راهنماتو- کشف استانی اسرارآمیز که کمتر به عنوان مقصدی برای سفر به آن فکر می‌کنیم می‌تواند شگفت‌انگیز باشد؛ این بار به سراغ کهگیلویه و بویر احمد می‌رویم و وقایع تاریخی میان آریو برزن و اسکندر مقدونی را مرور می‌کنیم که احتمالا 2350 سال پیش در دربند پارس اتفاق افتاده است.
به گزارش راهنماتو، می‌دانیم که جدال میان آریو برزن و اسکندر مقدونی در دربندی به نام پارس اتفاق افتاده است، اما جایگاه این دربند بر ما و پژوهشگران هنوز روشن نیست. با این وجود، همه آنان در یک نقطه اتفاق نظر دارند و آن این است که نبرد آریو برزن و اسکندر مقدونی در کهگیلویه و بویر احمد اتفاق افتاده است.
اما چرا در یک دربند؟ دربندها که امروزه آن را بیشتر با نام تنگه می‌شناسیم محل مناسبی برای نبردها بوده‌اند. و ایران زمین ما به دلیل داشتن اقلیم کوهستانی پر است از دربندها و تنگه‌ها. این مناطق طبیعی به ایرانیان باستان این امکان را می‌داده که در مواجهه با دشمنان مقاومت بیشتری داشته باشند.
اما، به راستی چرا نام آریو برزن در تاریخ ایران درخشان ماند؟ او چگونه در واپسین روزهای حکومت هخامنشیان ایستادگی کرد تا اسکندر را از پای در آورد؟ شاید زور بازوی او دست در دست موقعیت جغرافیایی دربندی که در آن قرار داشتند توانست این لحظات تاریخی را رقم بزند.
با این وجود ممکن است ما حین انتخاب مقصدی برای سفر کمتر به استان کهگیلویه و بویراحمد فکر کنیم؛ شاید چون نمی‌دانیم بخشی از لحظات تاریخی حساس ایران باستان که تا این حد برای ما عزیز است در این دیار رقم می‌خورد.
در ادامه این مطلب از راهنمای سیر و سفر، به دراماتیک‌ترین لحظات رویارویی ایران زمین با اسکندر مقدونی سفر می‌کنیم و بعد شگفت‌انگیزترین جاهای دیدنی کهگیلویه و بویراحمد را معرفی خواهیم کرد.
اسکندر مقدونی، خسوف و قصد عزیمت به پارس
با این وجود که داریوش تمام قوای خود را برای مبارزه با اسکندر مقدونی در سه جنگ پیاپی به کار گرفته بود، اما در جلگه وسیع اربیل، محل وقوع آخرین جدال بین این دو، نیز شکست خود.
در سال 331 قبل از میلاد هستیم؛ جایی که اسکندر مقدونی پس از پیروزی در سومین جنگ خود با ایرانیان که به جنگ آربل یا گوگامل معروف است، عزمش را جزم می‌کند که به سراغ پارس، پایتخت ایران زمین برود. اما، خسوف آرایش سپاه را بهم ریخت و همهمه‌ها را بالا برد.
در آن دوران مقدونی‌ها عقیده داشتند که با دیدن خسوف در آسمان، به زودی واقعه‌ای تلخ را به چشم خود خواهند دید. پس سرباز زدن سربازها از فرمان شروع شد. اما، اسکندر باهوش بود! او فورا یکی از کاهنان مصری را خبر کرد و از او خواست تا نظرش را بیان کند. کاهنان بر این عقیده بودند که که آفتاب ستاره یونان و ماه ستاره ایران است. بنابراین اگر ماه گرفته باشد با انهدام پارسیان روبه‌رو هستیم. این نقطه شروع و امیدی در دل‌های سپاهیان برای شوریدن به پارس بود!
شرح کتاب آناباسیس از حمله اسکندر به پارس؛ کتاب مورد علاقه ایلان ماسک
کتاب آناباسیس کتابی نوشته گزنفون است که جدیدا آن را دست ایلان ماسک دیده‌ایم و شرح آن را به طور مفصل در مطلب « کتاب ایران باستان که ایلان ماسک می خواند چه نام دارد و درباره چیست؟» آورده‌ایم.
به استناد کتاب آناباسیس در مورد لشکرکشی اسکندر به پارس در آن دوره باید بگوییم که او پس از مطیع کردن اکسیان، قشون خود را به دو بخش تقسیم کرد: اول «پارمن‌ین» که از مسیر جلگه به سوی پارس می‌رفتند و دوم خود او با سپاهیان سبک اسلحه‌اش که از راه کوهستانی به درون پارس رهسپار می‌شدند.
اسکندر در آن لحظه به یک چیز فکر می‌کرد و آن این بود که قرار است قوایی را که پارسیان در این مسیر تدارک دیده‌اند را در هم بشکند.
رویارویی آریوبرزن با اسکندر مقدونی
اسکندر 3 روز غارت کنان به سوی دروازه پارس پیش رفت و وقتی در روز پنجم به پارس رسید با سرداری روبه‌رو شد که هرگز تصورش را نمی‌کرد؛ آریوبرزن!
آریوبرزن، سردار اکسینی که از نژاد لرهای امروزی هستند در این تنگه ایستاده بود و اجازه ورود نمی‌داد؛ حالا در لحظات دشواری هستیم که شمشیرها بهم می‌خورد و اسکندر غافلگیر شده است. آریو برزن دیواری ساخته بود و به همراه خواهرش «یوتاب» رویاروی اسکندر ایستاده بود.
آنان از بالای این سد دفاعی عظیم سنگ‌های بزرگی به پایین می‌غلتاندند و از پیشروی اسکندر جلوگیری می‌کردند. در این لحظات نفس‌گیر، لحظه به لحظه قوای اسکندر تحلیل می‌‌رفت و به شکست نزدیک می‌شد. و بله! اسکندر شکست را پذیرفت و به سپاهیانش دستور عقب نشینی داد!
با این وجود جدال میان آریو برزن و اسکندر ادامه می‌یابد، تا جایی که اسکندر شیفته آریو برزن شده و از او می‌خواهد تا تسلیم شود و در ازایش زندگی خود را دریافت کند. اما آریو برزن در جواب این خواست او می‌گوید:«شاهنشاه ایران مرا به این جا فرستاده تا از این مکان دفاع کنم و من تا جان در بدن دارم از این مکان دفاع خواهم کرد.»
اسکندر به او می‌گوید که شاه تو فرار کرده پس بهتر است به فکر جان خود باشی، اما او می‌گوید:«پس حالا که شاهنشاه من رفته من نیز در این مکان می‌مانم و آن‌قدر مبارزه می‌کنم تا بمیرم.»
این لحظه، پایان کار آریوبرزن بود و سپاهیان اسکندر چنان تن او را نشانه گرفتند که هیچ جای سالمی در بدنش باقی نماند!
بیشتر بخوانید: همسفر با سلوکوس به شهرهای یونانی ایران؛ جاهای دیدنی برجای مانده از سلوکیان که حتما باید ببینیم
جاهای دیدنی کهگیلویه و بویر احمد
در ادامه برخی از زیباترین آثار باستانی برجای مانده از تاریخ ایران زمین که در دیار کهگیلویه و بویر احمد وجود دارند را معرفی می‌کنیم.
1. دربند پارس (تنگ تکاب)؛ مرزی میان استان‌های خوزستان و کهگیلویه و بویر احمد و فارس
تنگه تکاب یکی از زیباترین و تاریخی‌ترین گذرگاه‌های کوهستانی ایران است که در مسیر باستانی بین‌النهرین به فارس قرار دارد. این تنگه با طول حدود پنج کیلومتر در میان ارتفاعات کوه‌های بدیل و خاییز جای گرفته و رودخانه مارون از میان آن می‌گذرد.
علاوه بر جذابیت‌های طبیعی، این منطقه دارای آثار تاریخی ارزشمندی از جمله سنگ‌نوشته‌های قاجاری و بقایای ارجان باستانی است. دسترسی به تنگه از مسیر جاده سد مارون و روستای تکاب امکان‌پذیر است و پس از پارک خودرو، باید حدود دو کیلومتر مسیر کوهستانی را پیاده‌روی کرد.
تنگه تکاب به لحاظ تاریخی نیز اهمیتی ویژه دارد، زیرا بسیاری معتقدند که این همان دربند پارس است، جایی که آریوبرزن، سردار هخامنشی، در برابر سپاه اسکندر مقدونی مقاومت کرد. آریوبرزن با یاران اندکش با ایجاد کمین و استفاده از جغرافیای سخت منطقه، ارتش بزرگ اسکندر را متوقف کرد.
اگرچه او در نهایت شکست خورد، اما شجاعتش در تاریخ ایران جاودانه شد. امروزه تنگه تکاب، با ترکیبی از تاریخ، طبیعت و ماجراجویی، مقصدی جذاب برای گردشگران و علاقه‌مندان به تاریخ کهن ایران است.
آدرس تنگ تکاب
برای رفتن به تنگ تکاب باید به استان خوزستان، ۱۷ کیلومتری بهبهان، روستای تنگ تکاب بروید. از بهبهان تا کهگیلویه و بویر احمد یا شهر یاسوج حدود 3 الی 4 ساعت راه است. فراموش نکنید که در آن دوره این تنگ نقطه‌ای مرزی به حساب می‌آمده است.
2. تنگ ماغر
تنگ ماغر، یکی از جاذبه‌های طبیعی و تاریخی استان کهگیلویه و بویراحمد، در ۱۰ کیلومتری شهر لیکک در شهرستان بهمئی قرار دارد. این تنگه سرسبز با چشمه‌های زلال، درختان بلوط و آب‌وهوای معتدل، مقصدی محبوب برای طبیعت‌گردان و گردشگران است.
علاوه بر زیبایی‌های طبیعی، تنگ ماغر دارای آثار معماری صخره‌ای و شواهدی از راه شاهی دوره ساسانی است که نشان می‌دهد این منطقه محل تفریح حکمرانان آن دوران بوده است. این آثار که در سال ۱۳۸۲ به ثبت ملی رسیده‌اند، اهمیت تاریخی تنگ ماغر را دوچندان می‌کنند. باوجود نبود امکانات اقامتی، این منطقه برای کمپینگ بسیار مناسب است و هر ساله پذیرای گردشگران زیادی از سراسر ایران است.
آدرس تنگ ماغر
برای رفتن به تنگ ماغر باید به استان کهگیلویه و بویراحمد، ۱۰ کیلومتری از شهر لیکک بروید.
بیشتر بخوانید: همسفر با داریوش در جنگ با گئومات مغ؛ حماسی‌ترین جاهای دیدنی کرمانشاه کجاست؟
3. نقش برجسته تنگ سروک
تنگ سروک (سولک) در شهرستان بهمئی، استان کهگیلویه و بویراحمد، یکی از مهم‌ترین آثار باستانی ایران مربوط به دوره اشکانیان و حکومت محلی الیمائیان است. این تنگه که در ۵۰ کیلومتری شمال بهبهان و ۶ کیلومتری لیکک قرار دارد، دارای ۱۳ نقش برجسته و پنج سنگ‌نوشته منقوش به خط آرامی است که صحنه‌هایی از مراسم تاج‌گذاری، نبرد، شکار شاهی و آیین‌های مذهبی را به تصویر می‌کشند.
این آثار که بر روی پنج قطعه سنگ حجاری شده‌اند، علاوه بر ارزش تاریخی، جلوه‌ای بی‌نظیر از هنر سنگ‌نگاری ایران باستان را به نمایش می‌گذارند. تنگ سروک همچنین دارای راه شاهی سنگ‌فرش، محل دیده‌بانی و بقایای معماری باستانی است که نشان از اهمیت استراتژیک آن در دوران اشکانی دارد. این اثر در سال ۱۳۱۶ با شماره ۳۱۰ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است و همچنان یکی از جاذبه‌های تاریخی و گردشگری منطقه محسوب می‌شود.
آدرس نقش برجسته تنگ سروک
برای رفتن به نقش برجسته تنگ سروک باید به استان کهگیلویه و بویراحمد، شهرستان بهمئی، ۶ کیلومتری بخش لیکک بروید.
4. روستای لما علیا
روستای لما علیا، از مناطق باستانی و دیدنی استان کهگیلویه و بویراحمد، در ۴۰ کیلومتری محور یاسوج به اصفهان و منطقه چال شاهین شهرستان دنا واقع شده است. این روستا با جمعیتی حدود ۴۰۰ نفر، دارای طبیعتی زیبا، رودخانه‌ها و آبشارهای متعدد است که آن را به مقصدی جذاب برای کوهنوردان و طبیعت‌گردان تبدیل کرده است.
قدمت این منطقه به حدود ۳۵۰۰ سال پیش بازمی‌گردد و آن را به یکی از قدیمی‌ترین سکونتگاه‌های انسانی مرتبط با تمدن ایلامیان تبدیل کرده است. مهم‌ترین اثر تاریخی این روستا، گورستان باستانی لما است که در سال ۱۳۷۹ کشف شد و شامل بیش از ۷۰ گور، برخی با طول ۵ متر، و صدها اثر تاریخی نظیر ظروف سفالی، مفرغی، خنجر و نیزه است. وجود این آثار نشان از اهمیت تاریخی این منطقه و تمدن کهن ساکنان اولیه آن دارد.
آدرس روستای لما علیا
برای رفتن به روستای لما علیا باید به استان کهگیلویه و بویراحمد، شهرستان دنا، بش پاتاوه بروید.
5. قلعه دیشموک
قلعه دیشموک، از آثار تاریخی ارزشمند استان کهگیلویه و بویراحمد، بر بلندای صخره‌ای گچی در غرب شهر دیشموک قرار گرفته است. این قلعه با ابعاد تقریبی ۲۵۰ در ۲۵۰ متر و ارتفاع ۲۵ متر، از سنگ و ملات گچ ساخته شده و به دلیل داشتن راه‌های زیرزمینی، دژی مستحکم در دوران‌های مختلف بوده است. لایه‌های زیرین آن به دوره اشکانی و ساسانی بازمی‌گردد، درحالی‌که سازه‌های رویی مربوط به دوره زندیه، قاجاریه و پهلوی است.
این قلعه در گذشته محل سکونت کلانتران ایل بهمئی بوده و به دلیل موقعیت استراتژیک خود، از اهمیت بالایی برخوردار بوده است. امروزه، این اثر باستانی در وضعیت نامناسبی قرار دارد و نیازمند مرمت و حفاظت است تا به عنوان یک جاذبه گردشگری، موجب رونق اقتصادی شهر دیشموک شود.
آدرس قلعه دیشموک
برای رفتن به قلعه دیشموک باید به استان کهگیلویه و بویراحمد، دیشموک بروید.
6. دو گور دوپا
دوگور دوپا، اثری تاریخی در روستای شوش از توابع شهرستان باشت در استان کهگیلویه و بویراحمد، یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های باستانی این منطقه است که قدمت آن به دوره ساسانی بازمی‌گردد. این اثر شامل دو ستون سنگی آهکی به ارتفاع تقریبی ۲ متر است که بر فراز تپه‌ای مشرف به دشت قرار گرفته‌اند.
کاربری دقیق این ستون‌ها مشخص نیست، اما برخی آن‌ها را بازمانده یک آتشکده و برخی دیگر آتشدان‌هایی برای راهنمایی کاروانیان در شب می‌دانند. اهالی روستا تا حدود ۵۰ سال پیش نیز هر شب روی این ستون‌ها آتش روشن می‌کردند. این اثر در سال ۱۳۷۹ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد و امروزه به‌همراه طبیعت زیبای اطراف، یکی از مقاصد گردشگری شهرستان باشت به‌شمار می‌رود.
آدرس دو گور دوپا
برای رفتن به دو گور دوپا باید به استان کهگیلویه و بویراحمد، جاده اصلی گچساران به شیراز، حدود ۶ کیلومتری شهر باشت، روستای شوش بروید.
