همه چیز درمورد سنگ کلیه

راهنماتو- سنگ‌های کلیه از تجمع مواد مختلف در ادرار تشکیل می‌شوند. این مواد معمولاً شامل کلسیم، اگزالات، اسید اوریک، یا سیستین هستند که با هم ترکیب شده و سنگ‌هایی را شکل می‌دهند.

به گزارش راهنماتو، سنگ کلیه می‌تواند باعث درد و مشکلات جدی شود، اما با تغییرات مناسب در رژیم غذایی، مصرف کافی مایعات، و درمان‌های پزشکی می‌توان به کاهش خطر تشکیل سنگ‌ها و درمان آن‌ها کمک کرد. بیایید باهم در راهنماتو بیشتر درباره سنگ کلیه بدانیم.

سنگ کلیه چیست؟

بسیاری از املاح در بدن به کلیه می‌رسند و از طریق کلیه بخشی از مواد اضافی و سموم دفع می‌شود. این املاح مثل نمک، کلسیم و اسید اوریک ممکن است کنار هم جمع شوند و سنگ‌های ریز و درشت بسازندو بسیاری از این سنگ‌های ریز بدون درد دفع می‌شوند. اما گاهی مقدار این مواد معدنی و ساختار کلیه فرد به گونه‌‎ای است که سنگ‌های بزرگ‌تری ساخته می‌شود. این سنگ‌ها گاهی آنقدر بزرگ هستند که باید با لیزر شکسته شوند تا دفع شوند. حتی گاهی آنقدر بزرگ هستند که قابل دفع نیستند و باید جراحی شوند.

نشانه‌های سنگ کلیه

علائم اصلی:

1. درد شدید:

   • محل: درد معمولاً در ناحیه کمر یا پهلو شروع می‌شود و می‌تواند به کشاله ران، شکم، و حتی در قسمت پایین شکم منتشر شود.
   • نوع: درد ممکن است به صورت تیز، تیرکشنده، یا دردناک باشد و گاهی اوقات به صورت موجی و متناوب احساس شود.
2. درد ادراری:
   • محل: درد یا سوزش هنگام ادرار کردن.
   • نوع: ممکن است همراه با نیاز مکرر به ادرار و احساس ناتوانی در تخلیه کامل مثانه باشد.
3. خون در ادرار:
   • ظاهر: ادرار ممکن است صورتی، قرمز، یا قهوه‌ای شود.
   • علت: وجود خون در ادرار معمولاً به دلیل آسیب به دیواره‌های دستگاه ادراری ناشی از سنگ است.
4. تهوع و استفراغ:
   • علت: تهوع و استفراغ معمولاً به دلیل درد شدید یا واکنش به درد هستند.
5. تب و لرز:
   • علت: اگر سنگ کلیه باعث عفونت دستگاه ادراری شود، ممکن است علائم تب و لرز نیز ظاهر شوند.
6. تغییرات در ادرار:
   • ظاهر: ادرار ممکن است تیره‌تر از حد معمول باشد.
   • مقدار: ممکن است فرد دچار کاهش یا افزایش غیرطبیعی حجم ادرار شود.

علائم دیگر:

• درد شکمی: در مواردی که سنگ در حالب یا مثانه گیر کرده باشد.

• درد کشاله ران: که می‌تواند به دلیل حرکت سنگ از کلیه به حالب باشد.
• حساسیت و درد در ناحیه پایین شکم: که ممکن است به دلیل عفونت یا التهاب ناشی از سنگ باشد.

عوارض ناشی از سنگ کلیه

1. عفونت‌های دستگاه ادراری:

• علت: سنگ‌های کلیه می‌توانند باعث انسداد مجاری ادراری شده و شرایط را برای رشد باکتری‌ها فراهم کنند.

• علائم: تب، لرز، درد، و تغییر رنگ ادرار. عفونت شدید ممکن است نیاز به درمان فوری پزشکی داشته باشد.

2. انسداد حالب (Hydronephrosis):

• علت: اگر سنگ در حالب گیر کند، می‌تواند مانع از جریان طبیعی ادرار از کلیه به مثانه شود و باعث تورم و آسیب به کلیه‌ها گردد.

• علائم: درد شدید، تورم، و کاهش عملکرد کلیه.

3. آسیب به کلیه:

• علت: سنگ‌های بزرگ یا سنگ‌هایی که به مدت طولانی در کلیه باقی می‌مانند می‌توانند به بافت کلیه آسیب بزنند.

• علائم: کاهش عملکرد کلیه، مشکلات مزمن در عملکرد کلیه.

4. بروز خون در ادرار (هماتوری):

• علت: سنگ‌ها می‌توانند به دیواره‌های دستگاه ادراری آسیب بزنند و منجر به خونریزی شوند.

• علائم: ادرار ممکن است صورتی، قرمز، یا قهوه‌ای شود.

5. درد شدید:

• علت: سنگ‌های کلیه می‌توانند باعث درد شدید و غیرقابل تحمل شوند که ممکن است به زندگی روزمره و کیفیت زندگی آسیب بزند.

• علائم: درد در ناحیه کمر، پهلو، و کشاله ران که می‌تواند به صورت موجی و شدید باشد.

6. افزایش فشار خون:

• علت: انسداد در دستگاه ادراری و آسیب به کلیه‌ها می‌تواند منجر به افزایش فشار خون شود.

• علائم: افزایش فشار خون، سردرد، و مشکلات قلبی.

7. اختلالات کلیوی مزمن:

• علت: آسیب مداوم به کلیه‌ها می‌تواند منجر به مشکلات کلیوی مزمن و کاهش عملکرد کلیه‌ها شود.

• علائم: خستگی، کاهش اشتها، و تورم در پاها و مچ دست.

8. دفع ناقص سنگ:

• علت: در برخی موارد، سنگ‌ها نمی‌توانند به طور کامل از بدن دفع شوند و ممکن است باعث درد و مشکلات مداوم شوند.

• علائم: درد مداوم، مشکلات ادراری، و نیاز به درمان‌های تهاجمی.

9. کاهش کیفیت زندگی:

• علت: درد مداوم و مشکلات ناشی از سنگ کلیه می‌تواند به طور چشمگیری کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار دهد.

• علائم: مشکلات در انجام فعالیت‌های روزمره، اختلالات خواب، و اضطراب.

راه‌های تشخیص سنگ کلیه

1. تاریخچه پزشکی و معاینه بالینی:

• تاریخچه پزشکی: پزشک ممکن است سوالاتی در مورد علائم، سابقه پزشکی، و عادات غذایی شما بپرسد.

• معاینه بالینی: پزشک ممکن است ناحیه کمر و شکم شما را برای بررسی وجود حساسیت یا درد بررسی کند.

2. آزمایش‌های ادراری:

• آزمایش ادرار:

  • هدف: بررسی وجود خون، کریستال‌ها، و عفونت در ادرار.
  • فرآیند: ادرار شما به آزمایشگاه ارسال می‌شود تا ویژگی‌های آن بررسی شود.
• آزمایش 24 ساعته ادرار:
  • هدف: اندازه‌گیری میزان مواد معدنی و دیگر مواد در ادرار که می‌توانند به تشکیل سنگ کمک کنند.
  • فرآیند: جمع‌آوری ادرار در طول 24 ساعت برای تجزیه و تحلیل.

3. آزمایش‌های خون:

• آزمایش خون:

  • هدف: ارزیابی عملکرد کلیه و بررسی سطح مواد معدنی مانند کلسیم و اسید اوریک.
  • فرآیند: نمونه خون برای تحلیل به آزمایشگاه ارسال می‌شود.

4. تست‌های تصویربرداری:

• سونوگرافی:

  • هدف: شناسایی سنگ‌ها و مشکلات کلیوی بدون استفاده از اشعه ایکس.
  • فرآیند: استفاده از امواج صوتی برای ایجاد تصاویر از داخل بدن.
• سی‌تی‌اسکن (CT Scan):
  • هدف: ارائه تصاویر دقیق و جزئی از کلیه‌ها، حالب، و مثانه.
  • فرآیند: استفاده از اشعه ایکس و کامپیوتر برای ایجاد تصاویر مقطعی از بدن.
  • ویژگی: معمولاً دقیق‌ترین روش برای شناسایی سنگ‌های کلیه و تعیین اندازه و موقعیت آن‌ها است.
• رادیولوژی ساده (X-ray):
  • هدف: شناسایی سنگ‌های کلسیمی که ممکن است در تصاویر رادیولوژی قابل مشاهده باشند.
  • فرآیند: استفاده از اشعه ایکس برای ایجاد تصاویر از ناحیه مورد نظر.
• پیلورگرافی داخل وریدی (IVP):
  • هدف: مشاهده و بررسی جریان ادرار و عملکرد کلیه‌ها.
  • فرآیند: تزریق مواد رنگی به جریان خون و استفاده از اشعه ایکس برای ایجاد تصاویر از دستگاه ادراری.

5. ارزیابی‌های اضافی:

• سیستوسکوپی:

  • هدف: مشاهده مثانه و مجرای ادرار از داخل.
  • فرآیند: استفاده از یک لوله نازک با دوربین (سیستوسکوپ) که از طریق مجرای ادرار وارد می‌شود.

راه‌های درمان سنگ کلیه

1. درمان‌های خانگی:

• مصرف مایعات:
  • هدف: نوشیدن آب زیاد (حدود 8-10 لیوان در روز) می‌تواند به دفع سنگ‌ها و کاهش احتمال تشکیل سنگ‌های جدید کمک کند.
  • نحوه: افزایش مصرف مایعات می‌تواند به حرکت سنگ‌ها از کلیه به مثانه کمک کند و احتمال انسداد را کاهش دهد.
• مسکن‌های ضد درد:
  • هدف: کاهش درد ناشی از سنگ کلیه.
  • داروها: داروهایی مانند ایبوپروفن یا استامینوفن می‌توانند به کاهش درد کمک کنند.
• داروهای شل کننده عضلات:
  • هدف: کاهش اسپاسم و کمک به حرکت سنگ‌ها از حالب.
  • داروها: داروهایی مانند تامسولوسین (فلوماکس) ممکن است به تسهیل عبور سنگ کمک کنند.

2. درمان‌های پزشکی:

• سنگ‌شکنی با امواج شوک (ESWL - Extracorporeal Shock Wave Lithotripsy):

  • هدف: خرد کردن سنگ‌های بزرگ به قطعات کوچکتر که راحت‌تر از بدن دفع شوند.
  • فرآیند: استفاده از امواج شوک برای شکستن سنگ‌ها به قطعات کوچکتر.
• پیوترانوسکوپی (Ureteroscopy):
  • هدف: حذف سنگ‌ها از حالب یا کلیه.
  • فرآیند: استفاده از یک لوله نازک با دوربین (پیوترانوسکوپ) که از طریق مجرای ادرار به حالب یا کلیه وارد می‌شود و سنگ‌ها را خارج می‌کند.
• پره‌نفرولیتوتومی (Percutaneous Nephrolithotomy):
  • هدف: حذف سنگ‌های بزرگ یا سنگ‌هایی که با روش‌های دیگر قابل درمان نیستند.
  • فرآیند: یک برش کوچک در پشت برای دسترسی به کلیه و برداشتن سنگ‌ها.

3. درمان‌های جراحی:

• عمل جراحی باز:

  • هدف: برداشتن سنگ‌های بسیار بزرگ یا سنگ‌هایی که به روش‌های دیگر قابل درمان نیستند.
  • فرآیند: جراحی باز برای دسترسی به کلیه و حذف سنگ‌ها.

راه‌های پیشگیری از سنگ کلیه

1. مصرف مایعات کافی:

• هدف: افزایش حجم ادرار برای کاهش غلظت مواد معدنی و جلوگیری از تشکیل سنگ‌ها.
• نحوه: نوشیدن حداقل 8-10 لیوان آب در روز، و در صورت فعالیت بدنی زیاد یا آب و هوای گرم، ممکن است نیاز به مصرف بیشتر باشد.

2. رژیم غذایی مناسب:

• کاهش مصرف مواد غذایی با محتوای بالا از اگزالات:

  • مواد غذایی: اسفناج، چای، شکلات، و برخی میوه‌ها و سبزیجات دیگر.
  • هدف: کاهش خطر تشکیل سنگ‌های کلسیمی اگزالات.
• مدیریت مصرف پروتئین حیوانی:
  • مواد غذایی: گوشت قرمز، مرغ، و ماهی.
  • هدف: کاهش خطر سنگ‌های اسید اوریک و افزایش کلسیم.
• کنترل مصرف کلسیم:
  • مدیریت: مصرف کلسیم از منابع غذایی به جای مکمل‌ها.
  • هدف: حفظ سطح کلسیم طبیعی در بدن بدون ایجاد خطر برای تشکیل سنگ‌های کلسیمی.
• افزایش مصرف میوه‌ها و سبزیجات:
  • مواد غذایی: میوه‌ها و سبزیجات می‌توانند به کاهش خطر سنگ‌ها کمک کنند.
  • هدف: تأمین ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری و کمک به کاهش تشکیل سنگ‌ها.

3. مصرف داروها (در موارد خاص):

• داروهای پیشگیری: بسته به نوع سنگ، پزشک ممکن است داروهایی تجویز کند که به کاهش خطر تشکیل سنگ‌ها کمک کنند.

  • داروها برای سنگ‌های کلسیمی: تیازیدها، که به کاهش سطح کلسیم در ادرار کمک می‌کنند.
  • داروها برای سنگ‌های اسید اوریک: آلکالیز کننده‌ها (مانند بیکربنات پتاسیم) برای کاهش اسیدیته ادرار.
  • داروها برای سنگ‌های سیستین: داروهای خاص برای کاهش سطح سیستین در ادرار.

4. تغییرات در سبک زندگی:

• فعالیت بدنی منظم:

  • هدف: حفظ وزن سالم و کاهش خطر مشکلات متابولیک که می‌توانند به تشکیل سنگ‌ها کمک کنند.
  • نحوه: پیاده‌روی، دویدن، یا سایر فعالیت‌های بدنی به صورت منظم.
• مدیریت وزن:
  • هدف: حفظ وزن سالم و کاهش خطر ابتلا به مشکلات متابولیک که می‌توانند به تشکیل سنگ‌های کلیه کمک کنند.

5. پایش و مدیریت شرایط پزشکی:

• مدیریت بیماری‌های زمینه‌ای:

  • بیماری‌ها: مانند دیابت، نقرس، و اختلالات متابولیک که می‌توانند به تشکیل سنگ‌ها کمک کنند.
  • هدف: مدیریت و درمان مناسب این بیماری‌ها برای کاهش خطر تشکیل سنگ‌ها.

6. مراجعه منظم به پزشک:

• پایش وضعیت:

  • هدف: بررسی دوره‌ای وضعیت کلیه‌ها و ادرار و دریافت توصیه‌های مناسب برای پیشگیری از سنگ‌های جدید.
  • نحوه: مشاوره منظم با پزشک و انجام آزمایشات لازم.

چگونه بفهمیم کلیه سنگ سازی داریم؟

کلیه‌های سنگ‌ساز به کلیه‌هایی اطلاق می‌شود که مستعد به تشکیل سنگ‌های کلیوی هستند. این استعداد می‌تواند به عوامل مختلفی از جمله رژیم غذایی، مسائل پزشکی، و عوامل ژنتیکی بستگی داشته باشد. در ادامه به علل و روش‌های شناسایی و مدیریت کلیه‌های سنگ‌ساز پرداخته می‌شود.

علل کلیه‌های سنگ‌ساز:

1. رژیم غذایی نامناسب:

   • مصرف زیاد از اگزالات: مواد غذایی مانند اسفناج، چای، و شکلات می‌توانند به تشکیل سنگ‌های اگزالات کلسیم کمک کنند.
   • مصرف زیاد از پروتئین حیوانی: ممکن است خطر تشکیل سنگ‌های اسید اوریک را افزایش دهد.
   • مصرف ناکافی مایعات: عدم مصرف کافی آب می‌تواند منجر به غلظت بالای مواد معدنی در ادرار شود.

2. مسائل پزشکی:

   • اختلالات متابولیک: مانند هایپرکلسیوری (سطح بالای کلسیم در ادرار) و هایپرکالسمی (سطح بالای کلسیم در خون).
   • نقرس: افزایش سطح اسید اوریک می‌تواند به تشکیل سنگ‌های اسید اوریک کمک کند.
   • بیماری‌های کلیوی: اختلالات مانند کیست‌های کلیوی یا عفونت‌های مزمن می‌توانند باعث تغییرات در ترکیب ادرار و تشکیل سنگ‌ها شوند.

3. عوامل ژنتیکی:

   • سابقه خانوادگی: استعداد به تشکیل سنگ‌های کلیوی می‌تواند ارثی باشد.

4. عوامل سبک زندگی:

   • وزن زیاد: چاقی و اضافه وزن می‌تواند به مشکلات متابولیک و افزایش خطر سنگ کلیه کمک کند.
   • کمبود فعالیت بدنی: سبک زندگی کم تحرک می‌تواند به مشکلات متابولیک و تشکیل سنگ‌ها منجر شود.

روش‌های شناسایی کلیه‌های سنگ‌ساز:

1. تست‌های پزشکی:

   • آزمایش ادرار: بررسی سطح مواد معدنی، وجود کریستال‌ها، و ناهنجاری‌ها در ادرار.
   • آزمایش خون: بررسی سطح مواد معدنی و عملکرد کلیه‌ها.

2. تست‌های تصویربرداری:

   • سونوگرافی: شناسایی سنگ‌ها و مشکلات کلیوی.
   • سی‌تی‌اسکن: ارائه تصاویر دقیق از کلیه‌ها و دستگاه ادراری.
   • رادیولوژی ساده: شناسایی سنگ‌های کلسیمی.

3. ارزیابی سابقه پزشکی و خانوادگی:

   • سابقه شخصی: بررسی سابقه قبلی سنگ کلیه و شرایط پزشکی مرتبط.
   • سابقه خانوادگی: بررسی وجود سنگ کلیه در اعضای خانواده.

مدیریت و پیشگیری از کلیه‌های سنگ‌ساز:

1. تغییرات در رژیم غذایی:

   • افزایش مصرف مایعات: نوشیدن حداقل 8-10 لیوان آب در روز.
   • مدیریت مصرف کلسیم و اگزالات: محدود کردن مواد غذایی با محتوای بالا از اگزالات و مصرف کلسیم از منابع غذایی به جای مکمل‌ها.

2. داروها:

   • داروهای پیشگیری: بسته به نوع سنگ، داروهایی برای کاهش خطر تشکیل سنگ‌ها تجویز می‌شود.

3. تغییرات در سبک زندگی:

   • فعالیت بدنی منظم: حفظ وزن سالم و کاهش خطر مشکلات متابولیک.
   • مدیریت وزن: کنترل وزن و جلوگیری از چاقی.

4. پایش منظم:

   • معاینه پزشکی: مشاوره منظم با پزشک برای بررسی وضعیت کلیه‌ها و دریافت توصیه‌های پیشگیری.