترک کار می‌کند و تغییر شغل می‌دهد.
محمد شریفی مقدم، دبیرکل خانه پرستار کشور توضیح داده بود: امروز استاندارد جهانی اروپا، ۱۰ پرستار به ازای هزار نفر جمعیت است که البته در بعضی کشورها مثل بلژیک و دانمارک، به ازای هزار نفر جمعیت حدود ۱۱ یا ۱۲ پرستار دارند که قطعا با چنین وضعی، خدمت رسانی در این کشورها در سطح بسیار مناسبی است.
استاندارد سازمان بهداشت جهانی هم حداقل ۳ پرستار و به‌طور میانگین، ۵ الی ۶ پرستار به ازای هزار نفر جمعیت است که امروز در کشورهای گرجستان و ارمنستان که از نظر کیفیت و سطح خدمات پزشکی، سال‌ها از ما عقب‌ترند این استاندارد رعایت می‌شود در حالی که طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی، در سال ۲۰۱۸ در ایران ۱.۶ پرستار به ازای هزار نفر جمعیت فعال بوده و در واقع، تعداد پرستاران ما، معادل نصف حداقلی است که سازمان بهداشت جهانی تعیین کرده است.
حتی برابرسازی تعداد پرستار و تخت بیمارستانی هم نشان می‌دهد که تعداد پرستار در کشور ناکافی است، چون به ازای هر تخت بیمارستانی باید ۲.۲ پرستار فعال داشته باشیم که از این تعداد، ۰.۴ نفر، نیروی غیرحرفه‌ای و کمک‌بهیار است و بنابراین، برای هر تخت بیمارستانی باید ۱.۸ پرستار داشته باشیم که امروز این عدد به‌طور میانگین ۱.۱ است.
«کاروشی» در ژاپن؛ معلم‌هایی که در اثر کار زیاد جان خود را از دست میدهندیوشیو کودو معلم ژاپنی، در یکی از آخرین یادداشت‌های روزانه‌اش از روزهای کاری که زود شروع می‌شد و گاهی تا نزدیک به نیمه‌شب ادامه داشت، ابراز تاسف کرده بود. دو ماه بعد، او دچار «کاروشی» یا همان مرگ بر اثر کار زیاد شد.
یک نظرسنجی در سال ۲۰۱۸ نشان داد که معلمان مدارس راهنمایی ژاپنی ۵۶ ساعت در هفته کار می‌کنند، این در حالیست که این عدد در بیشتر کشورهای در حال توسعه حدود ۳۸ ساعت است. این آمار همچنین نشان داد معلمان ژاپنی چه کار دشوار و طاقت فرسایی دارند آنهم درحالیکه نمی‌توانند از اضافه کاری خود سودی به دست بیاورند.
نتایج یک تحقیق دیگر که خبرگزاری فرانسه منتشر کرده، نشان می‌دهد که معلمان مدارس در ژاپن به طور متوسط ۱۲۳ ساعت در ماه اضافه کاری دارند؛ عددی قابل توجه که بسیار فراتر از میزان به اصطلاح «خط کاروشی» یا همان ۸۰ ساعت است.
معلمان می‌گویند در حال رسیدن به نقطه شکست هستند و برخی تلاش کرده‌اند از مسیر حقوقی این چالش را پیگیری کنند. این مسئله موجب شد که حزب حاکم ژاپن یک کارگروه برای بررسی این موضوع ایجاد کند.
اما این اصلاحات خیلی دیر رخ می‌دهد. کودو معلم مدرسه راهنمایی به خاطر همین مسئله جان خود را از دست داد. او در سال ۲۰۰۷ در حالی که تنها ۴۰ سال داشت به علت خونریزی مغزی درگذشت. در مراسم تشییع جنازه او، دانش‌آموزان حیرت‌زده به همسرش ساچیکو گفتند که معلم سرزنده تربیت بدنی آنها همیشه پرانرژی بوده و هیچ کس تصور نمی‌کرده زندگی او اینگونه به پایان برسد.
ساچیکو همسر او به خبرگزاری فرانسه می‌گوید: «او عاشق کار با بچه‌ها بود؛ با این وجود ساعات کاری زیاد یک مشکل جدی برای او بود. او به من می‌گفت که معلمان نباید اینگونه کار کنند و می‌خواست در آینده رهبری این تغییر را برای معلمان برعهده بگیرد.»
با آخر هفته‌ها خداحافظی کنمقامات ژاپنی برای اصلاح این مشکل، اقداماتی از جمله برون‌سپاری و دیجیتالی کردن برخی از وظایف معلمان را در دستور کار قرار داده‌اند.
کیکو ناگائوکا، وزیر آموزش و پرورش ژاپن ماه اکتبر به پارلمان گفت: «اقدامات ما برای اصلاح شرایط کار معلمان در حال پیشرفت مداوم است.»
با این وجود او اذعان کرد که بسیاری از معلمان همچنان ساعت‌های کار طولانی دارند و تلاش‌ها برای اصلاح این مسئله باید تسریع شود.
داده‌های وزارت آموزش و پرورش ژاپن نیز کاهش تدریجی اضافه‌کاری را نشان می‌دهد، اما کارشناسان تغییرات اساسی کمی را مشاهده می‌کنند.
ماساتوشی سنو، مشاور مدیریت مدرسه معتقد است که مشکل جدی معلمان، مجموعۀ گسترده‌ای از وظایف آنها از کاغذبازی‌های اداری گرفته تا کارهایی مانند توزیع ناهار، برگزاری جلسات نظافت روزانه با دانش‌آموزان و نظارت بر کودکان در مسیر رفتن و برگشت به مدرسه است که توان آنها را بطور قابل توجهی کاهش می‌دهد.
او می‌گوید: «گاهی اوقات آنچه که واقعا باید برعهده والدین باشد، به دوش معلمان می‌افتد. به عنوان مثال در صورتی که دانش‌آموز در پارک یا فروشگاه‌ها بدرفتاری داشته باشند، ممکن است معلمان برای عذرخواهی از ساکنان محلی فرستاده شوند.»
یکی دیگر از سنگین‌ترین وظایف معلمان ژاپنی، نظارت بر فعالیت‌های ورزشی و فرهنگی دانش آموزان «فعالیت‌های باشگاهی» است که معمولاً بعد از مدرسه و در تعطیلات آخر هفته انجام می‌شود. تاکشی نیشیموتو، معلم تاریخ دبیرستان در اوزاکا می‌گوید: «انتصاب به عنوان سرپرست اصلی یکی از این باشگاه‌ها، معمولاً به این معنی است که باید با آخر هفته‌های خود خداحافظی کنید.»
در ماه ژوئن نیشیموتو، ۳۴ ساله در یک دعوی حقوقی نادر به دنبال جبران استرس ناشی از کار بیش از حد، برنده شد. او وقتی در سال ۲۰۱۷ میلادی به عنوان سرپرست یک باشگاه راگبی فعالیت می‌کرد، بعد از ۱۴۴ ساعت اضافه کاری دچار یک حمله عصبی شد. و به همین دلیل از آن مرکز شکایت کرد و درنهایت از دادگاه پیروز بیرون آمد.
شغل مقدس
کارشناسان می‌گویند معلمان به دلیل قانونی که ده‌ها سال از عمر آن می‌گذرد، اساسا از دریافت اضافه کاری محرومند و همین باعث شده که در برابر کار بیش از حد، آسیب پذیرتر شوند.
ماساکو شیمونومورا، معلم تربیت بدنی مدرسه راهنمایی در منطقه ادوگاوا توکیو می‌گوید بسیار سخت است که در طول روز بتواند استراحت کند. او البته تاکید می‌کند که همه‌چیز در این شغل سیاه نیست. این مرد ۵۶ ساله که میزش با پشته‌هایی از پرونده‌ها و اسناد پوشیده شده می‌گوید: «لحظه‌هایی وجود دارد که برای آنها زندگی می‌کنم، مانند تماشای درخشش و لبخند دانش آموزان در مسابقات.»
با این حال او نگران است در صورتی که شرایط بهبود نیابد، حرفه معلمی برای نسل‌های جوان‌تر به عنوان یک شغل سیاه در نظر گرفته شود و افراد کمتری از آمدن به این بخش استقبال کنند.
تحقیقات روزنامه مائینچی نیز نشان می‌دهد که در ده سال منتهی به ۲۰۱۶ میلادی بیش از ۶۰ مورد مرگ معلمان در مدارس دولتی به دلیل کار بیش از حد به ثبت رسیده است.
اما بیوه کودو پنج سال تلاش کرد تا بتواند مرگ شوهرش را به عنوان «کاروشی» به ثبت برساند،؛ چرا که نبود سوابق برای ساعات کاری او این روند را پیچیده کرده بود. او می‌گوید که معلمی اغلب به‌عنوان یک «کار مقدس» تلقی می‌شود، بنابراین با این برچسب می‌توان هرچیزی از جمله ساعت‌های کار بسیار زیاد را توجیه کرد.
او می‌افزاید: «بسیاری از معلمان از اینکه زندگی خود را وقف این شغل کرده‌اند پشیمان هستند.»
خانم ساچیکو که خود نیز سابقا معلم بوده، اکنون رهبری یک گروه «ضد کاروشی» را در مرکز ژاپن بر عهده دارد. او می‌گوید: «احساس می‌کنم من و شوهرم همراه با یکدیگر این مسیر را دنبال می‌کنیم تا آخرین اهدافی که او در زندگی داشت را به نتیجه برسانیم. هدفی که به دنبال ایجاد یک تغییر در زندگی معلمان بود.»
