راهنماتو- رشت، شهری که در قلب سرسبز گیلان آرمیده است، نه‌تنها به‌خاطر آب‌وهوای دلپذیر و مردمان خونگرمش شهرت دارد، بلکه داستان‌های کهن و افسانه‌های جذابی درباره پیدایش آن در دل تاریخ نهفته است.
به گزارش راهنماتو، این شهر که امروز به‌عنوان مرکز استان گیلان شناخته می‌شود، ریشه در اعماق تاریخ ایران دارد. از روایت‌های افسانه‌ای گرفته تا اسناد تاریخی، رشت همواره شهری بوده است که تاریخ و اسطوره در آن به هم گره خورده‌اند.
افسانه‌های کهن درباره‌ی رشت
۱. افسانه کیکاووس و شهر گمشده
در میان مردم گیلان، افسانه‌ای قدیمی درباره پیدایش رشت نقل می‌شود که به دوران اسطوره‌ای ایران بازمی‌گردد. گفته می‌شود که کیکاووس، پادشاه اسطوره‌ای ایران، پس از شکست در نبردی سخت با دیوان، به سرزمین‌های شمالی پناه برد. او همراه با یاران وفادارش، پس از گذر از جنگل‌های انبوه و رودخانه‌های خروشان، به منطقه‌ای سرسبز و حاصلخیز در کنار دریای کاسپین (خزر) رسید. کیکاووس که شیفته‌ی زیبایی این سرزمین شده بود، دستور داد در آن‌جا شهری بنا کنند.
برای ساخت این شهر، یاران کیکاووس ابتدا رودخانه‌ها را مهار کردند و زمین‌ها را آماده‌ی کشاورزی ساختند. گفته می‌شود که کیکاووس، برای حفاظت از این شهر، از نیروی جادویی دیوان کمک گرفت و آن‌ها برج‌های بلندی برای محافظت از شهر ساختند. این شهر که به افتخار کیکاووس "رشت" نام گرفت، به‌سرعت آباد شد و مردم از سراسر گیلان برای زندگی در آن به این منطقه مهاجرت کردند.
۲. افسانه پری دریایی و رشتیه
در روایتی دیگر، رشت به دست دختری از نژاد پریان بنا شد. این دختر، که "رشتیه" نام داشت، از تبار پریان دریایی بود. او پس از نجات یافتن از طوفانی سهمگین، به این منطقه پناه آورد. گفته می‌شود که رشتیه با قدرت‌های جادویی خود، چشمه‌های زلال را از دل زمین جاری کرد و درختان کهنسال را برپا ساخت.
رشتیه پس از مدتی با یکی از شاهزادگان محلی ازدواج کرد و همراه با او، شهری بنا کرد که بعدها به نام "رشت" معروف شد. مردم این شهر به لطف قدرت‌های رشتیه، کشاورزی و ماهیگیری را آموختند و رشت به‌سرعت به مرکز تجاری و بازرگانی منطقه تبدیل شد. گفته می‌شود که هنوز هم شب‌های مه‌آلود رشت، حضور رشتیه را در کنار رودخانه‌ها می‌توان حس کرد.
۳. افسانه درخت مقدس و شهر گمشده
برخی از افسانه‌ها به وجود درختی مقدس در قلب جنگل‌های گیلان اشاره دارند. گفته می‌شود که این درخت، که به "درخت زندگی" معروف بود، توسط ایزدان برای حفاظت از سرزمین‌های شمالی کاشته شده بود. روزی مردی به نام "رشتا" که از تبار پادشاهان دیلمی بود، در خواب دید که باید به دنبال این درخت برود و شهری در کنار آن بنا کند.
رشتا پس از سال‌ها جست‌وجو، درخت مقدس را یافت و با کمک روح ایزدبانوان جنگل، شهری در کنار این درخت بنا کرد. مردم به‌زودی در این شهر ساکن شدند و به کشاورزی و ماهیگیری پرداختند. نام شهر "رشت" نیز برگرفته از نام "رشتا" است که به‌عنوان بنیان‌گذار شهر شناخته می‌شود.
واقعیت‌های تاریخی درباره پیدایش رشت
۱. دوران باستان و نخستین نشانه‌ها
بر اساس اسناد تاریخی، تاریخ مستند رشت به دوران اشکانیان بازمی‌گردد. در آن زمان، این منطقه به دلیل موقعیت استراتژیک خود، به‌عنوان نقطه‌ای برای تبادل کالا بین ایران و سرزمین‌های شمالی مورد توجه بود. برخی منابع تاریخی نشان می‌دهند که رشت در دوران ساسانیان نیز به‌عنوان یک مرکز تجاری و نظامی اهمیت داشت.
برخی از پژوهش‌ها نشان می‌دهند که مردم بومی این منطقه، که به زبان گیلکی سخن می‌گفتند، از دیرباز در این منطقه به کشاورزی و ماهیگیری مشغول بودند. رودخانه‌های متعدد و جنگل‌های انبوه، محیطی مناسب برای رشد اقتصادی و فرهنگی این منطقه فراهم کرده بود.
۲. رشت در دوران اسلامی
در دوران اسلامی، رشت به‌عنوان یکی از مراکز مهم تجاری در حاشیه دریای خزر شناخته شد. یاقوت حموی، جغرافی‌دان مشهور قرن هفتم هجری، از رشت به‌عنوان شهری آباد و پررونق یاد کرده است که بازارهای پرجنب‌وجوش و کارگاه‌های بافندگی بسیاری در آن فعالیت داشته‌اند.
در دوران صفویه، شاه عباس بزرگ با توسعه راه‌های ارتباطی و ساخت کاروانسراها، به آبادانی رشت کمک کرد. این شهر به دلیل موقعیت تجاری خود، محل استقرار تاجران و بازرگانانی از سراسر ایران و حتی از کشورهای همسایه بود.
۳. رشت در دوران قاجار و معاصر
در دوران قاجار، رشت به‌عنوان دروازه تجاری ایران با روسیه و اروپا شناخته شد. صادرات ابریشم، برنج و چای از طریق بندر انزلی به اروپا، رشت را به یکی از مراکز تجاری مهم ایران تبدیل کرد. در دوران مشروطه، رشت یکی از کانون‌های اصلی جنبش‌های آزادی‌خواهانه بود و نقش مهمی در شکل‌گیری انقلاب مشروطه ایفا کرد.
در دوران پهلوی، رشت به‌عنوان مرکز استان گیلان، با گسترش زیرساخت‌ها و بهبود راه‌های ارتباطی، بیش از پیش رونق یافت. این شهر به دلیل معماری زیبا، فرهنگ غنی و غذاهای محلی خوش‌طعم، به یکی از مقاصد محبوب گردشگران داخلی و خارجی تبدیل شد.
