راهنماتو- باباطاهر عریان، با دوبیتی‌هایی کوتاه اما زیبا بر تاریخ ادبیات ایران حکمرانی می‌کند؛ این اشعار بی‌آنکه نیازی به تفسیر داشته باشند قرن‌هاست در دل و زبان مردم جاری هستند.
به گزارش راهنماتو، دوبیتی‌های منسوب به باباطاهر عریان، از مهم‌ترین و ماندگارترین نمونه‌های شعر عامیانه در تاریخ ادبیات فارسی به شمار می‌روند. این اشعار که عمدتاً به لهجه‌ی لُری کهن سروده شده‌اند، به‌دلیل سادگی زبان، مضامین عرفانی و عاطفی، و استفاده از عناصر بومی، همواره مورد توجه پژوهشگران، شاعران و عموم مردم قرار گرفته‌اند.
در قرون پس از باباطاهر، شاعران متعددی مانند پورفریدون و صوفی مازندرانی نیز به سرودن دوبیتی‌هایی با زبان و سبک عامیانه پرداختند. برخی از این دوبیتی‌ها، به‌سبب شباهت در لحن و ساختار، به اشتباه یا از روی تمایل ناشران، وارد نسخه‌های متأخر دیوان باباطاهر شده‌اند. این در حالی است که بسیاری از این شاعران هدفی برای تقلید مستقیم از باباطاهر نداشتند و بیشتر در چهارچوب شعر فولکلور فعالیت می‌کردند.
بیشتر بخوانید: شعردرمانی؛ بازتاب هراس از مرگ در شعر رودکی
بیشتر بخوانید: شعردرمانی؛ گله از یار دل‌آزار در شعر وحشی بافقی
بیشتر بخوانید: زیباترین اشعار فارسی؛ ستیز انسان و گرگ در شعر فریدون مشیری
در دوره‌ی بازگشت ادبی (قاجاریه)، گروهی از شاعران به بازآفرینی سبک‌های کلاسیک، به‌ویژه سبک خراسانی و عراقی روی آوردند. در همین راستا، شاعرانی نظیر ایزدی کازرونی و غافل فیروزآبادی، به سبک باباطاهر توجه نشان دادند و دوبیتی‌هایی با زبان لری ساختند. در منابعی همچون دیوان ایزدی و تذکره‌های هم‌دوره، به صراحت اشاره شده که این اشعار "به طرز باباطاهر" سروده شده‌اند.
از نظر زبانی و بلاغی، شباهت‌هایی میان دوبیتی‌های باباطاهر و این شاعران قابل مشاهده است. به عنوان مثال، استفاده از تشبیهات ساده نظیر تشبیه مژگان به تیر، یا دل به شیشه، و استعاره‌هایی چون "سنبل" برای زلف معشوق، در دیوان هر دو دیده می‌شود. حتی کاربرد ابزارهای بلاغی همچون "مثال" نیز در هر دو دیوان رایج است؛ برای نمونه:
-
باباطاهر: «دل عاشق مثال چوب تر بی»
-
ایزدی: «تو پنداری مثال خون مو بی»
با این حال، ساختار زبانی و عاطفی اشعار ایزدی و غافل به‌طور کامل هم‌سنگ با دوبیتی‌های اصیل باباطاهر نیست و اغلب جنبه‌ی تقلیدی آن‌ها مشهود است.
در کنار همه‌ی این‌ها، باید به دوبیتی‌سرای مشهور دوره‌ی قاجار، فایز دشتی نیز اشاره کرد. فایز با وجود تأثیرپذیری مشخص از فضای ترانه‌های باباطاهر، در سبک مستقل خود شعر می‌سراید و آثار او را نمی‌توان مستقیماً در امتداد سبک باباطاهر دانست.
محبوب‌ترین دوبیتی باباطاهر عریان
در میان آثار منسوب به باباطاهر، یکی از دوبیتی‌ها از شهرت و محبوبیت بیشتری برخوردار است. این شعر که بارها در منابع مکتوب و شفاهی تکرار شده، بازتاب‌دهنده نگاه وحدت‌گرای شاعر به هستی است و در ذهن عامه مردم، نماینده‌ی اصلی سبک او به‌شمار می‌آید:
به صحرا بنگرم صحرا ته وینم
به دریا بنگرم دریا ته وینم
به هر جا بنگرم کوه و در و دشت
نشان روی زیبای ته وینم
این دوبیتی، بر پایه‌ی فراوانی ارجاع در منابع، حافظه‌ی شفاهی و میزان استفاده در رسانه‌ها و متون آموزشی، می‌تواند به‌عنوان محبوب‌ترین شعر باباطاهر نزد مردم معرفی شود.
