سفری هیجان‌انگیز به یک کویر تاریخی؛ ۶ گنجینه‌ی پنهان بم که از آن بی‌خبرید

راهنماتو- از هزاره‌های دوم تا چهارم قبل از میلاد، «بم» منطقه‌ای مسکونی برای مردمان ایران زمین بوده؛ اما نه تنها ما بلکه کل جهان بم را به ارگش می‌شناسیم.

به گزارش راهنماتو، وقتی صحبت از سفر به بم می‌کنیم بدون شک به یاد ارگ بم و زیبایی‌های حیرت‌انگیزش می‌افتیم که به دست زلزله تا حد زیادی آسیب دید و مرمت آن هنوز تمام نشده است. شکوه این بنای تاریخی به قدری زیاد است که ساعت‌ها زمان برای سیر و سفر در کوچه و پس کوچه‌های مخروبه‌اش لازم داریم. بنابراین ممکن است فراموش کنیم که در شهری هستیم که قدمتش به هزاران سال می‌رسد و جاهای دیدنی تاریخی دیگری هم دارد که باید سری به آن بزنیم و بیشتر از جلال این شهر دل‌انگیز باخبر شویم. در این مطلب از راهنماتو ۶ جای دیدنی تاریخی در بم را معرفی می‌کنیم که ممکن است نام آن را نشنیده باشید یا تاکنون به سفر به آن فکر نکرده باشید؛ البته در این میان از ارگ بم هم غافل نخواهیم شد و گذری به زیبایی‌های آن هم خواهیم داشت.

ارگ بم؛ سرزمین بهمن پسر اسفندیار

از ارگ بم زیاد شنیده‌ایم و حتی اگر به آن سفر نکرده باشیم حتما کارت پستال‌های آن را دیده‌ایم. در این میان عاشقان تاریخ ایران و ایرانگردها از سفر به بم غافل نمی‌شوند؛ بنابراین در فضای مجازی و اینترنت حتما نگاهمان به این بنای خواستنی بر جای مانده از نیاکانمان افتاده است. ارگ بم، سرزمین بهمن پسر اسفندیار است. بهمنی که فردوسی در شاهنامه از او نام برد و در تاریخ با اردشیر یکم هخامنشی یکسان پنداشته می‌شود. اما، برخی از پژوهشگران با توجه به سبک معماری ارگ بم این بنای تاریخی را به اواخر دوره اشکانیان و اوایل دوره ساسانیان نسبت می‌دهند. در این میان، مساله‌ای که واضح است حضور این ارگ در ادوار مختلف تاریخی ایران است که لایه به لایه بر دیوارهای این بنای زیبا برجای مانده.

ارگ بم، شاهکاری از معماری و مهندسی ایرانی است که نشان‌دهنده‌ی دانش و مهارت بالای سازندگان آن در گذشته دور است. این سازه‌ی عظیم خشتی، با طراحی شهرگونه و تدابیر امنیتی قوی، به عنوان یک دژ مستحکم در برابر حملات دشمنان عمل می‌کرده است. وجود برج و بارو، راه‌های مخفی و مقر فرماندهان نظامی، از جمله ویژگی‌های امنیتی این قلعه است. ارگ بم، با الهام از معماری هیپودامین، روی تپه‌ای بلند ساخته شده تا بر محیط اطراف مسلط باشد و دسترسی به آن دشوار شود. استفاده از مصالح طبیعی مانند گل رس، لاشه سنگ و خشت خام در ساخت این قلعه، به پایداری آن در طول قرن‌ها کمک کرده است. علاوه بر جنبه‌ی نظامی، ارگ بم دارای سیستم‌های پیچیده‌ی مهندسی آب و باد است که باعث تنظیم دما و رطوبت داخل قلعه می‌شده است. این ویژگی‌ها نشان می‌دهد که سازندگان ارگ، دانش عمیقی از معماری، مهندسی و اقلیم منطقه داشته‌اند. به طور کلی، ارگ بم یک شاهکار معماری است که نشان‌دهنده‌ی هوش و خلاقیت ایرانیان باستان است.

آدرس ارگ بم

برای رفتن به ارگ بم باید به کرمان، شهر بم، خیابان بهمن بروید.

جاهای دیدنی بم که از آن بی‌خبرید

حالا که دوباره گذری به ارگ قدیم بم داشتیم بهتر است به وعده‌ای که دادیم عمل کنیم و به سراغ جاهای دیدنی بم برویم که تاحدودی ناشناخته باقی مانده‌اند.

۱. روستای دهبکری

روستای دهبکری، نگینی در دل کوه‌های استان کرمان، با طبیعتی بکر و مردمانی خونگرم، مقصدی جذاب برای گردشگران است. این روستا که قدمتی دو قرنه دارد، در میان باغ‌های میوه و ارتفاعات سرسبز قرار گرفته و از آب و هوایی معتدل و مطبوع برخوردار است. معماری خانه‌های روستایی با تلفیقی از سنت و مدرنیته، نمایی زیبا به روستا بخشیده است. دهبکری با جاذبه‌هایی همچون سد بیدان، قله‌های مرتفع و آبشارهای دغوییه، فرصتی عالی برای کوهنوردی، طبیعت‌گردی و عکاسی فراهم می‌کند. محصولات باغی باکیفیت، به ویژه گردو و بادام کوهی، از سوغاتی‌های معروف این روستای ییلاقی هستند.

مردم خونگرم و مهمان‌نواز دهبکری، به زبان فارسی با گویش کرمانی سخن می‌گویند و به آیین‌های سنتی خود همچون شب یلدا و مراسم مذهبی پایبند هستند. بازدید از این روستا، سفری به دل تاریخ و طبیعت است و فرصتی برای آشنایی با فرهنگ و آداب و رسوم مردم این منطقه.

آدرس روستای دهبکردی

برای رفتن به روستای دهبکردی باید به استان کرمان، بم، ۵۰ کیلومتری جنوب غرب بم بروید.

۲. گورستان ایستاده کودکان ارگ بم

کشف تکان‌دهنده‌ی صدها جسد کودک در دیوارهای تاریخی ارگ بم، پس از زلزله‌ی مهیب سال ۱۳۸۲، یکی از بزرگ‌ترین معماهای باستان‌شناسی ایران را رقم زد. نرگس احمدی، محقق ایرانی، برای نخستین بار به این موضوع پی برد و با انتشار گزارشی، جامعه‌ی علمی و عمومی را شوکه کرد. بررسی‌های بعدی نشان داد که این کودکان در طول سالیان متمادی و به شیوه‌ای عجیب در دیوارهای ارگ دفن شده‌اند.

تحقیقات گسترده نشان داد که این کودکان از اقشار مختلف اجتماعی و با سنین متفاوت بودند و به نظر می‌رسد برخی از آن‌ها حتی نوزاد بوده‌اند. شیوه‌ی دفن آن‌ها نیز بسیار متنوع بوده است؛ برخی در میان آجرها قرار گرفته بودند، برخی دیگر در گودی‌های ایجاد شده در دیوارها و برخی نیز در لایه‌های زیرین خاکستر دفن شده بودند. این کشف هولناک، پرسش‌های بسیاری را در مورد دلایل این اقدام، هویت کودکان و باورهای مردم آن دوران ایجاد کرد.

علت دفن کودکان در دیوارهای ارگ هنوز به طور قطع مشخص نشده است. برخی کارشناسان بر این باورند که این عمل ممکن است به دلایل آیینی یا اعتقادی انجام شده باشد. برخی دیگر نیز معتقدند که این کودکان ممکن است قربانیان بیماری‌های واگیردار یا قحطی بوده باشند. همچنین، برخی نظریه‌ها دلایل اجتماعی و اقتصادی را برای این پدیده مطرح می‌کنند.

وجود بقایای کودکان با بند ناف و پارچه‌های بیمارستانی، نشان می‌دهد که برخی از این دفن‌ها در دوره‌های اخیرتر و پس از زلزله نیز انجام شده است. این موضوع، ابعاد تازه‌ای به این معما افزوده و سوالات بیشتری را در مورد دلایل دفن کودکان در این مکان تاریخی ایجاد کرده است به همین خاطر اگر به ارگ بم سر زدیم ممکن است دوست داشته باشیم این گورستان‌های عجیب را از نزدیک ببینیم.

آدرس گورستان ایستاده کودکان ارگ بم

برای رفتن به گورستان ایستاده کودکان ارگ بم باید به استان کرمان، بم، جنوب رودخانه‌ی پشت‌رود (رودخانه‌ی بم)، ارگ بم بروید.

۳. تل آتشی دارستان بم

تل آتشین دارستان، گنجینه‌ای از تاریخ در حاشیه کویر لوت، با قدمتی حدود ۷ تا ۹ هزار ساله، یکی از قدیمی‌ترین سکونتگاه‌های شناخته شده در جنوب شرقی ایران است. این تپه باستانی که در نزدیکی ارگ تاریخی بم واقع شده، با کاوش‌های باستان‌شناسی، تصویری از زندگی روزمره مردم در هزاره‌های گذشته را پیش روی ما قرار داده است. کشف آثاری همچون خانه‌های خشتی، ابزارهای سنگی و فلزی، سفالینه‌ها و حتی هسته‌های خرما، حکایت از تمدنی پیشرفته و کشاورزی دارد که در حاشیه رودخانه پشت رود شکل گرفته است. این تپه باستانی که به دلایلی نامعلوم متروک شده است، با وجود قدمت بسیار زیاد، هنوز هم رازهای بسیاری در دل خود نهفته دارد و مطالعات باستان‌شناسی در این منطقه همچنان ادامه دارد.

آدرس تل آتشی دارستان بم

برای رفتن به تل آتشی داستان بم باید به ۳۵ کیلومتری شرق ارگ قدیم بم بروید.

۴. روستای کوهشاه ریگان و گورستان آن

روستای کوهشاه ریگان، نگینی در دل کویر، با احیای چشمه‌های خشکیده و سرسبزی دوباره طبیعت، به مقصدی جذاب برای گردشگران تبدیل شده است. این روستا با آب و هوایی متنوع، از کوهستان‌های سرسبز تا کویرهای سوزان، چشم‌اندازهای بی‌نظیری را به نمایش می‌گذارد. وجود چشمه‌های جوشان، رودخانه‌های جاری و آبشارهای زیبا، حیات را به این منطقه بازگردانده و کشاورزی را رونق بخشیده است. علاوه بر طبیعت بکر، روستای کوهشاه دارای گورستانی با قدمت ۳۵۰ ساله است که نشان از تاریخ کهن و تمدن غنی این منطقه دارد. این گورستان باستانی، رازهای بسیاری را در دل خود نهفته دارد و می‌تواند به عنوان یک جاذبه‌ی تاریخی و فرهنگی مورد توجه گردشگران قرار گیرد.

با توجه به احداث جاده جدید و قرار گرفتن این روستا در مسیر گردشگری، کوهشاه ریگان پتانسیل بالایی برای تبدیل شدن به قطب گردشگری در شرق استان کرمان دارد. وجود طبیعت بکر، جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی، و همچنین محصولات کشاورزی باکیفیت، این روستا را به یک مقصد ایده‌آل برای گردشگران تبدیل کرده است.

آدرس روستای کوهشاه و گورستان آن

برای رفتن به روستای کوهشاه ریگان و گورستان آن باید به استان کرمان، بم، ۷۳ کیلومتری منطقه ریگان بروید.

۵. قلعه برج معاذ

قلعه برج معاذ، بنایی تاریخی و باشکوه در شهرستان فهرج استان کرمان است که قدمت آن به دوره ساسانیان بازمی‌گردد. این قلعه با معماری دفاعی منحصربه‌فرد خود، نمادی از قدرت و شکوه دوران گذشته است. با مساحتی بیش از ۵۰۰۰ متر مربع، این قلعه دارای اتاق‌های متعدد، برج‌های دیده‌بانی، آب‌انبار و بخش‌های مختلفی برای زندگی و دفاع بوده است. دیوارهای بلند و قطور قلعه، همراه با برج‌های استحکام بخش، آن را به دژی مستحکم در برابر حملات دشمنان تبدیل کرده بود. سیستم پیچیده‌ی دیده‌بانی قلعه با وجود منفذهای متعدد، امکان کنترل کامل محیط اطراف را برای ساکنان آن فراهم می‌کرد.

معماری قلعه برج معاذ نشان‌دهنده‌ی دانش و مهارت بالای سازندگان آن در استفاده از مصالح بومی و ایجاد فضایی کارآمد و ایمن است. اتاق‌های مختلف قلعه، با توجه به کاربری آن‌ها، ابعاد و ویژگی‌های متفاوتی دارند. آب‌انبار دو طبقه‌ی قلعه، تأمین آب موردنیاز ساکنان را در شرایط سخت اقلیمی تضمین می‌کرد. همچنین، وجود آشپزخانه‌ی مرکزی و بخش‌های خدماتی دیگر، نشان از سازماندهی دقیق زندگی در این قلعه دارد. قلعه برج معاذ، با وجود گذشت قرن‌ها، همچنان به عنوان یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی ایران محسوب می‌شود و مطالعه‌ی آن می‌تواند اطلاعات ارزشمندی در مورد معماری، مهندسی و سبک زندگی مردم در دوران گذشته در اختیار ما قرار دهد.

آدرس قلعه برج معاذ

برای رفتن به قلعه برج معاذ باید به استان کرمان، ۸ کیلومتری جنوب شهر فهرج، روستای برج معاذ بروید. فهرج تا بم تقریبا ۶۸ کیلومتر معادل با یک ساعت راه باخ ودرو شخصی می‌شود.

۶. آتشکده میرآباد

آتشکده میرآباد، نگین درخشان معماری ساسانی در دل کویر کرمان، با قدمتی چندین هزار ساله، نمادی از تمدن و فرهنگ غنی ایران باستان است. این بنای تاریخی که در شمال غرب شهرستان ریگان واقع شده، با معماری باشکوه و طراحی دقیق خود، گردشگران و پژوهشگران را به سوی خود فرا می‌خواند. کاوش‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهد که این آتشکده به عنوان مرکز مذهبی و فرهنگی در دوران ساسانی از اهمیت بالایی برخوردار بوده است. استفاده از مصالح بومی، طراحی داخلی و خارجی منحصربه‌فرد و موقعیت مکانی خاص این بنا، آن را به یکی از ارزشمندترین آثار تاریخی ایران تبدیل کرده است. بازدید از این آتشکده، سفری است به اعماق تاریخ و فرصتی برای آشنایی با فرهنگ و تمدن کهن ایرانیان.

آدرس آتشکده میرآباد

برای رفتن به آتشکده میرآباد باید به  استان کرمان، بم، شمال غرب شهرستان ریگان بروید.