نتایج یک تحقیق طولانی‌مدت ارتباطی قوی را بین زوال عقل و رژیم غذایی نشان داده است. بر اساس نتایج این مطالعه ۴۰ ساله روی ۱۳۰ هزار بزرگسال، خطر ابتلا به زوال عقل در بزرگسالانی که بیش از دو وعده در هفته گوشت قرمز فراوری شده، مانند سوسیس، کالباس، ژامبون و بیکن، مصرف می‌کردند ۱۴ درصد بیش از کسانی بود که مصرف این گوشت‌ها را به کمتر از سه وعده در ماه کاهش داده بودند.
دکتر رضا همایونفر، دانشیار انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی کشور درباره فعالیت مغز و نیاز اصلی این عضو حیاتی بدن گفت: مغز شما همیشه بیدار است. از افکار و حرکات، تنفس و ضربان قلب، حواس شما مراقبت می‌کند حتی زمانی که خواب هستید به سختی ۲۴ ساعته کار می‌کند. این بدان معناست که مغز به یک منبع دائمی سوخت نیاز دارد. این سوخت از غذاهایی که می‌خورید به دست می‌آید.بنابراین تغذیه مناسب در سوخت رسانی مطلوب به مغز نقش ویژه‌ای دارد. به زبان ساده، آنچه می خورید مستقیما بر ساختار و عملکرد مغز و در نهایت خلق و خوی شما تأثیر می گذارد.
اهمیت سوخت رسانی مطلوب به مغز
او در توضیح ابیشتر افزود: مغز شما مانند یک ماشین گران قیمت، زمانی بهترین عملکرد را دارد که فقط سوخت درجه یک دریافت کند. خوردن غذاهای باکیفیت که حاوی مقدار زیادی ویتامین، مواد معدنی و آنتی اکسیدان هستند، مغز را تغذیه می‌کند و از آن در برابر استرس اکسیداتیو (ضایعات (رادیکال های آزاد) که هنگام استفاده بدن از اکسیژن تولید می شود که می‌تواند به سلول ها آسیب برساند) محافظت می‌کند.
این متخصص تغذیه به مضرات غذاهای فراوری شده برای مغز اشاره کرد و ادامه داد: اگر چیزی غیر از سوخت درجه یک مصرف کنید، مغز شما آسیب می‌بیند. اگر موادی از سوخت کم ارزش مانند آنچه از غذاهای فرآوری شده یا تصفیه شده دریافت می‌کنید به مغز برسد، توانایی کمی برای خلاص شدن از شر آن‌ها دارد. به عنوان مثال، رژیم های غذایی سرشار از قندهای تصفیه شده برای مغز مضر هستند. آن‌ها علاوه بر بدتر شدن تنظیم انسولین بدن، التهاب و استرس اکسیداتیو را نیز افزایش می‌دهند. در مطالعات متعدد ارتباطی بین رژیم غذایی سرشار از قندهای تصفیه شده و اختلال در عملکرد مغز و حتی بدتر شدن علائم اختلالات خلقی، مانند افسردگی، پیدا شده است.
تاثیر تغذیه بر سلامت روان
همایونفر در پاسخ به این سوال که چگونه غذاهایی که می خورید بر سلامت روان شما تأثیر می گذارد؟ بیان کرد: سروتونین یک انتقال دهنده عصبی است که به تنظیم خواب و اشتها، واسطه خلق و خو و مهار درد کمک می‌کند. از آنجایی که حدود ۹۵ درصد سروتونین در دستگاه گوارش تولید می شود و دستگاه گوارش شما با صد میلیون سلول عصبی یا نورون پوشیده شده است، منطقی است که عملکرد درونی دستگاه گوارش پ فقط به هضم غذا کمک نکند. بلکه احساسات شما را نیز هدایت کند. علاوه بر این، عملکرد این نورون‌ها و تولید انتقال دهنده‌های عصبی مانند سروتونین به شدت تحت تأثیر میلیاردها باکتری «خوب» است که میکروبیوم روده را تشکیل می دهند. این باکتری‌ها نقش اساسی در سلامت شما دارند. آن‌ها از پوشش روده شما محافظت می کنند و اطمینان حاصل می‌کنند که یک سد قوی در برابر سموم و باکتری‌های بد ایجاد شده است. آن‌ها التهاب را محدود می‌کنند و میزان جذب مواد مغذی از غذا را بهبود می‌بخشند. و مسیرهای عصبی را که مستقیماً بین روده و مغز حرکت دارند، فعال می کنند.
غذاهایی برای کاهش خطر بروز افسردگی
او به تاثیر رژیم‌های غذایی متفاوت بر سلامت روان و افسردگی اشاره کرد و گفت: مطالعات، رژیم‌های غذایی «سنتی» مانند رژیم مدیترانه‌ای و رژیم غذایی سنتی ژاپنی را با یک رژیم غذایی معمولی «غربی» مقایسه کرده و نشان داده‌اند که خطر ابتلا به افسردگی در افرادی که از رژیم غذایی سنتی استفاده می‌کنند ۲۵ تا ۳۵ درصد کمتر است. دانشمندان این تفاوت را به این دلیل توضیح می‌دهند که این رژیم‌های غذایی سنتی معمولا سرشار از سبزیجات، میوه‌ها، غلات فرآوری‌نشده، و ماهی و غذاهای دریایی هستند و فقط حاوی مقادیر متوسطی از گوشت بدون چربی و لبنیات هستند. آن‌ها همچنین فاقد مواد غذایی فرآوری شده و تصفیه شده و قند هستند، که اصلی ترین الگوی رژیم غذایی «غربی» است. علاوه بر این، بسیاری از این غذاهای فرآوری نشده تخمیر می‌شوند و بنابراین به عنوان پروبیوتیک طبیعی عمل می‌کنند.
همایونفر درباره نقش باکتری‌ها بر خلق و خوی افراد عنوان کرد: این ممکن است برای شما غیرقابل قبول به نظر برسد، اما این تصور که باکتری‌های خوب نه تنها بر آنچه روده شما هضم و جذب می‌کند تأثیر می‌گذارد، بلکه بر میزان التهاب در سراسر بدن و همچنین بر خلق و خو و سطح انرژی شما تأثیر می گذارد، در بین محققان مورد توجه قرار گرفته است.
مهمترین راه‌های پیشگیری از آلزایمر
او فاکتورهای مهم پیشگیری از آلزایمر را بر شمرد و گفت: برای پیشگیری از دمانس، فعالیت فیزیکی، رژیم غذایی دارای ویژگی‌های ضد التهابی، و پرهیز از چاقی اهمیت ویژه ای دارد. رژیم غذایی یک فاکتور کاملا قابل تغییر در سبک زندگی است. محدودیت انرژی به مظر می‌رسد که اثر حفاظتی داشته باشد. مواد غذایی که ارتباط زیادی با آلزایمر دارند شامل سلنیوم، ویتامین‌های C، E، D، و کمپلکس B، و نیز اسیدهای چرب امگا ۳ است فشار خون، قند خون و کلسترول بالا به مغز می‌توانند آسیب وارد کنند. استرس اکسیداتیو می‌تواند به مغز آسیب وارد کند. مصرف مایعات کافی برای جلوگیری از تغییر فشار خون و غلظت خون لازم است.
این متخصص تغذیه ادامه داد: غذاهای غنی از ویتامین های C و D، روی، آهن، مس، و سلنیوم باید در رژیم غذایی قرار بگیرند. بلوبری، تمشک، توت فرنگی، کلم پیچ، و اسفناج ممکن است که عملکرد شناختی را بهبود دهند. علاقه‌مندان به خوردن قهوه احتمال کمتری برای ابتلا به آلزایمر در سنین پیری دارند. وجود غذاهای غنی از فولات و ویتامین‌های B۶ و B۱۲ برای کاهش سطوح افزایش یافته هموسیستئین می‌تواند ضروری باشد. به طور کلی کمبود ویتامین D با کاهش عملکرد شناختی مرتبط است. مصرف بیشتر ویتامین D با کمتر ابتلا به آلزایمر در زنان مسن همراه است.
همایونفر با بیان اینکه پس از کمی بیش از دو دهه تحقیق در مورد تغذیه و زوال عقل، شواهد قوی برای اثرات پیشگیرانه ویتامین‌ها و اسیدهای چرب بر زوال عقل وجود دارد، گفت: در میان غذاهای خاص با شواهدی از محافظت عصبی می‌توان به سبزیجات برگ سبز و سایر سبزیجات، انواع توت ها و غذاهای دریایی اشاره کرد. تعدادی از مطالعات، الگوهای غذایی، به ویژه رژیم های مدیترانه‌ای و «دش» (DASH) (رویکردهای غذایی برای توقف فشار خون) را بررسی کرده‌اند. هیچ یک از این رژیم‌ها برای غذاها و مواد مغذی خاصی که به عنوان محافظ عصبی شناخته شده‌اند، تنظیم نشده است.
او ادامه داد: یک رژیم غذایی جدید به نام «مایند»( MIND) بسیاری از عناصر رژیم غذایی مدیترانه ای و DASH را در خود جای داده است، اما با تغییراتی که بهترین شواهد را برای محافظت عصبی مغز منعکس می‌کند.
اما و اگرهای رژیم‌های غذایی
دانشیار انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی کشور با تاکید بر این که تاکنون هیچ مدرکی مبنی بر اینکه خوردن یا اجتناب از یک غذای خاص می‌تواند از آلزایمر یا زوال شناختی مرتبط با افزایش سن جلوگیری کند، وجود ندارد، ادامه داد: با این حال زغال اخته، سبزیجات برگدار و کورکومین (که در ادویه زردچوبه یافت می شود)، دارای خواص ضد التهابی، آنتی اکسیدانی یا سایر خواصی هستند که ممکن است به محافظت از مغز کمک کنند. ترکیباتی در چای سبز، اسفناج یا کلم‌پیچ وجود دارند که روند پیشرفت بیماری را کند می‌کنند.
البته به تاکید این متخصص تغذیه این امکان وجود دارد که پیروی از یک رژیم غذایی خاص بر مکانیسم های بیولوژیکی، مانند استرس اکسیداتیو و التهاب، که زمینه ساز آلزایمر هستند، تأثیر بگذارد. خوردن یک رژیم غذایی خاص ممکن است مواد مغذی خاصی را افزایش دهد که ممکن است از طریق خواص ضد التهابی و آنتی اکسیدانی از مغز محافظت کند. ممکن است رسوبات بتا آمیلوئید را که در مغز افراد مبتلا به آلزایمر یافت می شود، مهار کند یا متابولیسم سلولی را به روش هایی که در برابر بیماری محافظت می کند، بهبود بخشد.
