راهنماتو- از قنات‌ها و سیستم‌های آبرسانی باستانی گرفته تا غارهای اسرارآمیز، دخمه‌های زیرزمینی، معابد اعماق زمین و حتی کل شهرهایی که در زیر زمین بنا شده بودند، موفقیت‌های اجداد باستانی ما در این زمینه هم تعجب‌آور و هم نفسگیر بوده است.
به گزارش راهنماتو، این مقاله به بررسی 10بنای عجیب زیرزمینی می‌پردازد که به لحاظ معماری حیرت‌انگیز و شگفت‌آورند.
1.سازه‌های زیرزمینی قنات باسیلیکا
در زیر شهر استانبول در ترکیه صدها قنات باستانی وجود دارد که آب را ذخیره و برای ساکنان باستانی این شهر تأمین می‌کردند. بزرگترین قنات‌های این شهر، قنات باسیلیکا است. این قنات به قدری چشم‌نواز است که می‌توان آن را با یک معبد زیرزمینی اشتباه گرفت. این قنات در 150متری جنوب‌غربی ایاصوفیه قرار دارد و توسط امپراتور بیزانتین، جاستین اول، در سال 532 میلادی ساخته شد.
این قنات 138متر طول و 64.6متر عرض دارد و محدوده‌ای در حدود 1000مترمربع را در بر گرفته است. این قنات قادر به حفظ 8000مترمکعب آب است.
این قنات یک بنای مجلل و شکوهمند با 336ستون مرمرین است که از آن حمایت می‌کنند. گفته شده که بخش اعظم این ستون‌ها از بناهای قدیمی‌تر بازیافت شده‌اند (کاری که به آن غارت/چپاول نیز گفته می‌شد) و از مناطق مختلف امپراتوری بیزانس به جایی که آن زمان قسطنطنیه نامیده می‌شد، آورده شدند. گفته شده در ساخت این قنات از ستون‌هایی که برای ایاصوفیه استفاده شده بود نیز استفاده شده است. شاید نمادین‌ترین نمونه چپاول استفاده مجدد از سرهای مدوسا به عنوان پایه دو ستون واقع در ضلع شمال غربی قنات است. برطبق سنت‌ها، جهت سرها به طرفین و رو به پایین بود تا در مقابل قدرت نگاه‌های مرگبار مدوسا مقابله کند.
2.غار صدفی مارگیت
سی‌وپنج مایلی شمال دِوور شهر انگلیسی مارگیت در کنت قرار گرفته ـ شهری ساحلی با 57000ساکن با تاریخ غرورآمیز دریانوردی.
آنچه مارگیت را خاص کرده حضور یک غار دست‌ساز اسرارآمیز است که به عنوان غار صدفی مارگیت [Shell Grotto of Margate] شناخته می‌شود. در سال 1835، مدیر مدرسه محلی، جیمز نیولاو، می‌خواست یک حوضچه برای اردک‌های باغش درست کند. در حین حفاری بیل او در دهانه‌ای در زیر زمین ناپدید شد. او پسرش به نام جاشوآ را با طنابی به درون دهانه فرستاد تا بیل را برگرداند. پسر وقتی برگشت گفت که تونلی پر از صدف را در این مسیر دیده است. حفاری‌ها منجر به پیدا شدن یک غار چشم‌نواز شد که با بیش از 4.6میلیون پوسته صدفی که در مساحتی حدود 600مترمربع گسترده شده بود، پوشیده شده بود.
از زمان کشف این غار در سال 1835 مردم درباره معنی این مکان حدس‌هایی زده‌اند. غار مارگیت اسرارآمیز است زیرا تقریبا چیزی درباره آن نمی‌دانیم. نمی‌دانیم این غار کی و توسط چه کسی و با چه هدفی ساخته شده است.
3.درینکویو و شهرهای زیرزمینی کاپادوکیه
منطقه کاپادوکیه در مرکز ترکیه محل یکی از چشم‌نوازترین مناظر در جهان، دره‌های عمق و سازندهای صخره‌ای سر به فلک کشیده مملو از خانه‌ها، کلیساها، مقبره‌ها، معابد و کل شهرهای زیرزمینی است که به طور هماهنگ حک شده‌اند.
یکصد مایل‌مربع با بیش از 200دهکده زیرزمینی و شهرهای تونلی کامل با معبرهای پنهان، اتاق‌های زیرزمینی و معابد باستانی و تاریخی غنی از داستان‌های شگفت‌انگیز درباره هر تمدن جدیدی که روی تمدن قبلی سوار شده است، کاپادوکیه را به یکی از شگفت‌انگیزترین و غارنشین‌ترین مناطق در جهان تبدیل کرده است.
اما در هیچ‌جای دیگری در جهان نبوغ معماری باستانی بیشتر از شهر زیرزمینی درینکیو که در نزدیکی همین مکان قرار دارد، قابل دیدن نیست. درینکیو 11طبقه عمیق است، 600ورودی و چندین مایل تونل دارد که آن را به سایر شهرهای زیرزمینی وصل کرده‌اند و هزاران نفر را در خود جای می‌دهد.
این شهر واقعا یک شهر زیرزمینی با مناطقی برای خواب، اصطبل نگهداری از دام، چاه، تانکرهای آب و گودا‌ل‌های آشپزی، راهروهای هواکش، اتاق‌های اشتراکی، حمام و مقبره‌هاست. درینکیو تنها نیست. بیش از 40 شهر زیرزمینی کامل در کاپادوکیه پیدا شده که بسیاری از آن‌ها به وسیله تونل‌هایی به هم وصل هستند.
4.کاریز فراعنه، شگفت‌انگیزترین قنات در جهان باستان که تحت تأثیر ایرانیان ساخته شد
قنات فیرون که به نام کاریز گادارا هم شناخته می‌شود، کاریزی باستانی است که به منظور آبرسانی به یک دِه-شهرِ رومی-هلنیستی که در سوریه و اردن امروزی مستقر است، ساخته شد. با اینکه قنات فیرون در عربی به معنای «کانال فراعنه» است، این کانال عظیم، که توانمندی خارق‌العاده مهندسی را به نمایش می‌گذارد، مصری نیست بلکه متعلق به امپراتوری روم است که به احتمال زیاد تحت تأثیر ایرانیان باستان ساخته شده است.
این خط لوله با طولی بالغ بر 170کیلومتر، نه تنها طویل‌ترین آبراه زیرزمینی باستانی در جهان است، بلکه پیچیده‌ترین آبراه نیز هست و نشانه ایست از قدرت عظیم مهندسی آبی در آن دوران.
این آبراه با دقت شگفت‌آوری ساخته شده است. شیب این تونل آبی در حدود 0.3 در هزار است که یعنی در هر کیلومتر فقط 30سانتی‌متر کاهش یافته است که یک زاویه کم‌عمق، مناسب و شگفتی‌آور محسوب می‌شود. باستان‌شناسان در امتداد جاده اصلی گادارا شمع‌های فشار پایه را پیدا کرده‌اند که نشان‌دهنده وجود یک ساختار سیفونی است که به منظور تأمین آب شیرین حومه غربی شهر، احتمالا از منابعی در فاصله 100کیلومتری، ساخته شده است. کارگران تا زمان اتمام کار ساخت این قنات در حدود 600000مترمکعب سنگ آهک را حفاری کرده بودند که با کل یک‌چهارم حجم هرم بزرگ مصر برابری می‌کند.
5.مرکز فرقه‌گراییِ شاوین دی هوآنتر
شاوین دی هوآنتر یک محوطه باستانی واقع در منطقه آنکش در پرو است که در فاصله 250کیلومتری از پایتخت این کشور، یعنی لیما، قرار گرفته است. این محل 3000متر بالای سطح دریا قرار دارد و بین ساحل کویر در غرب و دشت‌های گرمسیری آمازون در شرق فشرده شده است. تاریخ‌نگاری کربن نشان می‌دهد که این محوطه حداقل 3000سال ق.م اشغال شده بوده است. در حدود سال 1500 ق.م بود که شاوین به یک مکان مقدس و مرکز زیارتی و تشریفاتی مذهب آند تبدیل شد.
یکی از جنبه‌های جالب این محوطه وجود اتاقک‌های زیرزمینی است. درواقع حیرت‌انگیزترین ویژگی این محل کنده‌کاری‌ها و مجسمه‌های این اتاقک‌های زیرزمینی هستند. مثلا یک بلوک از جنس گرانیت به طول 4.5متر وجود دارد که به شکل منشور تراشیده شده است. این بلوک با سر پهن یک گربه‌سان شروع می‌شود و به تدریج باریک‌تر می‌شود و به داخل زمین فرو می‌رود. موتیف گربه‌سان را می‌توان در سراسر حکاکی روی دیوارهای سنگی بیرونی بخش کاستیلو (بال جنوبی معبد) نیز مشاهده کرد.
این حکاکی‌ها ظاهرا نگهباهان معبد به نام گارگویل‌ها را بازنمایی می‌کنند. گارگویل‌ها به جز ویژگی‌های گربه‌سانی، ویژگی‌های منسوب به پرندگان را نیز نمایش می‌دادند. این شمایل‌نگاری‌ها به فهم بهتر فرقه‌هایی که در شاوین دنبال می‌شدند، کمک می‌کند.
6.صداهای شگفت‌انگیز سرداب هال سافلینی در مالتا
سرداب هال سافلینی که در سایت میراث فرهنگی یونسکو ثبت شده یکی از قدیمی‌ترین معابد زیرزمینی ماقبل تاریخی در جهان است. این سازه زیرزمینی در هاله‌ای از راز مدفون است. از کشف جمجمه‌های طویل‌شده تا داستان‌هایی از پدیده‌های فراطبیعی این مکان را تسخیر کرده است. اما ویژگی منحصربه‌فردی که کارشناسان از سراسر جهان را به این مکان جذب کرده است، ویژگی‌های عایق صدای اتاقک‌های زیرزمینی این سرداب است. هرچند هنوز مطمئن نیستیم اما باوری وجود دارد که می‌گوید این سرداب در اصل یک محراب مقدس برای ملهم شدن از وحی بوده است.
به همین دلیل است که یک اتاقک منحصربه‌فرد که در دل سنگ‌آهنگ تراشیده شده و ویژگی‌های منحصربه‌فرد عایق صدا را نمایش می‌دهد به نام «اتاقک وحی» شناخته می‌شود. برطبق ویلیام آرتور گریفیث، که درباره «مالتا و معابد ماقبل‌تاریخی اخیرا کشف‌شده» نوشته است، «یک کلمه در اتاق وحی صدها برابر تقویت می‌شد تا جاییکه در سراسر این سازه قابل شنیدن بود.»
می‌توان تصور کرد که این تشدید صدا از داخل تونل‌های تاریک و اسرارآمیز چه تأثیری روی باورمندان به پیشگویی داشته است.
7.هزارتوهای زیرزمینی روم
تعداد کمی از گردشگرانی که در خیابان‌های روم گشت‌وگذار می‌کنند و به محوطه‌های شگفت‌انگیزی مثل کلوسئوم و میدان روم می‌رسند، می‌فهمند که در زیر پایشان چیزی بسی قدیمی‌تر از خود شهر و این سازه‌ها خوابیده است ـ یک هزارتو از کانال‌های زیرزمینی و معادن که به روزهای آغازین این شهر باستانی باز می‌گردند.
این تونل‌ها ابتدا معادنی بودند که رومیان باستان برای ساخت خانه‌هایشان از آن سنگ استخراج می‌کردند اما بعدها عریض‌تر شدند. وقتی استخراج معدن به پایان رسید، رومی‌ها از این هزارتوی زیرزمینی ایجاد شده به عنوان دخمه برای پرورش قارچ و سیستم فاضلاب استفاده می‌کردند.
این تونل‌ها در جنگ جهانی دوم به عنوان پناهگاه ضدبمب استفاده می‌شد. صدها کیلومتر دخمه در زیر شهر و در حومه آن وجود دارد. برخی از شبکه‌های آن به خوبی شناسایی شده و به روی گردشگران باز است اما بقیه کمتر کاوش شده است. احتمالا تعدادی از دخمه‌ها نیز هنوز شناسایی نشده‌اند.
8.غارهای زیرزمینی ناتینگهام
در زیر خیابان‌های شهر ناتینگهام در انگلستان در حدود 500 غار دست‌ساز وجود دارد که در دل سنگ‌های طبیعی کنده شده است. این غارها در طی زمان مصارف مختلفی از جمله سیاه‌چال، تا چاه مستراح، زیرزمین‌هایی برای آبجو، خانه، خانه‌های تابستانی، پناهگاه‌های ضد حمله هوایی و زندان را داشته‌اند که گفته می‌شود یکی از معروف‌ترین زندانیانش رابین‌هود بوده است.
9.غارهای لونگیو
غارهای لانگیو در چین به عنوان «نهمین عجایب در جهان باستان» شناخته می‌شود. این غارهای دست‌ساز در حدود 2000سال قبل ساخته شده و نمادی از یکی از بزرگترین حفاری‌های دوران باستان است. هیچ‌کس نمی‌داند این غارها را چه کسی با چه منظوی و چگونه ساخته است.
این غارها نخستین‌بار در سال 1992 توسط یک روستایی کشف شدند و تاکنون 36مورد از آن‌ها که مساحتی در حدود 3000متر مربع را اشغال می‌کند، شناسایی شده است. هر غار در حدود 30متر به زیر زمین فرود می‌آید و شامل اتاقک‌های سنگی، پل‌ها، حوضچه‌ها و نادوان‌ها است.
ستون‌هایی در سراسر غار پراکنده‌اند که از سقف و دیوارها حمایت می‌کنند، سقف و ستون‌های سنگی نیز به صورت متحد‌الشکل با ضربات قلم با خطوطی موازی تزئین شده‌اند.
فقط یکی از غارها به روی گردشگران باز است و دلیل انتخابش آن است که کنده‌کاری‌های سنگی در داخل آن اسب، ماهی و پرنده را نمایش می‌دهند. این غار هنوز یک معمای حل‌نشده است.
10.دخمه‌های باستانی مالت
میراث پارینه‌مسیحی جزایر مالت چهارمین مورد در خوشه این نوع یابودها در منطقه مدیترانه است که بعد از یادبودهای ایتالیا، اسرائیل و مغرب قرار می‌گیرد که مهمترین ویژگی‌های آن‌ها منطقه وسیعی از گورهای زیرزمینی است. دخمه‌های مالت به عنوان «سندی عالی از فرهنگ، هنر و اقلیم اجتماعی درحال تغییر جهان مدیترانه در بین قرن سوم تا سده‌های بعد از میلاد» در میراث فرهنگی یونسکو ثبت شده است.
یکی از ویژگی‌های گورهای زیرزمینی مالت تلفیق آیین‌های مذهبی شامل ارجاعاتی به مسیحیت، آیین‌های جادوگری و یهودیت در یک مکان واحد است. این نشان‌دهنده همزیستی فرهنگ‌های مختلف در اواخر جامعه روم است.
