راهنماتو- دیدار فرح پهلوی با هنرمند مشهور آمریکایی، اندی وارهول، در کاخ سفید در سال ۱۹۷۵ نقطه عطفی در تاریخ هنر معاصر ایران بود.این دیدار که باب آشنایی فرح دیبا با وارهول بود منجر به آمدن این هنرمند نامی به ایران شد. هم اکنون نیز چندی از آثار بسیار باارزش وارهول در موزه هنرهای معاصر نگهداری می‌شوند که خود این موزه حرف‌های فراوانی برای گفتن دارد.
به گزارش راهنماتو، در بهار سال ۱۹۷۵، کاخ سفید شاهد دیداری بود که نه تنها برای سیاستمداران، بلکه برای دنیای هنر نیز سرنوشت‌ساز شد. در این مهمانی، فرح پهلوی و اندی وارهول، هنرمند نابغه آمریکایی، ملاقات کردند و این لحظه به زودی به یک سفر هنری در تاریخ ایران تبدیل شد. اما این دیدار تنها یک ملاقات ساده نبود؛ بلکه آغازگر خلق پرتره‌هایی شد که در سال‌های بعد از فرح کشیده شدند که در ادامه با جزئیات بیشتری به آن می‌پردازیم.
برخی از این آثار اکنون در موزه هنرهای معاصر تهران نگهداری می‌شوند، موزه‌ای که خود داستان‌ها و رازهای زیادی از تاریخ هنر ایران و جهان را در دل دارد. از نقاشی‌های وارهول تا آثار دیگر هنرمندان برجسته، این موزه گنجینه‌ای از هنر مدرن و معاصر است. اما این پایان ماجرا نیست؛ قصه‌هایی که از معماری این موزه می‌شنوید بسیار خواندنی و زیباست. اگر دوست دارید در این مورد اطلاعاتی داشته باشد در این مطلب از راهنمای سیر و سفر ما را همراهی کنید.
ماجرای رویایی فرح و محمدرضا شاه و دیدار با اندی وارهول
در بهار سال ۱۹۷۵، کاخ سفید میزبان یکی از دیدارهای تاریخی خود بود. در این مهمانی شام، جرالد فورد، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، به رسم ادب، محمدرضا شاه و همسرش فرح پهلوی را به مهمانی دعوت کرد. آن شب، علاوه بر سیاستمداران و دیپلمات‌ها، هنرمند مشهور آمریکایی، اندی وارهول نیز حضور داشت. ملاقات فرح پهلوی و وارهول، در ابتدا، شاید به نظر یک دیدار ساده و اجتماعی بیاید، اما خیلی زود تبدیل به نقطه عطفی در تاریخ هنر معاصر ایران شد.
وارهول، که در آن زمان به عنوان یکی از بزرگترین هنرمندان بصری جهان شناخته می‌شد، شیفته هنر معاصر و به خصوص علاقه فرح به جمع‌آوری آثار هنری مدرن بود. فرح که به شدت به آثار هنری معاصر و به ویژه سبک پاپ آرت علاقه‌مند بود، وارهول را برای خود و خانواده سلطنتی به عنوان هنرمندی که می‌تواند تصویر متفاوتی از ایران و شاهنشاهی آن زمان ارائه دهد، پذیرفت.
این دیدار، فرصت مناسبی برای وارهول بود تا نه تنها به دنیای سلطنت ایران نزدیک‌تر شود، بلکه آثاری که بعدها در ایران و دنیا شناخته شدند را خلق کند.
سفر وارهول به تهران و کشیدن پرتره‌ها
پس از این ملاقات، وارهول، به سرعت دست به کار شد و تلاش کرد تا از این فرصت برای کشیدن پرتره‌های سلطنتی بهره‌برداری کند. با پیگیری‌های وارهول، دعوتنامه‌ای برای او ارسال شد تا به تهران سفر کند و از نزدیک با خانواده سلطنتی ارتباط برقرار کند.
در سفر وارهول به ایران، او تصمیم گرفت که از فرح پهلوی و محمدرضا شاه پهلوی پرتره‌هایی خلق کند که به نوعی در دهه ۱۹۷۰ بسیار گران بها و ارزشمند به حساب می‌آمد. استفاده از دوربین پولاروید برای ثبت لحظات، جزء ویژگی‌های خاص این پروژه بود. وارهول با علاقه‌مندی و دقت به دنبال ثبت هر جزئیات در شخصیت‌های سلطنتی بود و از فرح خواست تا از او عکاسی کند. در همین حین، بسیاری از این پرتره‌ها با قیمت‌های گزافی توسط فرح خریداری شدند.
اما شرایط سیاسی ایران و انقلاب ۵۷ باعث شد که روند کار وارهول به طور ناگهانی متوقف شود. بسیاری از آثار و پرتره‌ها که هنوز تکمیل نشده بودند، به دلیل تغییرات شدید سیاسی و فرهنگی از بین رفتند، البته برخی از آن‌ها باقی ماندند و به مرور زمان به آثار مهم هنری تبدیل شدند.
ماجرای فروش پرتره فرح در ایرلند
تابلوی گمشده پرتره فرح پهلوی، اثر اندی وارهول هنرمند مشهور آمریکایی، اخیراً در گالری "تمپل بار" در دوبلین، ایرلند، به نمایش گذاشته شد. این اثر هنری که تحت مالکیت "سباستین گینس" میلیاردر و پسر لرد موین از خانواده گینس قرار دارد، چند سال پیش در حراجی خصوصی آثار وارهول در نیویورک پس از مرگ او در سال 1987 خریداری شده است. گینس اما هیچ اطلاعاتی درباره قیمت فروش این تابلو در حال حاضر ارائه نکرده است.
فرح پهلوی در مصاحبه‌ای با روزنامه تایمز لندن در سال 2004 از گم شدن این پرتره اظهار بی‌اطلاعی کرده بود. در عین حال، آثار دیگری از وارهول نیز در بازار هنر به فروش رسیده‌اند. یکی از این آثار، که در اوایل دهه 70 به مبلغ 48 هزار یورو خریداری شده بود، سال گذشته به مبلغ 49 میلیون یورو به فروش رسید و در فهرست پرفروش‌ترین آثار هنری جهان قرار گرفت.
در این گزارش، هیچ اشاره‌ای به این که چه میزان از بودجه عمومی ایران یا درآمدهای شخصی فرح پهلوی برای خلق این نقاشی‌ها پرداخت شده، نشده است.
پرتره‌های وارهول در گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران
امروز، آثار و پرتره‌های وارهول در گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران نگهداری می‌شوند. این آثار که نشان‌دهنده ارتباط بین هنر غربی و ایران قبل از انقلاب ۵۷ هستند، همچنان مورد توجه علاقه‌مندان هنر قرار دارند. یکی از این آثار، پرتره‌ای ۴۰ در ۴۰ اینچ از فرح پهلوی است که چندی پیش به قیمت حدود ۴۰۰ هزار پوند در مزایده‌ای فروخته شد. این پرتره‌ها نه تنها نشان‌دهنده هنری برجسته هستند، بلکه گویای بخشی از تاریخ معاصر ایران و تلاش‌های فرح پهلوی برای حفظ و گسترش هنر مدرن در کشورش هستند.
این آثار همچنین بخشی از گنجینه‌ای بزرگ‌تر از هنر معاصر در موزه هنرهای معاصر تهران هستند که تخمین زده می‌شود امروز ارزش مجموعی آن‌ها حدود ۱۰ میلیارد دلار باشد.
نظر اندی وارهول در مورد ایران چه بود؟
در گزارشی از northlight همراه اندی وارهول در سفر به ایران در مصاحبه‌ای در مورد نظر اندی وارهول در مورد ایران گفته است:
اندی به طرز شوخی می‌گفت: "اوه، چه جالب، چقدر گلامور است." او از این که می‌توانستیم از سرویس اتاق هتل هیلتون خاویار سفارش دهیم و هر روز تنها با ۱۰ دلار، این خوراکی را داشته باشیم، لذت می‌برد. سیاست‌های ما متفاوت بود؛ من جمهوری‌خواه بودم و اندی دموکرات. ما از این تفاوت به هم می‌خندیدیم.
موزه هنرهای معاصر؛ گهواره آثار اندی وارهول و غول‌های هنر مدرن
موزه هنرهای معاصر تهران یکی از مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین مراکز فرهنگی ایران است که مجموعه‌ای بی‌نظیر از آثار هنری مدرن و معاصر ایران و جهان را به نمایش می‌گذارد. این موزه که در ناحیه مرکزی تهران و در نزدیکی پارک لاله قرار دارد، یکی از بزرگترین و غنی‌ترین موزه‌های هنر مدرن در خاورمیانه به شمار می‌رود. با بیش از ۴۰۰۰ اثر هنری، این مجموعه نه‌تنها آثار هنرمندان ایرانی بلکه آثار برخی از برجسته‌ترین هنرمندان جهان را نیز در خود جای داده است.
تاریخچه ساخت موزه هنرهای معاصر تهران
ایده تأسیس موزه هنرهای معاصر تهران نخستین بار توسط کامران دیبا، معمار و نقاش ایرانی، مطرح شد. او که پسرعموی فرح پهلوی، همسر محمدرضا شاه پهلوی بود، در گفتگوهایی با فرح پیشنهاد ساخت موزه‌ای برای هنر معاصر را ارائه داد. فرح پهلوی نیز این طرح را با شاه و امیرعباس هویدا، نخست‌وزیر وقت، در میان گذاشت. این موزه قرار بود به عنوان مکانی برای نمایش هنر مدرن ایرانی و جهانی تأسیس شود و در واقع فرح پهلوی با درک نیازهای فرهنگی و هنری ایران در آن زمان، نقش اساسی در تأسیس آن ایفا کرد.
ساخت موزه در پارک فرح (که بعدها به پارک لاله تغییر نام داد) آغاز شد و کامران دیبا مسئول طراحی معماری موزه بود. طراحی این موزه به گونه‌ای بود که ترکیبی از معماری مدرن و سنتی ایران را به نمایش بگذارد. این موزه در تاریخ ۲۲ مهر ۱۳۵۶ همزمان با زادروز فرح پهلوی گشایش یافت و شاه و برخی از مهم‌ترین شخصیت‌های سیاسی و فرهنگی زمان از جمله نلسون راکفلر، معاون رئیس‌جمهور آمریکا، در این مراسم حضور داشتند.
معماری موزه هنرهای معاصر تهران
موزه هنرهای معاصر تهران از نظر معماری یک شاهکار به شمار می‌رود. طراحی ساختمان این موزه با الهام از معماری سنتی ایران و مفاهیم فلسفی انجام شده است. دیبا برای طراحی موزه از نمادهایی همچون هشتی، چهارسو و گذرگاه‌های ایرانی استفاده کرده و فضایی ویژه برای تلاقی هنرهای مدرن و فرهنگ ایرانی ایجاد کرده است.
ساختمان موزه از سنگ و بتون ساخته شده و در مساحتی حدود ۸۵۰۰ مترمربع قرار دارد. نمای بیرونی ساختمان با الهام از بادگیرهای مناطق کویری ایران طراحی شده و به نوعی نماد ایرانی بودن موزه است. داخل موزه نیز از یک سیرکولاسیون مارپیچ استفاده شده که بازدیدکنندگان را از طبقات بالاتر به پایین هدایت می‌کند. این مسیر، تجربه‌ای متفاوت از بازدید را فراهم می‌آورد و به بازدیدکنندگان اجازه می‌دهد تا آثار هنری را به صورت پیوسته و تدریجی مشاهده کنند.
فضای داخلی موزه شامل گالری‌های مختلف است که هرکدام به نمایش دسته‌ای خاص از آثار اختصاص دارد. گالری‌ها به شیوه‌ای طراحی شده‌اند که امکان ارتباط همزمان بین هنر و فضای معماری را فراهم می‌آورد. یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد این موزه، گالری‌های گردان و مارپیچ آن است که بازدیدکنندگان را در مسیرهایی پیچیده و جذاب راهنمایی می‌کند.
آثار نگهداری‌شده در موزه
موزه هنرهای معاصر تهران دارای یکی از مهم‌ترین گنجینه‌های هنر مدرن جهان است. مجموعه آثار این موزه شامل آثار ارزشمند از هنرمندان برجسته‌ای چون پابلو پیکاسو، آندریاس وارهول، رنه ماگریت، ژان میشل باسکیا، یوجینو بارتولی، جاکومتی، و گوگن است. این آثار از جنبش‌های هنری مختلف نظیر پاپ آرت، انتزاعی، مینیمالیسم و فوتورئالیسم نشأت گرفته‌اند و نشان‌دهنده تحولات بزرگ هنری قرن بیستم هستند.
علاوه بر آثار هنرمندان غربی، موزه هنرهای معاصر تهران مجموعه‌ای غنی از آثار هنرمندان ایرانی را نیز در خود دارد. از جمله این آثار می‌توان به آثار سهراب سپهری، منوچهر یزدانی، حسین زنده‌رودی، و محمود فرشچیان اشاره کرد. این موزه نه تنها به نمایش هنر مدرن جهانی می‌پردازد بلکه آثار معاصر ایرانی را نیز در قالبی جهانی معرفی می‌کند.
بخش‌های مختلف موزه
موزه هنرهای معاصر تهران شامل ۹ گالری است که هرکدام به نمایش آثار خاصی اختصاص دارند. از این ۹ گالری، سه گالری به آثار هنرمندان مشهور جهانی اختصاص دارد و دیگر گالری‌ها به نمایش آثار هنرمندان ایرانی و نمایشگاه‌های موقت پرداخته‌اند. همچنین در محوطه بیرونی موزه، باغ مجسمه قرار دارد که در آن آثار برجسته‌ای از هنرمندان مختلف جهان به نمایش گذاشته شده است. یکی از مشهورترین آثار موجود در این باغ، پیکره «درمانگر» اثر رنه ماگریت است که نمادی از هنرمندی بلژیکی در دل تهران است.
نحوه بازدید و دسترسی به موزه
موزه هنرهای معاصر تهران در خیابان کارگر شمالی و جنب پارک لاله قرار دارد. برای بازدید از این موزه، ساعات بازدید در نیمه اول سال از ساعت ۱۰ صبح تا ۱۹ و در نیمه دوم سال از ساعت ۱۰ صبح تا ۱۸ است. بلیط ورودی موزه ۱۰ هزار تومان است و بازدیدکنندگان می‌توانند از طریق مترو (ایستگاه میدان انقلاب، خط ۴) یا از طریق اتوبوس‌های مختلف به موزه دسترسی پیدا کنند. تاکسی‌های منطقه نیز به راحتی دسترسی به موزه را فراهم می‌کنند.
فضای فرهنگی و آموزشی
موزه هنرهای معاصر تهران تنها یک مکان برای نمایش آثار هنری نیست، بلکه به عنوان یک فضای فرهنگی و آموزشی نیز شناخته می‌شود. کتابخانه تخصصی موزه با بیش از ۵۰۰۰ جلد کتاب در زمینه‌های مختلف هنری مانند نقاشی، معماری، عکاسی، سینما و طراحی، منبعی غنی برای پژوهشگران و دانشجویان هنر است. علاوه بر این، سینماتک موزه نیز به نمایش فیلم‌های هنری و مستندهای مربوط به هنرهای تجسمی و مدرن می‌پردازد.
آثار اندی وارهول چه زمانی به نمایش درآمدند؟
آثار اندی وارهول در موزه هنرهای معاصر تهران در نمایشگاه «پرسونا» از تاریخ ۲۵ خرداد ۱۴۰۰ افتتاح شدند. این نمایشگاه شامل ۲۸ اثر یا ۷ مجموعه اثر از این هنرمند مشهور آمریکایی بود که بیشتر آثار آن‌ها متعلق به گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران بودند. نمایشگاه در گالری شماره ۶ موزه برگزار شد و تا تاریخ ۳ مرداد ۱۴۰۰ ادامه داشت. این نمایشگاه برای اولین بار برخی از آثار گنجینه موزه را که پیش‌تر به نمایش گذاشته نشده بودند، به معرض نمایش گذاشت.
