در سواحل دور از یخبندان نروژ، منظره وحشتناکی آشکار شد که دانشمندان را بهت‌زده کرد. در ساعات اولیه صبح یکی از روزهای ماه فوریه امسال، میلیون‌ها خُردماهی (ماهیان کوچک دریاها که خوراک ماهیان بزرگتر می‌شوند) گرد هم آمدند تا تخم‌ریزی کنند، اما به جای اینکه بتوانند در آرامش تخم‌گذاری کنند، وسط یک حمله بی‌امان قرار گرفتند و ظرف چند ساعت، این حجم انبوه از خردماهیان خوراک یک شکارچی سنگدل شدند: روغن‌ماهی اطلسی!
این مواجهه‌ی فاجعه‌بار که توسط محققان MIT در ایالات متحده و نروژ گزارش شده، بزرگترین نمونه‌ی ثبت‌شده شکار دریایی است. دانشمندان با استفاده از فناوری تصویربرداری آکوستیک پیشرفته، خردماهیانی را مشاهده کردند که گله‌ی عظیم‌شان تا بیش از ده کیلومتر امتداد داشت. در مقابل، روغ‌ماهیان اطلسی به هم ملحق شدند تا گروه عظیم خودشان را بسازند و بیش از ۱۰ میلیون خردماهی را ظرف چند ساعت ببلعند.
نیکلاس ماکریس، استاد دانشگاه MIT و نویسنده اصلی این مطالعه، گفته: «ما شاهد مواجهه‌ی شکارچی و طعمه در مقیاس بزرگ هستیم. این یک نبرد منسجم برای بقاء است.»
نبرد در اعماق
مشاهدات تیم تحقیقاتی با یک تکنیک تصویربرداری صوتی به نام سیستم سنجش از راه دور موج‌بر صوتی اقیانوس (OAWRS) انجام شد. این فناوری که در طول سفر دریایی در دریای بارِنتس در سال ۲۰۱۴ به کار گرفته شد، به دانشمندان امکان داد حرکت ماهی‌ها را در مناطق وسیع شناسایی کنند و فعل و انفعالاتی را ثبت کنند که معمولاً دیده نمی‌شوند.
مکریس توضیح داده: «ماهی‌ها مثانه‌های شنا دارند که مانند زنگ طنین می‌اندازد. تیم از این موضوع برای تمایز میان گونه‌ها استفاده کرد: نت‌های پایین و صدادار روغن‌ماهی و نت‌های زیر خردماهی. این رویکرد «چندطیفی» محققان را قادر می‌سازد حرکت میلیون‌ها ماهی را در زمان واقعی ردیابی کنند».
با طلوع خورشید در ۲۷ فوریه، خردماهیان که در امتداد سواحل نروژ پراکنده شده بودند، شروع به جمع شدن کردند و یک توده‌ی متراکم موج‌مانند شکل دادند.
«چیزی که ما فهمیدیم این است که خردماهیان این تراکم بحرانی را دارند. وقتی به قدر کافی نزدیک هم می‌شوند، حرکات‌شان را همسو می‌کنند و یک توده عظیم و منسجم را شکل می‌دهند.»
تراکم جمعیت خردماهیان و روغن‌ماهیان با استفاده از سنجش از راه دور اقیانوسی-آکوستیکی-رسانه‌ای چندطیفی اندازه‌گیری شد (سمت راست: تراکم جمعیت روغن‌ماهیان/سمت چپ: تراکم جمعیت خردماهیان)
با این حال، این استراتژی یک شمشیر دو لبه است. جماعت متراکم خردماهیان توجه روغن‌ماهیان اطراف را به خودشان جلب کردند و آنها نیز به نوبه خودشان، به سرعت برای حمله گروه تشکیل دادند و ظرف چند ساعت، ۲.۵ میلیون روغن‌ماهی تقریباً نیمی از جماعت خردماهیان را بلعیدند.
این رویداد اگرچه فاجعه‌بار به نظر می‌رسد، اما بعید است جمعیت خردماهیان را از بین ببرد، چون این جمعیت خاص تنها بخشی (حدود ۰.۱٪) از گونه‌هایی است که در منطقه تخم‌ریزی می‌کنند. اما از آنجا که یخ‌های قطب شمال به دلیل تغییرات آب و هوایی در حال آب شدن هستند، خردماهیان برای رسیدن به مناطق امن برای تخم‌ریزی به ناچار باید مهاجرت‌های طولانی داشته باشند که به موجب آن در برابر چنین رویدادهای شکاری در مقیاس بزرگ آسیب‌پذیرتر می‌شوند.
پیامد این اتفاقات برای اکوسیستم‌های دریایی
این مطالعه اطلاعات جدیدی درباره تعادل ظریف اکوسیستم‌های دریایی ارائه کرد. خردماهیان یک گونه اصلی هستند. آنها نقش مهمی در حفظ جمعیت روغن‌ماهیان اطلسی دارند. با این حال، تغییرات سریع آب و هوا و تأثیرات انسانی می‌تواند این تعادل را بهم بزند.
مکریس خاطرنشان کرد: «ما در کارمان شاهد این هستیم که رویدادهای شکار فاجعه‌بار طبیعی قادرند تعادل شکارچی-شکار را در عرض چند ساعت تغییر دهند. اگر آب و هوا و استرس‌های ناشی از تماس بشر با طبیعت این نقاط حساس بوم‌شناختی را کاهش دهد، چنین رویدادهایی ممکن است منجر به عواقب سختی برای گونه‌های وابسته به آنها شود.»
مکریس و همکارانش امیدوارند فناوری OAWRS را برای نظارت بر رفتار سایر گونه‌های ماهی به کار گیرند. هدف آنها این است که قبل از اینکه خیلی دیر شود، تعاملات آنها را درک کنند.
«وقتی جمعیتی در آستانه فروپاشی است، شما معمولاً گروه بزرگی از آن جمعیت را برای بار آخر می‌بینید و وقتی آن آخرین گروه بزرگ و متراکم از بین برود، فروپاشی آن گونه اتفاق می‌افتد.»
