راهنماتو- باستان‌شناسانی که در حال کاوش در قلعه واقع در رشته‌کوه رابانا-مرقولی در کردستان عراق امروزی هستند، می‌گویند این مکان احتمالا مأمنی برای پرستش الهه آب ایرانی، آناهیتا، نیز بوده است.
به گزارش راهنماتو، رابانا-مرقولی یک محوطه باستانی در رشته کوه‌های زاگرس در کردستان عراق پهلو‌به‌پهلوی قله پیراماگرون است. این دژ مستحکم از پدافندهای محیطی تشکیل شده که سکونتگاه‌های مجاور در دره رابانا و روی فلات مرقولی را احاطه کردهاند. اشغال اصلی این رشته کوه توسط اشکانیان به قرن‌های دوم تا اول ق.م باز می‌گردد.
دکتر مایکل براون، محققی که با دانشگاه هیدلبرگ کار می‌کند و سال‌هاست هدایت این کاوش‌ها را برعهده دارد، می‌گوید، سازه‌های معماری که در کنار یک آبشار طبیعی وجود دارد به همراه بقایایی که از وجود یک آتشدان خبر می‌دهند، حاکی از آن هستند که این محوطه یک مکان زیارتی بوده است.
محققان از سال 2009 مشغول کاوش در این ناحیه هستند. نقش‌برجسته‌ای صخره‌ای مشرف به ورودی رابانا یک حاکم ناشناس را نشان می‌دهد که احتمالا یکی از فرمانروایان اشکانی است که ساخت این بنا به او نسبت داده شده است. محققان در درون دره رابانا یک مجموعه مذهبی کشف کردهاند که احتمالا به آناهیتا تقدیم شده است.
نام آناهیتا، به عنوان رب‌النوع آب، نخستین‌بار در یک مجوعه دست‌نویس کتاب مذهبی زرتشتیان، اوستا، آمده است. در این کتاب او به عنوان منبع آسمانی تمام آب‌های روی زمین بازنمایی و زنی بسیار زیبا با توانایی تغییر شکل دادن به آبشار یا جریان آبی زیبا توصیف شده است.
در دوران سلجوقیان و اشکانیان، فرقه آناهیتا در مناطق غربی عراق بسیار محترم شمرده می‌شد.
بعد از باران‌های سنگین و ذوب برف در دره رابانا یک آبشار موقتی با معماری سنگی زیبا در مقطع آن شکل می‌گرفت. در زیر یک فرورفتگی مستطیل‌شکل یک محراب یا «احتمالا» آتشدان کنده‌کاری شده است. تصویر کلی از وجود یک مجموعه زیارتی خبر می‌دهد و وجود آب به ارتباط این محراب با رب‌النوع آناهیتا ارجاع می‌دهد.
بنابراین، اصلی‌ترین مدرکی که از نظریه وجود زیارتگاه آناهیتا به عنوان بخشی از دژ کوهستانی رابانا-مرقولی حمایت می‌کند، کشف بناهای معماری در مکانی است که آبشار فصلی در آن شکل می‌گرفته است.
مایکل براون می‌گوید: «نزدیکی به آبشار مهم است زیرا ارتباط بین عناصر آب و آتش نقش بسیار مهمی در مذهب ایرانیان پیش از اسلام ایفا می‌کرده است.»
این محوطه حاوی بقایایی از یک ساختمان است، جایی که باستان‌شناسان دو کوزه تدفینی مجزا را پیدا کردهاند که قدمت آن به قرن‌های دوم تا اول قبل از میلاد باز می‌گردد.
این نشان می‌دهد که در هنگام ساخته شدن رابانا و مرقولی این منطقه زیارتی مورد استفاده بوده است.
بر طبق گفته‌های دکتر براون، احتمالا یک صحن مقدس از پیش‌موجود وجود داشته که در طی دوران اشکانی جذب فرقه آناهیتا شده است که در زمان مسکونی شدن کوهستان نقش محوری ایفاه می‌کرده است.
در آن زمان، بسیاری از محوطه‌های مذهبی به عنوان مکان‌های فرقه‌ای سلسله‌ای که برای احترام به پادشاهان و اجداد آن‌ها ساخته می‌شدند نیز عمل می‌کردند.
براون می‌گوید:
«حتی اگر این محوطه فرقه‌ای را، به دلیل فقدان یافته‌های باستان‌شناسی مشابه برای مقایسه مستقیم، نتوان به طور قطع به رب‌النوع آب، آناهتیا، نسبت داد، مأمن رابانا همچنان نگاهی اجمالی به ارتباطات متقابل منطقه‌ای مقدس و ژئوپلیتیکی در دوران اشکانیان است. »
